АГРАРЛЫҚ САЛАҒА ҒЫЛЫМИ КӨЗҚАРАС

Таяуда Ауыл шаруашылығы ми­нистрлігінде “Кедендік одақ елдерінің агроөнеркәсіптік ке­шенін дамытуды ғылыммен қам­тамасыз ету” атты халықаралық ғылыми-тәжірибелік конфе­ренция болып өтті. Шараны еліміз­дің Ауыл ша­руашылығы министрлігі, “ҚазАгро­Инновация” ак­ционерлік қоғамы, Ресей ауыл шаруа­шылығы акаде­миясы және Беларусь Респуб­ликасының Ұлт­тық ғылым акаде­миясымен бірлесе отырып өткізді. Беларусь, Ресей мен Қазақстан елдері Кеден одағына бірігуінің нәтижесінде маңызды дәуірге қадам басып отырғандығы аян. Үш елдің бас біріктіріп, бір жеңнен қол, бір жағадан бас шығаруы өзара ғылыми байла­ныстарды, агроөнер­кәсіп кеше­ніндегі өзара тиімді ғы­лыми ынтымақтастықты жаңғырту үшін тың серпіліс пен жаңа дем беруде.  Жа­һандық экономиканың ин­тегра­циялануы жағдайында әлем­дік азық-түлік рыногындағы бәсекелес­тіктің өсуі біздің мүм­кіндіктерімізді біріктіре, бірыңғай аграрлық саясатты жүргізе отырып қана ауыл шаруашы­лығын дамыта алатынымыз сөзсіз. Аграрлық ғылым саласы үш елдің бірігу үдерістерінің қолайлы жол­дарын көрсетуі тиіс. Ал Кеден одағының құрылуы жаңа тарихымыз­дағы үлкен маңызы бар құбылыс. Ол үш ел экономикасының дамуына, әсіресе, аграрлық саланың дамуы­на үлкен леп әкеледі. Мамандардың берген мәлі­метіне сүйенсек, соңғы жылдары   біздің елдерімізде импорт көлемі шарықтау деңгейіне жетіп тұр. Бұл – 39 млрд. долларды құрайды. Ал ТМД елдері аграрлық кешенінің ақсауына ауыл­шаруашылық са­ласына мамандану­дағы олқы­лықтар себеп. Еліміздің Ауыл шаруашылығы ғылым академиясы, “ҚазАгроИнновация” АҚ пен Беларусь Ұлттық ғылым акаде­миясы және Ресей ауыл шаруашы­лығы ғылым академия­сының арасында “Ауыл шаруашылығы саласын­дағы ізденістерде бірігу және АӨК-те қол жеткізілген жоғары ғылыми жетістіктермен бөлісіп отыру туралы” үшжақты келісім-шартқа қол қойылды. Ресей, Беларусь және Қазақ­стан­ның аграрлық ғылымы тәуелсіздікті дамыту жылдарында едәуір жаңғыруына қарамастан, кеңестік аграрлық ғылым мек­тебінің сабақтастығын сақтап қалған және тәжірибешілер үшін жаңа ойлар мен ілім таратуға дәс­түрлі түрде бағытталған. Егіншілік пен өсімдік шаруашылығы, мал шаруашылығы, жем-шөп өндірі­сіне, ауыл шаруашылығын  меха­никалан­дыру және табиғи ре­сурстар саласына, сондай-ақ ауыл шаруашылығы өнімдерін қайта өңдеу аясында инновациялық жаңа техникаларды белсенді түрде енгізуде. Сонымен қатар, серпінді технологиялық шешім іздестіру – өнімнің бәсекеге қабі­леттілігін арттырудың, Кеден одағы мем­ле­кет­тері үшін аграрлық салаға ин­вестиция тарту деңгейін көтеру­дің қажетті шарты. Үш мемле­кет­тің ауыл шаруашлығы өндірісінің жиынтық көлемі 112 млрд. АҚШ долларын құрайды. Мамандардың бағалауы бойынша Кеден одағына кірген үш елдің ІЖӨ-сі 2015 жылға қарай 15 пайыздан астамға өспек. Конференция жұмысының негізгі мақсаты – аграрлық сала ғалымда­рының бірігіп, өзара тиімді байла­ныстарды күшейтуге, сондай-ақ агроөнеркәсіп кеше­нінің әлеуетін көтеру үшін жаңа интеграциялық жағдайда агро­өнеркәсіп кешенін тұрақты же­тілдіруге, 3 ел экономикасының бәсекеге қабілеттілігін көтеруге жәрдем беру болып табылады. Конференцияның пле­нарлық отырысында Ауыл шаруашы­лығы ҒА академигі, “Қаз­Агро-Инновация” АҚ президенті С.