Қатыгез тәрбиеші қайдан шығады?

Екі күн бұрын әлеуметтік желіде елорда­дағы «Сати» балабақшасының тәр­бие­­шілерінің бүлдіршіндерді ұрып-соқ­қаны бейнеленген бейнеролик тара­ды. Ең сорақысы сол, мұндағы тәрбие­ле­нушілер – ерекше қадағалауды қажет ететін балалар. Яғни көбі дұрыс сөйлей алмайды, психикалық ауытқуы бар, кейбірі – аутизммен ауыратындар. Онсыз да жаны жаралы бөбектерді аяусыз төмпештеген тәрбиешілердің әрекеті ата-ана түгілі көрген адамның көзіне жас үйіреді. Бірі бүлдіршінді шапалақпен ұрса, енді бірі тепкілеп жүр. Жылаған қыз баланы жұ­ба­ту­дың орнына, бұрышқа тұрғызып қойып қорлаған, тағы біреуін еденде сүйреген. Дені сау баланың тілі бар, айтып келер. Мұндай балалар айта да алмайды ғой.

Бұған қатысты Білім және ғылым ми­нис­трлігі түсініктеме берді. Министр­лік бұл балабақша жекеменшік ұйым екенін айтты. Сондай-ақ мектепке дейін­гі мекеме басшылығы өз жұмысын бас­тағаны туралы ескертпеген. Ол бала­бақ­шада 12 қызметкер 60-тан аса бала тәрбиелеген.

«Мониторинг топ өздерінің жұмыс­тарын жүргізді. Балабақша қызмет­кер­­ле­рімен сөйлесті. Балалардың ата-ана­ларымен де тілдесіп, өзара сұхбат құр­ды. Енді қазір жергілікті полиция депар­та­менті қылмыстық кодекске сәй­­кес тек­серу жұмыстарын жүргізіп жатыр. Соны­мен қатар басқарма, прокура­ту­ра және жергілікті санитарлық-эпи­демиологиялық департаментке, өзде­рі­нің хаттары арқылы тексеріс жүргізу ұсыны­лып отыр», деді Білім және ғылым министр­лігі Білім сапасын қамтамасыз ету ко­ми­теті төрағасының орынбасары Майра Мелдебекова.

Әлеуметтік желіде жарияланған эпи­зод­тарға келсек, уәкілетті органдар тексеруге кірісті. Сондай-ақ Нұр-Сұлтан қалалық полиция басқармасы да тергеуді бастады. Тексеру қорытындысы бойынша шаралар қабылданады. Полиция тергеу жүргізіп жатқанын растады.

«Аталған факті бойынша Байқоңыр аудандық полиция бөлімі Қылмыстық кодекстің 140-бабы «Кәмелетке толмаған баланы тәрбиелеу жөніндегі міндеттерді орындамау» бойынша сотқа дейінгі тергеп-тексеру жұмыстарын бастады. Қа­зір­гі уа­қытта қажетті тергеу әре­кет­те­рі жүр­гі­зілу­де», деп хабарлады Нұр-Сұлтан қа­ла­­лық полиция басқармасының баспасөз қызметі.

Жоғарыдағы жағдай бірінші кезекте бауыр еті баласы үшін басын бәй­ге­ге тігетін ата-аналарға ауыр соққы екені айт­паса да түсінікті. Тәлім береді, тәр­бие­лей­ді деп тапсырған тәрбиешінің тіз­гінсіз кеткен тірлігі ана жүрегін алаң­датпай қоймасы анық. Сәбилерді саба­ған «Сати» сияқты жекеменшік бала­бақ­ша­ларға жете бақылау жүргізетін уақыт жеткендей. Бө­бектерді бөтен көріп, өзгенікі ғой деп өзек­тен теуіп, өгейлік танытудың соңы өлімге апармасына кім кепіл?!

Techno Women қауымдастығының негізін қалаушы Азиза Шужеева Білім және ғылым министрлігінің 02.04.2021 күнгі №142 бұйрығымен бекітілген Бала құқықтарын қорғау бойынша рес­пуб­­ликалық мониторингтік тобымен төтенше жағдай орын алған «Сати» бала­бақ­шасына барғанын жазды.

«Біз ата-аналармен, балабақша мең­герушісімен әңгімелесіп, бала­бақ­ша ғимаратын аралап көрдік. Қазір тәрбие­ші­нің үстінен арыз түсіп, қылмыстық іс қозғалды. Тергеу жүріп жатыр. Бұл жағ­дайға жол берген балабақша қыз­мет­кер­лері жұмыстан қуылды. Енді тергеу нәтижесін күтеміз. Балабақша туралы айтар болсақ, бұл – инклюзивті балабақша. Мұнда нормативті балалар да, ерекше балалар да бар. Бірақ мекеме басшылығында еш­қандай құжат, ереже, әдістеме жоқ. Балабақшада антисанитарлық жағдай бар, шаруашылыққа қажетті заттар жан-жақта шашылып жатыр, та­мақ­тан­дыру бөлімшесі стандарттарға сай емес. Жуынатын бөлме де мәз емес, қол орамал саны бала санына сәйкес келмейді. Яғни әр баланың өз орамалы жоқ. Топтарда таза ауыз су ішетін кулерлер де орнатылмаған», деді ол.

