Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев «Нұрлы Жол – болашаққа бастар жол» Жолдауын халыққа жариялай отырып, Жаңа Экономикалық Саясатты белгілеп, өзінің стратегиялық көрегендігін тағы да айрықша паш етті. Президент алдымызда әлемдегі ахуалды түбегейлі өзгертетін жаһандық сынақтар күтіп тұрғанын алдын ала сезе білетінін көрсетті.
Мұның алдындағы әлемдік қаржы дағдарысы кезінде Үкімет «Жол картасын» қабылдап, дағдарысқа қарсы тұрып қана қоймай, сонымен қатар, экономика өсіміне де қол жеткізгені есімізде. Бұл жолы да кең ауқымды әрі мақсатты бағдарлама қабылданып отыр. «Нұрлы Жол» еліміз инфрақұрылымын жақсартуға арналған жобаларды қамтитын болады. Неге? Өйткені, бұл жобалар мультипликативтік тиімділік әкеледі. Мұндай инфрақұрылымдық жобаларды жүзеге асыру барысында шағын және орта бизнес дамитын болады.
Аталған қауіп-қатерлердің алдын алу мақсатында Мемлекет басшысы қолда бар ресурстарды, тетіктерді және мүмкіндіктерді шұғыл жасақтауға жағдай туғызатын Жаңа Экономикалық Саясатты алға тартты. Бұл шешімді мен Американы ұлы күйзелістен алып шығуға мүмкіндік берген өзінің әйгілі жаңа бағытын ұсынған АҚШ президенті Франклин Делано Рузвельттің прагматикалық саясатымен және белгілі реформатор Дэн Сяопиннің терең бастамаларымен түпкі нәтижесінде елді әлемнің екінші экономикасы мәртебесіне көтерген Қытайдағы терең өзгерістермен бір деңгейде салыстырар едім.
Жолдауда Президентіміз: «Бүгінде бүкіл әлем жаңа сындармен және қатерлермен бетпе-бет келіп отыр. Әлемдік экономика әлі де жаһандық қаржы-экономикалық дағдарыс салдарынан айыға қойған жоқ. Қалпына келу өте баяу және сенімсіз қадамдармен жүруде, ал кейбір жерлерде әлі құлдырау жалғасуда. Геосаяси дағдарыс пен жетекші державалардың санкциялық саясаты әлемдік экономиканы қалпына келтіруде қосымша кедергілер туындатуда», деп қазіргі әлемде жалғасып жатқан жаһандық экономиканың дағдарыстық жағдайында еліміз экономикасының маңызды деген мәселелерін шешетін ауқымды бағдарын анықтап берді.
Осындай қиын уақытта Мемлекет басшысы халқымыз бен мемлекетіміздің тарихына, қауіпсіздігіне және болашағына бейжай қарай алмайды. Нақты қауіптер мен заманның сын-қатерлерін негізге ала отырып, экономикамыз бен қоғамымыздың тұрақты дамуы, азаматтарымыздың әл-ауқаты мен өмірлік мүдделерін қамтамасыз ету үшін Қазақстанның қорғалуы мен қауіпсіздігінің әлсіреуіне жол бермеу мақсатында ел Президенті халыққа «Нұрлы Жол» атты жаңа әрі тарихи бағдарламаны ұсынды.
Ал тарихи болатыны, Елбасы геосаяси жағдайды дөп басып бағалады, мемлекеттің жақын болашақтағы даму бағытын айқындады және ел басшылығының Қазақстанның тағдыры үшін саяси жауапкершілікті өзіне алуға әзір екендігін растады. Елбасы өз сөзінде, Халықаралық валюта қоры мен Дүниежүзілік банк тарапынан 2014 және одан кейінгі екі жылда әлемдік экономиканың дамуында болжам төмендеу жағына қарай қайта қаралғанын, кейбір позицияларды жедел түрде қайта қарауды, сондай-ақ, алдағы кезеңдердің жоспарларына кезек күттірмейтін түзетулер енгізу және бұл шараларды 2015 жылдың 1 қаңтарынан бастап жүзеге асыру қажеттілігіне тоқталды. Ұлттық қорда осыған дейін жинақталған қаржы көздерінің бір бөлігі экономиканың нақты мәселелерін шешуге жұмсалатынын, әлемдік дағдарысқа қарамай, Мемлекет басшысы Үкіметке Қазақстан халқы алдындағы әлеуметтік міндеттемелерді толық көлемде атқаруды тапсырды.