Ке­ненбаев “Қазақстан респуб­ликасының  агроөнеркәсіп ке­шені дамуының ғылыми қам­тамасыз етілуі” та­қырыбында баяндама жасады. Оның айтуын­ша, елімізде агроөндірістік ке­шеннің даму әлеуеті әлі де зор. Оған қоса АӨК-тің бәсекеге қабілеттілігінің факторы ретінде аграрлық саланың рөлі өсе түсуде. 2002 жылы ғылыми ізденістер профилінде жұмыс жасайтын ұйымдар еліміздің Ауыл ша­руа­шылығы министрлігі қарамағына берілді. Осы кезден бастап жүйені жетілдірудің жоспарлы жұмыстары жасалып, қорытын­дысында аграрлық саланы рыноктық қайта рефор­малау жүргізілді. Мұндай тәжі­рибе іс жүзінде көптеген елдерде жүр­гізіліп, жақсы нәтижелер беруде. Атап айтсақ, Аргентина, Бразилия және Израиль елдері саланы зерттеуге үлкен мән берді және соның нәтижесінде жетіс­тікке жетіп отыр. Сөйтіп, посткеңестік елдердің ішінде ең бірінші болып Қазақстан аграрлық саладағы ғылыми ізденістерді жүр-гізетін ұйымдардың қызмет тәжі-рибесінде жетекші басқару техно-логияларын енгізген, маман­дандырылған басқару компа­ниясын құрды. Оның негізіне ғылыми-зерттеу ұйымы кірді. Ал Ресей Ауыл шаруашылығы ғылым академиясының вице-пре­зиденті, академик А. Иванов бәсекеге қабілетті ауыл шаруа­шылығын ғылыми қамтамасыз етудің басым бағыттары жөнінде баяндама жасаса, Беларусь ҰҒА-сының мүше-коррес­понденті З.Ильина да Кеден одағына мүше елдерге байланысты бір­қатар мәселелерді талқыға салды. Халықаралық ғылыми-тә­жірибелік конференциясы өткен екі күн ішінде көптеген көкей­кесті мәселелер көтерілді. Венера ТҮГЕЛБАЙ. ГАЗДАНДЫРУ АЯСЫ КЕҢЕЮДЕ Облыс әкімі Болатбек Қуандықов пен “ҚазТранс­ГазАймақ” АҚ бас директоры Қайрат Шәріпбаев “Қызылорда қаласының жылу, қуат көздерін және тұрғын үй секторын ілеспе газға көшіру” жобасын іске асыруда өзара ынтымақтастық меморан­думына  қол қойды. Қызылорда қала­сын газдандыру жұмысы 2004 жылдан басталды. Оған осы күнге дейін мемлекет тарапынан 11 млрд. тең­ге көлемінде қаржы бөлінді. Бүгінгі күнге дейін 428 көп қабатты тұрғын үй мен 12 мың жеке сектор үйлері газға қосылды. Сөйтіп, қызылордалықтар ар­зан “көгілдір отын” қызығын көріп отыр. Нақты айт­­қанда, бүгінде 1 текше метр газ бағасы заңды тұлға­ларға 3,87 теңге, ал жеке тұлғаларға 3,59 теңгеден келіп тұр. Сонымен қатар, қаланың бірқатар әлеуметтік-мәдени нысандары газдандыры­лып, бюджет қаржы­сын үнемдеуге қол жеткізілді. Жылу-электр орта­лығын газға ауыстыру арқылы тұрғындардың жылуға деген төлемі екі есеге дейін төмендетілді. Облыс халқы үшін осы аса маңызды жобаны алдағы жылы аяқтау жоспарланып отыр. Қала аумағы жыл сайын дамып, өсіп келеді. Сон­дықтан да қазіргі басты міндет газдандыру жұмысын толық аяқтауға бағытталып отыр. Бұл істі жүзеге асыруға “ҚазТрансГазАймақ” компа­ниясы өз үлесін қосып келеді. Өткен жылы да осы компаниямен ынтымақтастық меморандумына қол қойылып, кең ауқымды жұмыстар атқарылды. Атап айтқанда, жеке тұрғын үйді газға қосу 99500 теңгеге дейін төменде­тілді. Соның арқасында 2008 жылы 135 үй өз қаржысы есебінен газға қосылса, өткен жылы меморандумға қол қойылғаннан кейін 3712 жеке тұрғын үйге “көгілдір отын” кіргізілді. Енді осы меморандумға қол қою арқылы 15 мыңға жуық жеке сектор үйлерін газбен қамтамасыз ету көзделуде. Компания тарапынан жасалып отырған жеңілдікке сәйкес енді тұрғындар 99500 теңгені жыл ішінде, яғни әр ай сайын 8 мың теңгеден бөліп төлеу мүмкіндігіне ие болады. Сондай-ақ, компания өз қаражаты есебінен оңтүстік және солтүстік өнеркәсіп аймақтарына газ құбырын тартуды міндетіне алып отыр. Өз кезегінде Қ.