Сонымен қатар А.Шужеева аталған меке­меде бүлдіршіндерге тамақ беріл­мей­тінін жеткізді.

«Балабақшада тамақ бермейді, ата-аналар балаларына үйден бокстарға салып жібереді. Сондықтан бұл балабақшаны СЭС тексермейді. Педагогтер мен психо­логтердің біліктілігі туралы да ақпа­рат ала алмадық. Біз мониторингтік топ болып Білім және ғылым министрлігінің өкілдерімен ақылдаса келе, ата-аналарға бірлесе отырып жадынама дайындауды жөн көрдік. Балабақшалардың түйткілді мәселелері бойынша онлайн пікір­талас өткізгіміз келеді. Ал «Сати» ба­ла­бақ­ша­сын­дағы нақты жағдайға кел­с­ек, тергеу нәтижесін күтеміз. Мо­ниторинг тобы ре­тінде өз ұсыныстары­мыз­ды береміз, егер бір айдың ішінде жағдай жақсармаса, бұл балабақшаны жабуды талап етеміз», деді Techno Women қауымдастығының негізін қалаушы.

PhD, А.Ясауи атындағы ХҚТУ қауым­дас­тырылған профессоры Молдияр Ергебеков осы салаға қатысты мамандар сал­­ғырттық танытпай, жүйелі жұмыс атқа­ру керек деп есептейді.

«Біздің елде балалар өлтіріліп жатыр, зорланып жатыр, балабақшада, мек­тепте таяқ жеп жатыр. Аружан Саин қа­шан отставкаға кетер екен? Ол кетсе, бәрі түзеле ме? Жоқ. Бірақ бала құқын қорғай алмайтынын, бұл құқықты қалың көпшілікке насихаттап, дәріптей алмайтынын, жалпы, бұл салада орны жоқ екенін қан­шама рет дәлелдеді ғой. UNICEF UNICEF Kazakhstan тым болмаса сіздер бір нәрсе айтсаңыздаршы. Бәрінен бұрын Бала­лар омбудсмені етіп бұл салада (егер бала құқықтары саласында еңбек еткен адам болмаса, жалпы адам құқықтары сала­сында еңбек еткендер көп) еңбек еткен тәжірибелі, қазақша мен орысшаны жетік меңгерген адамды қою керек. Аружан Саин қазақша білмейді, білгісі де келмейді. Facebook парақшасы соны дәлел­дейді. Елімізде тек қана орысша сөйлейтін балалар тұрмайды. Егер тек қана орысша сөйлейтін адамды омбудсмен қылсақ, қазақша сөйлейтін балалардың құқын әуел бастан-ақ бұзған болмаймыз ба?», деді ол.

Ал Бала құқықтары жөніндегі уәкіл Аружан Саин атқарылған жұмыстарды алға тартып, балалар мекемелерінің қыз­ме­тін бақылауда ұстаудың маңыз­дылығын жеткізді.

«Тағы бір сұрақ: балалар меке­ме­ле­рі­нің қызметін бақылау. Сонау 2019 жылы мен Бала құқықтары жөнін­де­гі уәкіл ретінде осындай мекемелерге кешенді тексеру жүргізу туралы Бас про­ку­ратураға хат жолдаған болатынмын. Ал біз балалар үйлерінен, мүмкіндігі шектеулі бала­ларға арналған интернаттар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қал­ған балалар үйлерінен бастауды жөн көр­дік. Дәл осы санаттағы балалар ең осал, қорғансыз, сондықтан мұндай меке­ме­лердің жұмысы ерекше бақылауды қа­жет етеді. Шынында да, мектептер мен қа­рапайым балабақшаларда балалардың құқықтарының бұзылуы туралы хабарлап, оларды қорғай алатын ата-аналар бар. Алайда менің ойымша, бұл тиісті тексерулер жан-жақты және объективті болмады, сондықтан мен Президент Қ.Ж.Тоқаевқа хат жолдап, онда балалар құқығының әртүрлі жүйелі түрде бұзылуын, олардың себептерін айттым. Тексеру нәтижелері және оларды талдау нәтижелері бойынша балалар мекемелеріндегі балалардың құқықтарын қорғау бойынша жүйелі қадамдар әзірленді», деді ол.

Орын алған оқиға бала тәрбиесінде күресетін күрделі мәселелердің әлі де болса көп екенін көрсетеді. Елдің болашағы деп есептейтін бүгінгі балдырғандардың қо­лайлы қоғамда, мейірімді мекенде өмір сүруі үшін қаражат емес қамқорлықтың, материалдық байлық емес махаббаттың қажет екенін түсінетін кез келді. Тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйіні балаларға бас-көз болатын тәрбиешілердің өзіне де тәрбие керек болып тұр.