Ұлттық банк IV тоқсанда банктер арасында жүргізілген сауалдама қорытындысын жариялады. Сауалдамаға екінші деңгейлі 19 банк қатысты. Шағын және орта бизнеске несие беру шарттарының қатаңдауына байланысты бизнес тарапынан кредитке сұраныс төмендеген. Несие шартының қатаңдауы сыйақы мөлшерлемесінің өсуіне байланысты болып отыр.
Қаржылық тұрақтылық және зерттеулер департаментінің директоры Олжас Кубенбаевтың айтуынша, шағын бизнес тарапынан кредитке деген сұраныстың төмендеуі, әсіресе ірі банктерде байқалды. Респонденттер шағын бизнес тарапынан сұраныстың төмендеуін кредиттік ресурстар құнының өсуімен байланыстырады. Дегенмен жекелеген банктерде скорингтік кредиттік өтінімдердің саны өсе түскен. Бұл жағдай жүйе бойынша кредит өтінімдерінің жалпы санын көбейтуге түрткі болды.
Мәселен, есепті тоқсанда шағын бизнес бойынша несие өтінімінің жалпы саны 512 мыңға дейін, т/т-ға (тоқсаннан тоқсанға) 23%-ға өсті, ал өтінімнің орташа мөлшері 22,5 млн теңгеге дейін, 13%-ға азайды.
Орта кәсіпкерлік субъектілері тарапынан кредиттік өтінімдер саны 5,4 мыңға дейін, т/т 22%-ға өсті. Өтінімнің орташа мөлшері 274 млн теңгеге дейін, 9%-ға көбейді. Шағын бизнеске ұқсас, орта кәсіпкерлік субъектілерінен түскен өтініштер санының негізгі өсімі скорингтік үлгілер бойынша жекелеген банктердің қамтамасыз етілмеген кредит өнімдерімен байланысты. Көптеген банктерде ірі бизнестің сұранысы өзгерген жоқ, бірақ несие өтінімі артты. Сөйтіп, ірі бизнестегі кредиттік өтінім саны 211-ге дейін, т/т 35%-ға, ал өтінімнің орташа мөлшері 6,7 млрд теңгеге дейін, 14%-ға өсті», дейді Олжас Кубенбаев.
Шағын және орта бизнес клиенттері үшін кредиттеу шарттарының қатаңдауы негізінен ірі банктерде көрініс тапқан. Бұл ретте кейбір респонденттер несиелеу шарттарын қатайтуға әсер еткен негізгі фактор – қорландырудағы тәуекелдер мен құнында екенін атап өтеді. Банктердің пайымдауынша, келесі тоқсанда шағын және орта бизнес тарапынан кредитке сұраныс – оң, ал ірі бизнес тарапынан теріс болады. Көптеген банк иелерінің пікірінше, бизнеске несие беру шарттары әзір өзгермейді.
Ал тұтынушылық қарыздарға қатысты респонденттер сұраныстың төмендеуін кейбір банктердің пайыздық мөлшерлемелерінің жоғарылауымен, сондай-ақ тауарды кредиттеуде мол үлесі бар жеке банктегі кредиттік лимиттің төмендеуімен байланыстырады. Халықтың көптеп кредит алуын алдын алу бойынша іске асырылып жатқан реттеу саясаты аясында банктер есепті тоқсанда белсенді маркетингтік науқандар жүргізбегенін атап өтті.
«Қамтамасыз етілген тұтынушылық қарыздар бойынша өтінімдер саны 17 мыңға дейін, ал қамтамасыз етілмеген тұтынушылық қарыздар бойынша 14,7 млн дейін өсті. Бұл жыл соңындағы маусымдық фактормен түсіндіріледі. Дейтұрғанмен, өтінімдердің артуы сұранысқа қатысты жалпы индикатордың өзгеруіне әсер еткен жоқ. Сонымен қатар тұтынушылық кредиттеу жағдайында клиенттердің төлем қабілеттілігіне қойылатын талаптар күшейтілді. Бұл қамтамасыз етілген қарыздар бойынша мақұлдау коэффициентінің 15%-ға, қамтамасыз етілмеген қарыздар бойынша 9%-ға төмендеуіне әсер етті», деп хабарлады Ұлттық банк.
Айта кетейік, мұндай сауалдаманы Ұлттық банк тоқсан сайын кредиттік ресурстарға сұраныс пен ұсыныстағы өзгерістерді бағалау үшін жүргізіп отырады.