Көлеңкелі экономикамен күрес жұмыстары жыл өткен сайын қарқынды жүргізіліп жатқанына қарамастан, заңсыз тауар айналымы толастар емес. Акцизделетін өнімнің заңсыз айналымы өңірде де өршіп кеткен болатын. Жамбыл облысы бойынша экономикалық тергеп-тексеру департаменті контрафактілік алкоголь және темекі өнімдерінің көлеңкелі айналымымен тоқтаусыз күресіп жүр. Нәтижесінде, заңсыз кәсіпті игергендер қолға түсіп жатыр.
Ресми дерекке жүгінсек, 2022 жылы жауапты департамент өкілдері алкоголь өнімдерін шығаратын жерасты цехын анықтап, заңсыз кәсіппен айналысқандардың ісіне тосқауыл қойды. Аталған цехта жалған тіркеу-бақылау маркалары бар 20 мыңнан астам шөлмек суррогат спирті анықталған. Сол жылы департамент қызметкерлері контрафактілік брендтерді пайдаланып, алкогольдік өнімдерді заңсыз сатуға қатысты 4 қылмыстық істі анықтаған еді.
Жамбыл облысы бойынша экономикалық тергеп-тексеру департаментінің қызметкері Жағыпар Исатаевтың айтуынша, тіркелген қылмыстық істерді жедел іздестіру іс-шаралары дер кезінде жүргізілген. Нәтижесінде, 99 642 шөлмек немесе 41 634 литр алкогольдік өнім, сондай-ақ 2 765 литр спирт қосылған сұйықтық тәркіленіпті. Суррогат спирттің айналымда жүруі адамдардың денсаулығына да айтарлықтай кері әсер еткен.
«Нақты айтар болсақ, 2021 жылы облыстағы денсаулық сақтау ұйымдарына суррогат алкоголь өнімінен улану бойынша 93 адам жүгінген болса, 2022 жылы – 22, 2023 жылы 36 адам ауруханаға түскен. Кейінгі уақыттағы статистика 2021 жылмен салыстырғанда мұндай деректердің айтарлықтай азайғанын айғақтап отыр. Әйткенмен департамент қызметкерлері заңсыз тауар айналымымен тоқтаусыз күрес жүргізіп жатыр», дейді Ж.Исатаев.
Өкінішке қарай, акцизделетін өнімдердің заңсыз тауар айналымы 2023 жылы да тіркелген. Алкоголь және темекі өнімдерін заңсыз саудалауға бел буған азаматтардың заңға қайшы әрекеттері жауапты департамент қызметкерлерінің дер кезінде іске кірісуінің арқасында тоқтатылған. Біраз азаматқа қатысты іс сотқа жолданған.
«2023 жылы алкоголь және темекі өнімдерінің заңсыз айналымы фактілеріне қатысты департамент Қылмыстық кодекстің 214, 233-баптары негізінде құны 5 млрд теңгеден асатын акцизделетін өнімдерді заңсыз әкелу фактілері бойынша 23 қылмыстық істі тіркеді. Нақтырақ айтар болсақ, 6,5 миллион қорап темекі мен 174 мың вейп айналымнан алынды. Оның ішінде 15 іс сотқа жолданып, 3 іс мемлекеттік бюджетке келтірілген залалдың толық өтелуіне байланысты оңалтуға жатпайтын негіздер бойынша тоқтатылды. Қазіргі таңда 5 дерекке қатысты тергеу амалдары жүргізіліп жатыр. Осы жылы акцизделетін өнімдердің заңсыз айналымына қатысты 6 қылмыстық іс тіркеліп, оның екеуі сотқа жолданды», дейді Ж.Исатаев.
Қалай десек те көлеңкелі экономикаға аңсары ауғандар айылын жимай тұр. Таяуда ғана «Айша бибі» өткізу пунктінде шекарашылар заңсыз жолмен өткізбек болған 3,5 миллион қорап темекіні тәркіледі. Бұл іс те департаментке тапсырылғаны белгілі болды.
Мамандардың айтуынша, халықаралық стандартқа сай келмейтін кез келген өнім адам денсаулығына айтарлықтай зиян келтіреді. Алайда кейінгі уақытта азаматтар тауардың сапасына емес, құнына бас ауыртып отырғаны анық. Бағасы төмен болған соң тұтынушылар арзан тауарды сатып алуға талпынады. Оны күнделікті өмірде де байқап жүрміз. Әсіресе темекі өнімдерін тұтынатындар көтерме бағамен Қырғыз Республикасынан жеткізілетін «Oris» темекісін жиі сатып алатыны белгілі. Өкінішке қарай, сертификаты жоқ, стандартқа сәйкес келмейтін мұндай өнімдердің заңсыз айналымда жүргеніне бірнеше жылдың жүзі болды.
Жамбыл облысы