Соломон аралдарының шекарасы жабық

«АҚШ жағалау күзеті кемесінің жанармай құю және қайта жабдықтау туралы өтіні­шіне Соломон аралдары жауап бермеді», деді АҚШ-тың ресми өкілі The Guardian басылымына берген сұхбатында. Мұны сарапшылар Хониара мен Бейжің арасындағы қауіпсіздік келісіміне байланысты деп топшылайды. Өйткені осы жылдың мамыр айында Қытаймен қауіпсіздік келісіміне қол қойғаннан бері Соломон аралдары Америка Құрама Штаттары және оның одақтастарымен шиеленіскен қарым-қатынаста болған.

«Тынық мұхитының оңтүс­тігін­де аймақтық балық шаруа­шылығы агенттігі заңсыз балық аулау­ды патрульдеу кезінде Соломон аралдарының астанасы Хониарада жанармай құюға қол жеткізе алмады», деп хабарлады АҚШ жағалау күзетінің өкілі Оливер Генри. Есесіне кеме Папуа-Жаңа Гвинеяға жіберілген. Бұдан бөлек, Фиджи, Папуа-Жаңа Гвинея, Соломон аралдары және Вануатудың ты­йым салынған экономикалық ай­мақтарында заңсыз балық аулау­ды бақылаумен айналысатын HMS Spey патрульдік кемесі үшін де Соломон аралдарының портына кіруге тыйым салынған. Мұны бақылайтын Ұлыбританияның Әскери-теңіз күштері бұл хабар­ламаға бірден түсініктеме беру­ден бас тартқан. Алайда кейін мәселені шиеленістірмеу үшін мәлімдеме жасады. «HMS Spey бор­тында Фиджи Әскери-теңіз күштерінің офицерлері бол­ған, ал олар Аустралия, Жаңа Зелан­дияның ұзақ қашықтыққа ұшатын теңіз патрульдік ұшақтарымен, сондай-ақ АҚШ жағалау күзеті Тынық мұхиты аралдары фору­мы­ның балық аулау агент­тігі үшін барлау операциясында жұ­мыс істеген. Сондықтан Соло­мон аралдарының шекарасына жібе­рілмеді», деп хабарлады Король­діктің Әскери-теңіз күштері.

Тынық мұхитындағы 17 мем­лекетті біріктіретін Тынық мұ­хиты аралдары форумының балық шаруашылығы агенттігінің теңіз бақылау орталығы Соломон арал­дарының астанасы Хониарада орналасқан. Онда Аустралия, АҚШ, Жаңа Зеландия және Фран­цияның көмегімен жыл сайын заңсыз балық аулауды бақылау операциялары жүргізіледі.

АҚШ кемесінің аралдарға кіре алмағанын естіген Гавайидегі АҚШ жағалау күзетінің қоғаммен байланыс жөніндегі офицері Кристин Кам «Оливер Генри Соломон аралдарының логистикалық портына қоңырау соғуы керек еді», деді. Сондай-ақ ол мәселені дипломатия­лық жолмен шешуді ұсынып, «АҚШ Мемлекеттік департаменті Соломон аралдарының үкіметімен байланыста және болашақта АҚШ кемелеріне барлық рұқсат беріледі деп күтеді», деді БАҚ өкілдеріне берген сұхбатта.

Бұл мәселені Хониара мен Бейжің арасындағы қауіпсіздік келісімімен байланыстырған сарапшылардың пікірін екі елдің билігі жоққа шығарады. Олар «қауіпсіздік келісімін» шынымен де қауіпсіздік мақсатта қолданылатынын алға тартып отыр. Соломон аралдарының тұрақты сыртқы істер министрі Коллин Бек БАҚ өкілдеріне берген сұхбатында Қытаймен келісім Тынық мұхитындағы елдің дамуы үшін қажетті мәселелерді шешу мақсатында жасалға­нын мәлімдеді. Коллин Бек Соло­мон аралдары бүгінде ішкі қиын­дықтармен бетпе-бет келіп тұрғанын жеткізді, оның ішінде халық санының өсуі экономикаға әсер етіп отырғанын айтты. «Бізде жұ­мыссыздық деңгейі өзекті мәсе­ле, елде жастар саны көп, жыл сайын 18 мыңға жуық жас жұмыс іздеп сабылады. Ал олар­дың барлығын жұмыспен қамту­ға мүмкіндік жоқ», деді ол сұх­батында. Сонымен қатар ол былтыр Хониар қаласында үш адам­ның өліміне әкелген жаппай тәр­тіпсіздік жұмыссыздық пен ел премьер-министрі Манас­се Со­гавердің саясаты мен басшы­лы­ғы­на халықтың көңілі толмауы­ның нәтижесінде орын алғанын айтты.

