Парламент әдеттегідей жылды қарқынды жұмыспен аяқтағалы отыр. Осы жылы да негізгі салалардағы заңнаманы жетілдіруге бағытталған заң жобалары әзірленді. Заңдар жаңа жылдың алғашқы күндерінен бастап күшіне ене бастайды. Онда Мемлекет басшысы белгілеген басым міндеттер ескерілген. Қазіргі уақытта Парламент Мәжілісінің қарауында 70-ке жуық, Сенаттың қарауында 14-ке жуық заң актісі бар, көптеген жобаның жұмысы аяқталды және заңдарға Президент қол қойды.
2024 жылы Парламент әйелдер мен балалардың құқықтарын қорғауды күшейтетін заң қабылдады. Есірткі құралдарының заңсыз айналымына жауапкершілікті күшейтетін Қылмыстық кодекске түзетулер енгізіліп, прекурсорлардың заңсыз айналымы және олармен жұмыс істеу қағидаларын бұзғаны үшін жауапкершілік шаралары күшейтілді. Экономиканы цифрландыру және деректерді қорғауға құқықтық негіздерді белгілейтін цифрлық кодекс әзірленіп жатыр. Есірткі құралдарының заңсыз айналымына жазаның жаңа түрін енгізетін «Әкімшілік құқық бұзушылық туралы» кодекс, қоғамдық жұмыстар, басқа да өзекті бағыттар бойынша заң шығару жұмыстары жүргізілді.
Заңнамалық қызметті талдағанда заң шығарушы қоғамның қауіпсіздігіне барынша қауіп төндіретін бұзушылықтарға жауапкершілік шараларын күшейтіп, қатаңдатуға назар аударады. Бұл есірткі бизнесімен, отбасылық-тұрмыстық зорлық-зомбылықпен, жаппай тәртіпсіздіктермен, цифрлық ортадағы қылмыстармен, сондай-ақ автомобиль жолдарындағы апаттың жоғары деңгейімен күресуге қатысты. Бұл салаларға мұқият назар аудару әлеуметтік тұрақтылық, азаматтардың денсаулығы және қоғамдық тәртіпке айтарлықтай әсер етеді.
Осы бағыттар бойынша күрес нәтижесінде санкциялардың қатаңдығымен қатар, жазаның бұлтартпаушылық қағидатының қаншалықты тиімді жүзеге асырылатыны, заңнамадағы, сыбайлас жемқорлықтағы немесе басқа да заңсыз әдістердегі олқылықтардың жауапкершілігінен жалтарудың салдары қандай екенін ұқтырды. Алайда қоғамның қауіпсіздігіне үлкен қатер төндіретін бірқатар бағытта жазаның бұлтартпастығы қағидатын іске асыру қазіргі жағдайда объективті қиындықтарға тап болып отыр. Мысалы, қылмыстар жасырын түрде және жоғары технологияларды қолдана отырып жасалатын киберқауіпсіздік саласында құқық бұзушыларды анықтау және оларды жауапқа тарту айтарлықтай ресурстар мен кәсіби білімді қажет етеді. Осыған ұқсас жағдай есірткі бизнесімен күресте байқалады. Мұнда қылмыстық әрекеттің жаһандық сипаты, халықаралық арналарды пайдалану және жоғары тыныс алу әдістері жазаның бұлтартпастығын қамтамасыз етуде біраз қиындық туғызады.
Мұндай жағдайда құқық бұзушылықтардың алдын алу шаралары жасалуы қажет. Бұған азаматтардың цифрлық және құқықтық сауатын арттыру, қылмыстарды ерте анықтауға көмектесетін заманауи технологияларды енгізу, әлеуметтік мониторинг жүйесін дамыту, сондай-ақ мінез-құлықты ынталандыруға баса назар аудара отырып, заңнаманы жетілдіру сияқты алдын алу тетіктерін күшейту жұмыстары кіреді.
Парламент осылардың барлығын ескере отырып, әлеуметтік тұрақтылық, азаматтардың құқықтарын қорғау және елдің орнықты дамуына сенімді қамтамасыз ете отырып, заңнаманы жетілдіруді жалғастырып келеді. Бұл істе жауапкершілік пен кәсібиліктің жоғары деңгейін көрсетіп отыр деуге әбден болады. Депутаттар мемлекет пен қоғамның мүддесін басшылыққа ала отырып, қауіпсіздікті нығайтуға, азаматтардың құқын қорғауға және елді дамытуға бағытталған заңдар әзірлеп, қабылдайды. Олардың бастамалары патриотизмді, өзекті мәселелерді терең түсінуді және әділ әрі тұрақты заңнамалық базаны құруға бағытталған.
Парламент қазіргі заманның сын-тегеуріндеріне жауап беретін уақтылы және өзекті шешімдер қабылдай отырып, мемлекеттік биліктің негізгі институты ретінде өз функциясын тиімді орындайды. Депутаттардың үйлесімді жұмысының және олардың көпшіліктің мұқтажына бейжай қарамауының арқасында елдің орнықты дамуы мен халықтың өмір сүру деңгейін арттыруға берік қадам жасап жатыр.
Нұрлан ДУЛАТБЕКОВ,
Е.Бөкетов атындағы Қарағанды зерттеу университетінің басқарма төрағасы – ректор,
заң ғылымдарының докторы, профессор