Н.Ә.Назарбаев «Қазақстан – ұшқан құстың қанаты талатын ұлан-ғайыр аумақтың иесі. Сондықтан, аталған жоспар орасан қаражат пен еңбекті, аса ауқымды жұмысты қажет етеді. «Елдің өркенін білгің келсе, жолына қара» деген қағида қалыптасқан. Барыс-келіс пен алыс-берісте жол қатынасы айрықша маңызға ие. Көне замандарда ірі қалаларымыздың көбі Ұлы Жібек жолын жағалай қоныс тепкен. Қазір де қайнаған тіршілік күрежолдардың бойында. Жол – шын мәнінде өмірдің өзегі, бақуатты тірліктің қайнар көзі. Барлық аймақтар теміржолмен, тасжолмен, әуе жолымен өзара тығыз байланысуы керек. Астанада тоғысқан тоғыз жолдың торабы елорданың жасампаздық рухын тарататын өмір-тамырға айналуы тиіс. Аймақтардың өзара байланысын жақсарту елдің ішкі әлеуетін арттырады. Облыстардың бір-бірімен сауда-саттығын, экономикалық байланыстарын нығайтады. Ел ішінен тың нарықтар ашады. Осылай, алысты жақын ету – бүгінгі Жолдаудың ең басты түйіні болмақ», – деп атап көрсетті.
Жаңа Экономикалық Саясаттың өзегі – жеті бағыт бойынша Инфрақұрылымдық даму жоспары ұсынылды. Олар – көліктік, индустриялық, энергетикалық, әлеуметтік және тұрғын үй инфрақұрылымын дамыту, сондай-ақ, шағын және орта бизнеске қолдау көрсету әрі тұрғын үй-коммуналдық шаруашылықты сумен және жылумен жабдықтауды жаңғырту.
Бірінші – «Көліктік-логистикалық инфрақұрылымдарды дамыту. Ол макроөңірлерді хабтар қағидаты бойынша қалыптастыру аясында жүзеге асырылатын болады. Оның үстіне, инфрақұрылымдық қаңқа Астанамен және макроөңірлерді магистральды автомобиль, теміржол және әуе жолдарымен шұғыла қағидаты бойынша өзара байланыстырады. Бірінші кезекте, негізгі автожолдар жобасын жүзеге асыру қажет. Бұлар Батыс Қытай – Батыс Еуропа; Астана – Алматы; Астана – Өскемен; Астана – Ақтөбе – Атырау; Алматы – Өскемен; Қарағанды – Жезқазған – Қызылорда; Атырау – Астрахань. Сондай-ақ, елдің шығысында логистикалық хаб және батысында теңіз инфрақұрылымын құруды жалғастыру қажет. Батыс бағытта Каспий порты арқылы экспорттық әлеуетті арттыруға Құрық портынан ауқымды паромдық өткел және Боржақты – Ерсай теміржол желісі ықпал ететін болады. Үкіметке Қытайдың, Иранның, Ресей мен ЕО елдерінің «құрғақ» және теңіз порттарында терминалдық қуаттар салу немесе жалға алу мәселесін ойластыруды тапсырамын», – деді. Оның айқын мысалы былтырғы жылы жалпы ұзындығы 1250 шақырым болатын Жезқазған – Бейнеу және Арқалық – Шұбаркөл теміржол учаскелері пайдалануға берілді. Осы жолдарда 3,5 мың жаңа жұмыс орындары ашылды. Өткен жыл басынан бері еліміздің әуе компаниялары қазіргі заманғы 8 ұшақ сатып алды. 2020 жылға дейін Еуропада жасалған 61 әуе кемесін алу жоспарланған. Сөйтіп, 2020 жылға дейін жаңадан тағы да 75 халықаралық әуе қатынасы ашылады.
Екінші – Индустриялық инфрақұрылымдарды дамыту. Инфрақұрылымдық жобаларды жүзеге асыру құрылыс материалдарына, көліктік-коммуникациялық, энергетикалық және тұрғын үй-коммуналдық салалар үшін өнімдер мен қызмет көрсетулерге үлкен сұраныс тудыратынын, осыған байланысты жұмыс істеп тұрған арнайы экономикалық аймақтарда инфрақұрылымдар қалыптастыру жұмыстарын аяқтау, өңірлерде қосымша инвестициялар тартуға бағытталған жаңа индустриялық аймақтар салу мәселесін ойластыруды және туризм үшін инфрақұрылым – жеке бағыт екеніне, оның басты басымдығы жұмыс орындары санын көптеп құру мүмкіндігі бар, бір жұмыс орнын құру өнеркәсіпке қарағанда 10 есе арзанға түсетінін айтты.
Үшінші – энергетикалық инфрақұрылымдарды дамыту. Өткен 5 жылда энергетикада индустрияландыру бағдарламасы шеңберінде үлкен жұмыстар жүргізілді. Соған қарамастан, магистральдық желілердің шектеулілігі елдің оңтүстік өңірлерінде электр энергиясының, орталық және шығыс облыстарында табиғи газдың тапшылығына байланысты екі жобаға: Екібастұз – Семей – Өскемен және Семей – Ақтоғай – Талдықорған – Алматы бағыттарында жоғары вольтты желілер салу қажеттігіне және бұл қазақстандық электр стансаларының елдің барлық өңірлерін теңдестірілген энергиямен қамтамасыз етуіне мүмкіндік беретінін жеткізді.