Соломон аралдарының тұрақ­ты сыртқы істер министрі Коллин Бектің айтуынша, екі елдің келісімі «қоғамдық тәртіпті сақтау» және «адамдардың өмірін қорғау» мақсатында Соломон аралдарына Қытайдан «полиция, қарулы күштер, әскери қызметкерлер және басқа да құқық қорғау органдарын» шақыруға мүмкіндік береді. Ал оппозициялық сая­сат­керлер Соломон аралдары Қытай­дың қарулы полициясы мен әскери қызметкерлерін демократиялық наразылықты басып-жаншып, билікті ұстап тұру үшін пайдалануы мүмкін деп алаңдаушылық білдіріп отыр. Бірақ Коллин Бек мұны болдырмайтынын мәлімдеді. Ол халықаралық қауымдастыққа алаңдауға негіз жоқ екенін айтып, Соломон аралдары Қытайдың елде тұрақты әскерлерін кіргізуге рұқсат бермейтінін қайталады. «Бұл келісімнің әскери база құру­ға еш қатысы жоқ», деді ол. Алайда Соломон аралдарының оппозиция жетекшісі Мэтью Уэль екіжақты мәміле жобасында Қытайға «кемелерге кіруге, материалдық-техникалық базаны толықтыруға және қытайлық әскери кемелердің Соломон аралдарында аялдап, әрі қарай өтуге» мүмкіндік беретін ереже болғаннан кейін халықаралық қауымдастық алаңдаушылық білдіреді деді. Ал Коллин Бек «Мәселен, табиғи апат бола қалса, оның салдарын іздестіргеннен гөрі қай «өрт сөндіру бөліміне» жүгінетіні маңызды, осыған назар аудару қажет. Біз шындығына келгенде ел бетпе-бет келетін мәсе­лелердің алдын алу шараларын қарастыруымыз керек», деді. Сондай-ақ ол Соло­мон аралдары соңғы жылдары теңіз деңгейінің көтерілуіне бай­ла­нысты бес аралынан айырыл­ғанын айтып, «Бүгінде біз 2,7-3 градусқа (жаһандық жылы­ну) жақындап қалдық. Бұл нені біл­діреді? Бұл көптеген аралы­мыз­­ды су астында қалдыру, эко­но­микаға, туризмге, балық ша­руа­шылығына әсер ету деген­ді біл­діреді. Мұндай табиғи өзгеріс­тер­мен күресу бір ғана аралдың қолынан келмейді. Өзге елдердің көмегі ауадай қажет. Серіктес, тілеулес елдердің көп болғаны жақсы», деді.

Сондай-ақ Қытай сыртқы істер министрлігінің ресми өкілі Ван Вэнбиннің айтуынша, келісім «теңдік пен өзара тиімділік» принципіне негізделген. Қытай мен Соломон аралдарының қауіпсіздік ынтымақтастығының мақсаты Соломон аралдары мен Оңтүстік Тынық мұхиты аймағының ортақ мүддесіне сай келетін Соломон аралдарында әлеуметтік тұрақтылық пен ұзақ мерзімді тұрақтылыққа қол жеткізу болып табылады.

Мүмкін, АҚШ кемесінің Соло­мон аралдарына кіруіне ҚХР-ның қатысы жоқ та шығар. Алайда аталған екі кеме әлі шекарадан өте алмай тұр. Өткен аптада бол­ған бұл жағдайға Соломон арал­дары­ның билігі жауап бермей отыр.