Шәріпбаев компания республи­кадағы жеті облысты “көгілдір отынмен” қамта­масыз етіп, елдегі тұрмыстық табиғи газ рыно­гының 45 пайыздан астамын иеленіп отырғанын жеткізді. Соның ішінде соңғы жылдары Қызыл­орда облысымен әріптестік жағдайында жүргізіл­ген жұмыс өз жемісін беруде. Бұл жолда облыс басшылығы тарапынан ұдайы көмек көрсетілуде. Енді алдағы уақытта тек облыс орталығын ғана емес, сонымен қатар аудан, ауылдарды да газдан­дыру жобасы жасалмақ. Қорыта айтқанда, жаса­лып отырған жаңа меморандум жаңа міндеттер жүктейді. Еркін ӘБІЛ, ҚЫЗЫЛОРДА. ТҮБЕКТІ ТҮЛЕТЕТІН ЖОЛ Маңғыстаулықтарды сонау кеңестік кезеңнен бері толғандырып келе жатқан Атырау – Ақтау автожолының өңіріміз үшін стратегиялық маңызы бар “Бейнеу-Ақтау” бөлігін қалпына келтіру мәселесі Елбасымыздың тікелей қолдауымен оң шешіле бастады. Ақтауда осы мәселеге орай Көлік және коммуникация министрлігі – Автокөлік жолдары комитетінің облыстық департа­менті қоғамдық тыңдау өткізді. Онда облыс әкімінің бірінші орынбасары А.Айтқұлов аталған автожолдың  Орта Азиялық экономикалық ынтымақтастық дәлізі бойындағы Еуропадан Орталық Азияға транзит пен саудаға мол мүмкіндік ашатын­дығына тоқталды. Автожол пайдалануға берілгенде жүк тасымалын арттырып, жолды пай­да­ланушыларға көліктік шығындар мен уақытты айтарлықтай үнем­деуге болады. Ал қазыналы тү­бектің  “тоқсан жолдың то­ра­бы­на” айнала түсетіндігін айтты. Өйткені, ол автожолдар Ақтау, Құрық теңіз порттарына тіреледі. Сөз болып отырған “Бейнеу-Ақтау” жолының ұзындығы 429,67 шақырым. Ол Бейнеу – Шетпе – Жетібай – Ақтау арасын жалғайды.  Яғни, Маңғыстау ауданының орталығын  Қарақия ауданындағы Жетібай елді мекенімен жалғастыра отырып Ақтауға жетеді. Нақты құрылыс жұмысы Бейнеу мен  Манашы аралығындағы 40 шақырымдық жерде жүреді. Оның жобалық-сметалық құжаттамасы жасақталып  жатыр. Одан соң жолдың екінші, үшінші бөлігі – “Манашы-Шетпе”, “Шетпе-Жетібай-Ақтау”. Ол бөліктердің қажетті жұмыстары жасалуда. Жалпы, жол құрылысы 2013 жылы аяқталмақшы, – дейді облыстық жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары басқарма­сының бастығы Аманғали Шам­шадин. Осы басқосуда Азия даму банкінің өкілі Манзур Рехман даму қарқыны тұрақты тәуелсіз Қа­зақстан инвесторлар үшін сенімді әріптес екендігін білдіріп, Қазақ­стан Үкіметімен келісе отырып аталмыш жолды салуға ұйғарым жасалғандығын жеткізді. АҚТАУ. БАЙЫПТЫЛЫҚ ТӘН Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың “Жаңа онжылдық – жаңа экономикалық өрлеу – Қазақстанның жаңа мүмкіндік­тері” атты Жолдауында халықты мүмкін­ді­гінше қызмет сапасымен қамту, күн сайын өскен бағаға тосқауыл қою тапсы­рылған. Жетісу жеріндегі осы мәселелердің орындалуы жайлы Табиғи монополияларды реттеу агенттігі Алматы облысы бойынша департаментінің директоры Байсейіт Түймебаев былайша әңгімелейді. Халықтың әлеуметтік-тұрмыстық жағ­дайын жақсарту, зерттеу бүгінгі күннің басты мақсаты. Жолдауда қазақстандық­тарды сапалы