Төртінші – ТКШ мен су және жылумен қамтамасыз ету желілері инфрақұрылымдарын жаңғыртуды тапсырды.
Бесінші – «Тұрғын үй инфрақұрылымдарын нығайту. Агломерациялар қалыптастыру айтарлықтай тұрғындар ағынымен қатарласа жүреді. Бүл еңбек нарығы мен қалалардың инфрақұрылымына, соның ішінде, тұрғын үй қорына қысым туғызады. Сондықтан жалға берілетін тұрғын үй құрылысына көзқарасты қайта қараған жөн. Мемлекет әлеуметтік жалдамалы баспананы салып, оны тұрғындарға сатып алу құқын бере отырып, ұзақ мерзімді жалға ұсынады. Баспананы тікелей, делдалдарсыз және несиеге барынша төмен пайызбен ұсыну оның сатып алу құнын арзандатуға мүмкіндік береді. Бастапқы жарнаның болмауы мен ипотека үшін төмен пайыздар баспананы қазақстандықтардың көптеген жіктері үшін қолжетімді ете түседі.
Президент ұсынған шаралар тек экономика, қаржы институттары, көлік және өндіріс орындарын ғана емес, сондай-ақ, еліміздегі кең ауқымды әлеуметтік салаларды, білім беру және денсаулық сақтау салаларын да қамтыған. Атап айтқанда, алтыншы бағыт – әлеуметтік инфрақұрылымдарды дамыту. Елбасы өз сөзінде: «Бірінші кезекте, бұл – апатты мектептер мен үш ауысымда оқыту проблемаларын шешу.Үш жылдық бюджетте қарастырылған қаржы бұл проблеманы 2017 жылға дейін шешуге мүмкіндік бермейді. Сондықтан Үкіметке қосымша 70 миллиард теңге бағыттауды тапсырамын. Балалар бақшасының жетіспеушілігі – басқа мәселе. Мектепке дейінгі мекемелерде орындар тапшылығын түбегейлі қысқарту үшін 3 жыл бойы қосымша 20 миллиард теңге бағыттауды тапсырамын. Индустрияландыру бағдарламалары шеңберінде базаларында ғылымның экономика салаларымен және мамандар дайындаумен байланысы қамтамасыз етілетін 10 ЖОО анықталды. Осы мақсаттарға 2017 жылға дейін 10 миллиард теңге бағыттай отырып, осы жоғары оқу орындарының материалдық-техникалық базасын қалыптастыруды тапсырамын», – деді.
Әрине, экономиканы шешіп алмай, әлеуметтік мәселелердің күрмеуін тарқату да мүмкін емес. Сондықтан Президент белгілеген жетінші бағыт: Шағын және орта бизнес пен іскерлік белсенділікті қолдау бойынша жұмысты жалғастыру. Бүгінде Ұлттық қордан ШОБ-ты қолдауға және несиелеуге бағытталған 100 миллиард теңге толықтай игерілгенін, бұл 4,5 мың жұмыс орнын құруға мүмкіндік берді және сұраныс ұсыныстан 23 миллиард теңгеге асып түскенін айтты. Бизнесті 10 жылға бар-жоғы 6 пайызбен несиелеудің бұрын-соңды болмаған шарты жасалғанын, ШОБ-ты экономикалық өсімнің драйвері ретінде дамыту және оның үлесін 2050 жылға қарай ІЖӨ-нің 50 пайызына ұлғайту бойынша жұмысты жалғастыруды және шағын және орта бизнес үшін 2015-2017 жылдары жалпы сомасы 155 миллиард теңге несие желілерін АДБ, ЕҚДБ, Дүниежүзілік банк есебінен тиімді пайдалану қажет екеніне ерекше мән берді.
Осы тұрғыдан келгенде, Елбасы елдің тұрмыс жағдайын көтеретін және тұрғындарды жұмыс орындарымен қамтамасыз ететін экономика салаларын қолдау қажеттігін алға тартты. Яғни, экономиканы дамыту үшін жолдарды салуға, халықтың жекелеген аз қамтылған топтарына, шағын және орта бизнесті қолдау үшін бюджеттен, Ұлттық қордан, шетелдік инвестициялардан 24 млрд. АҚШ доллары бөлінетін болды.
Жолдауда ел болашағы үшін: бірлік, еңбек, бейбітшілік, тұрақтылық, жауапкершілік сынды құндылықтарды құрметтеуге және этносаралық келісімді сақтауға ерекше мән берілген. Сондықтан, біздің әрқайсымыз Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың жаңа саяси бағытын барынша қолдап, азаматтығымызды таныта білуіміз керек. Тек қана алға! Біз Елбасының барлық бастамаларын қолдаймыз!
Ақсерік ӘЙТІМОВ,
Батыс Қазақстан облыстық мәслихатының депутаты, техника ғылымдарының кандидаты.
Батыс Қазақстан облысы.