Еліміздегі ең ірі әуе компаниясы Air Astana биылғы 9 айдағы табысы мен шығындары туралы қысқаша қорытынды жасаған болатын. Құрылғанына 18 жылдан астам уақыт өткен компания биыл алғаш рет шығынға ұшырапты. Бұл туралы Forbes.kz хабарлады.
Отандық компаниялардың халі қалай?
Жылдың алғашқы жартысында компания табыс табудың орнына, ондаған миллиард теңге шығын шекті. Оның себебі түсінікті, 22 наурыздан бастап мамыр айына дейін ел аумағындағы және халықаралық әуе рейстерінің барлығы тоқтатылған болатын. Екі айға жуық уақыт бойы компания шетелдегі азаматтарымызды әкелу, жүк тасымалы сынды аз-кем жұмысты місе тұтуға мәжбүр болды.
Мамыр айы туғаннан кейін де әуе рейстері түгел қалпына келе қойған жоқ. Алдымен ел аумағындағы ірі қалалардың арасындағы бағыттар ғана біртіндеп ашыла бастады. Халықаралық бағыттардың кейбіреуі жаз мезгілінде ғана ішінара ашылды. Әдетте жаз айлары жолаушылар тасымалы қызатын маусым екені мәлім. Forbes.kz хабарлағандай, Air Astana бұрнағы жылдары да алғашқы тоқсанда шығын көргенімен, жаз айларынан қара күзге дейін жолаушылар ағыны күшейіп, нәтижесінде, жыл қорытындысы бойынша үнемі пайдаға шығатын. Алайда биыл бәрі басқаша болды. 9 айда компанияның таза шығыны 35,96 млрд теңгені құрады. Салыстыру үшін айтар болсақ, былтыр 9 айда компания 9,09 млрд теңге табыс тапқан болатын.
Сарапшылардың пайымдауынша, жыл соңына дейін жағдай оңалады деуге негіз жоқ. Біріншіден, күн салқындаған кезде ел халқы аз ұшатыны бұған дейінгі тәжірибелерден белгілі. Екіншіден, коронавирустың екінші толқыны күшейгеніне байланысты әуе компаниялары халықаралық рейстерді қысқартуға мәжбүр болып жатыр. Ел аумағындағы әуе рейстеріне шектеу қойылмағанымен, жолаушылар КОВИД тестінен өткені туралы анықтама алуға міндеттелуде. Бұл да өз кезегінде жолаушылардың ұшақпен қатынауға деген ынтасының төмендеуіне әсер етеді.
Еліміздегі өзге де әуе компанияларының қаржылай жағдайы мәз емес. Айталық, тасымал көлемі бойынша елімізде екінші орын алатын SCAT-тың көктемдегі «өлі кезеңдегі» шығыны 5,6 млрд теңгеден асып түсті.
«Самұрық-Қазына» әл-ауқат қорының активтерді басқару жөніндегі директоры Алмасадам Сәтқалиевтің хабарлауынша, қорға қарасты Qazaq Air-дің биылғы алты айдағы шығыны 10 млрд теңгеден асып түскен.
Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігі Азаматтық авиация комитетінің хабарлауынша, биыл наурыз-маусым айлары аралығында халықаралық рейстердің 99 пайызы орындалған жоқ. Отандық әуе компанияларының жолаушылар тасымалдау қарқыны екі еседен артық төмендеді. Бұл жағдай жаз маусымында болғаны әуе тасымалдаушылары үшін екі есе соққы болғанын айта кету керек. Нәтижесінде, қазақстандық компаниялар барлығы 300 млрд теңгеге жуық қаржылай шығынға ұшырады.
Жағдайдың күрделенуіне байланысты Үкімет оларды қолдау шараларын қолға алуға мәжбүр болды. Сөйтіп, қазақстандық авиакомпаниялар қосымша құн салығынан босатылды.
Үлкен бестіктің жағдайы нашарлады
Жалпы, биылғы жыл жаһандық авиаиндустрия үшін үлкен соққы болғаны анық. Халық тарапынан ұшақпен қатынауға деген сұраныстың төмендеуінен шеккен шығындарын айтпағанда, пандемияға байланысты әлемдік экономикадағы өсімнің төмендегені олардың акцияларының құлдырауына әкеліп соқтырды.
Airport Industry Review журналының хабарлауынша, былтыр кіріс көлемі бойынша америкалық Delta Airlines (47 млрд доллар), American Airlines (45,7 млрд доллар), United Airlines (43,2 млрд доллар), германиялық Lufthansa (40,7 млрд доллар) және франциялық Air France-KLM (30,45 млрд доллар) сынды компаниялар үздік бестікке кірген боларын. Delta Airlines-тің акциялары NYSE-те жыл басынан бері 45 пайызға арзандапты. Бұл компанияның флоты мыңнан астам ұшақтан жасақталған, қазір соның жартысы қаңтарылып тұр.
American Airlines-тің акциялары 58 пайызға арзандады, жыл басынан бергі шығыны 3 млрд доллардан асады. United Airlines-тің шығыны 1,8 млрд доллар. Компания қазан айынан бастап, қызметкерлерін жұмыстан босата бастады.
Әуе көліктері халықаралық қауымдастығының IATA болжамы бойынша, әуе тасымалына деген жалпы жаһандық сұраныс тек 2024 жылы ғана қалпына келеді. Коронавирустың АҚШ-та тез таралып жатқаны, оған қоса дамушы елдердегі эпидемиялық ахуалдың әлі де күрделі күйінде сақталуы авиаиндустрияға ауыр соғып тұр.
IATA бас директоры Александр де Жюньяк осыған байланысты:
– Біз күрделі жағдаймен бетпе-бет келіп отырмыз, жағдайдың қашан оңалатынына дәл болжам жасау қиын. Сол себепті әр мемлекеттің үкіметтерін осы салаға жасалған қаржылай қолдау пакеттерін сақтауға, өзге де қаржылай қолдау тетіктерін қарастыруға шақырамыз. Күрделі жағдайдан әуе компанияларының жабылып қалмай, аман шығуы үшін үкіметтердің қолдауы өте керек, – деді.
Сарапшылар былтырғы көрсеткіштермен салыстырғанда, биылғы әуе тасымалының ауқымы бейнелі түрде айтқанда ойыншық болып қалды деп санайды. Жыл басынан бері дүние жүзі бойынша жолаушылар ағыны 95 пайызға дейін құлдырағаны осыны көрсетеді. Азаматтық авиация соңғы жүз жылда дәл мұндай құлдырауды бастан өткеріп көрмеген.
Күні кеше коронавирусқа қарсы вакцинаның табылғаны туралы ақпараттан кейін экономиканың көптеген маңызды секторларына бірден қан жүгіріп, ірі компаниялардың акциялары қарқынды түрде қымбаттай бастағаны мәлім. Әуе компанияларының жағдайы басқаша. Сарапшылар авиаиндустрияға тигізген пандемияның әсері әлі біраз уақытқа дейін созылатынын, жолаушылар ағыны қалпына келгеннен кейін де бірнеше жыл бойы жалғасатынын айтып отыр.