тұрғын үй, коммуналдық қызметтермен қамтамасыз ету мәселесі тап­сырылып, онда электр энергиясы, жылу, ауыз су және тұрғындарға қолайлы тарифтерді белгілеу қажеттігіне назар аударылды. Осы бағытта өзімізге жүктелген міндетті орындауда тиянақтылықпен  жүйелі жұмыс атқарудамыз. Биылғы жылдың өткен мерзімінде Жолдауды іске асыру  мақсатында Табиғи монополияларын реттеу агенттігінің 2010-2014 жылдарға арналған стратегиялық жос­парына сәйкес өңірдегі 72 табиғи монопо­лия субъектілерінің қызметін реттеп,  бақылау жүргізілді. Осы мерзімде тұлғалар тарапынан 65 өтініш түсті. Оның ішінде қолданып отырған тарифтерді өзгерту және бірінші берілген тарифтерді, нормативтік-техникалық ысыраптарды, шикізат, мате­риалдар, отын, энергия шығысының тех­никалық және технологиялық нормаларын, нормативтік қызметші санын, мемлекеттің қатысуымен заңды тұлғалардың еңбекақы­сының шекті деңгейін және штаттық кестені бекіту мен үстем жағдайдағы нарық субъектілерінен ескертпе келгенін, оларға нақты шара көрсетілгенін айтуға болады. Табиғи монополиялар субъектілерінің атқарған қызметтерінің тарифін және та­риф­тік сметаларын бекіту жөніндегі өтініштерді қарап, реттеу нәтижесінде 2010 жылдың өткен мерзімінде 53 млн. 106 мың теңге үнемделді. Оның ішінде 54 мың теңге жалпы тәртіппен, 39 млн. 452 мың теңге ықшамдау тәртібімен және 13 млн. 600 мың теңге төтенше реттеу шараларынан түсті. Департаменттің жұмыс тобы мен облыс­тық әкімдік бірлесіп,  жеке тұлғаның электр энергиясын тұтынуына арналған ең жоғарғы тариф көлемі белгіленді. Электр энергиясының көлемі Қарасай, Іле, Талғар аудандарында және Талдықорған мен Қапшағай қалаларында бір айда бір адамға, электр плиталарды қолданбайтын тұтыну­шыларға – 70 кВт және электр плиталарды қолданатын тұтынушыларға  90 кВт көле­мінде бекітілді. Облыстың басқа аймақта­рында бұл көрсеткіш 50 және 65-ке сәйкес. Бүгінгі  таңда электр энергиясының ең жо­ғар­ғы және ең төменгі тарифін белгілеу “Же­тісу Энерготрейд” ЖШС-мен келісілуде. Шикізат материалдары, отын, энергия шығысын оңтайландыру жөнінде базалық және барлық табиғи монополиялар субъек­тісіне стратегиялық жоспардағы көрсетілген индикаторлар жеткізілді. Өткен мерзімде 6 табиғи монополия субъектісінің  норматив­тік-техникалық ысыраптары бекітілгені осы­ның дәлелі. Департаменттің коммунал­дық қызметінде есептегіш құралдар орнату жөніндегі бақылау жұмысы басым бағыттың бірі болып табылады. Ағымдағы жылдың алғашқы тоқсанында облыс бойынша жеке суық, ыстық су өлшегіштерін орнату мөлшері өскенін айтқан жөн. Ал, жалпы үйлердегі жылу энергиясын өлшейтін өлшегіштер қолданылғанына қарамастан, әлі де тұтынушы талабы толық қанағаттан­дырылмай отыр. Кейбір табиғи монополия субъекті­лерінің басшылары өз міндетін толық орындамауда. Мәселен, “Алматы Шекер” акционерлік қоғамы бүгінгі күнге жылу энергиясын өлшейтін бірде-бір есептегіш орнатпаған. Суық су өлшейтін есептегішті орнатуда Райымбек ауданының “Кеген су құбыры” МКК, Кербұлақ ауданының “Кер­бұлақ су құбыры” МКК, Алакөл ауданының “Алакөл су құбыры” МКК мекемелері әлі де немқұрайдылық танытып келеді. Табиғи монополиялар субъектілеріне өткен мерзімде тексеріс жүргізіліп, 6 ұйға­рым мен қаулы қабылданды, 3815,1 мың теңге көлемінде айыппұл салынды. “Табиғи монополиялар және реттелетін нарықтар туралы” заңға сәйкес департаментке биыл­ғы жылдың 1 қаңтарынан  5 табиғи моно­полиялар субъектісінен 2 млрд. 624 млн. 223 мың теңге көлемінде инвестициялық бағдарлама жобасы бекітуге берілді. Қазіргі кезде бұл жобалар зерттелу үстінде. Биыл табиғи монополиялар субъектіле­рінің тарифтік сметаларын және тарифтерді өзгерту жөнінде 6 және нормативтік-тех­никалық ысыраптардың жобалары бойын­ша төрт мәрте жария тыңдау өткізілді. Та­биғи монополия субъектілерінің ұсынылған тарифтік өзгерістері, нормативтік-техни­калық ысыраптардың жобалары  қарасты­рыл­ған тыңдауларға қалалық және облыс­тық мәслихат депутаттары, тұтынушылар және олардың құқықтарын қорғау ұйымы­ның өкілдері қатысып, мәселенің мәнділігі назарға алынды. Сондай-ақ, алқа мәжілі­сінде базалық табиғи монополиялар субъек­тілері басшыларының нормативтік-техни­калық ысырапты азайту, есептегіш құралдарының орнатылуы жөніндегі есептері тыңдалып, еліміздегі “Табиғи монополиялар және реттелетін нарықтар туралы”  заң талаптарын орындау жөнінде тиісті шаралар ортаға салынды. Өз жұмысымызда үкіметтік емес ұйым­дармен кездесу арқылы бағаға байланысты қолға алынған шараларды ортаға салып отырамыз. Биыл Алматы облысының мүгедектер қоғамының президиум мүшеле­рімен кездесу өтті. Кездесуде департамент­тің атқарған жұмысы жөнінде ақпарат бері­ліп, Талдықорғандағы  жылу, электр энер­гиясы, ауыз су тарифтеріне толық түсінік және тұрғындар сұрағына жауап берілді. Халықтың әлеуметтік жағдайы олардың өмір сүру деңгейімен өлшенетіні анық. Де­мек, баға саясатына сергек қарап, тұтыну­шы талабы мен талғамын зерттеу, көрсе­тілетін қызмет сапасын арттыруға өз үлесімізді қосу негізгі міндетіміз. Талап пен табандылық арқылы агенттіктің страте­гиялық жоспардағы тапсырмаларын орын­дау басты мақсат екендігін назарда ұстаудамыз. Күмісжан БАЙЖАН, Алматы облысы.

Орталық мемлекеттік органдардың интернет-сайттары

Қазақстан Республикасының Үкіметі          www.government.kz Ішкі істер министрлігі       www.mvd.kz Қорғаныс министрлігі      www.mod.kz Қоршаған ортаны қорғау министрлігі         www.nature.kz Білім және ғылым министрлігі       www.edu.gov.kz Сыртқы істер министрлігі               www.mfa.kz Денсаулық сақтау министрлігі      www.darі.kz Көлік және коммуникация министрлігі      www.mtk.gov.kz Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі               www.enbek.kz Қаржы министрлігі           www.mf.mіnfіn.kz Экономика және бюджеттік жоспарлау министрлігі              www.mіnplan.kz Әділет министрлігі             www.mіnjust.kz Төтенше жағдайлар министрлігі   www.emer.kz Мәдениет және ақпарат министрлігі            www.sana.gov.kz Энергетика және минералдық ресурстар министрлігі           www.memr.gov.kz Ауыл шаруашылығы министрлігі                www.mіnagrі.kz Индустрия және сауда министрлігі              www.mіt.kz Туризм және спорт министрлігі    www.mts.gov.kz Жер ресурстарын басқару агенттігі             www.auzr.kz Байланыс және ақпараттандыру агенттігі ww.alc.gov.kz Статистика агенттігі                            www.stat.kz Көші-қон және демография агенттігі                           www.demomіgratіon.kz