Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың сайлау жүйесіне енгізген өзгерістері Парламентте саяси партиялар санын көбейтіп, бір мандатты округтен депутаттардың сайлануына жол ашты. Қазір Мәжілісте сөзі мірдің оғындай, өзі сайдың тасындай депутаттар көп жиналған. Бұл – «ықпалды Парламент, есеп беретін Үкімет» қалыптастыруға бағытталған қадам.
Фракция мүшелері 45 заңға 2 030 түзету енгізді
Апта сайын Үкіметке өзекті мәселелер жөнінде депутаттық сауалдар жолданады. Депутаттар халық мүддесін көздейді. Үкімет өз позициясын ұстанады. Мұнда халық мұңына құлақ асатын мемлекет құруға бастайтын бастамалар көтеріліп, әсіресе заңдарды түзеп, республикалық бюджеттен облыстарға қаржы тарту үшін тартысты күндер өтіп жатыр. Қазіргі Мәжілістің аяқ алысы жақсы әрі өткір сын айтудан, маңызды мәселелерді көтеруден тартынбайды. Өйткені әрбір депутаттың артында мыңдаған сайлаушы мен сенім артқан партия тұр. Мәжіліс өз миссиясын дұрыс атқарып келеді деп есептеймін.
«Жалпы, алдағы бесжылдық шағын және орта бизнесті қолдауға арналуы керек. Ұлттық жобалар уақтылы және сапалы жүзеге асырылуға тиіс. Бюджеттің әрбір тиыны тиімді жұмсалуы керек. Осының бәріне парламенттік бақылау жасау айрықша маңызды. Өздеріңізге дауыс берген азаматтар үлкен үміт күтіп, сенім артып отыр. Депутаттар билік пен қоғамның әріптестігін нығайтуға үлес қосуы қажет. Бұл жұмыс «Халық үніне құлақ асатын мемлекет» тұжырымдамасын орнықтыруға септігін тигізеді. Әсіресе сайлауда жеңіске жеткен «Amanat» партиясы осы жұмысқа белсене атсалысады деп сенемін. Партияның тәжірибесі мол, қоғам тарапынан жан-жақты қолдау бар. Сондықтан «Amanat» партиясы алдағы өзгерістердің бел ортасында болады деп үміттенемін», деп Мемлекет басшысы сенім артқан соң оның көтерген барлық бастамасы дереу назарға алынып, жүзеге асырылып жатқаны белгілі.
Айталық, VIII шақырылымның ІІ сессиясынан бастап фракция мүшелері жетекшілік еткен 33 заң жобасына Президент қол қойды. Қазірдің өзінде Мәжілістің қарауына қабылданған заңдар аз емес. Алдымызда Салық кодексі, сот жүйесі мен құқықтық заңнамалар, банк туралы құжаттарды әзірлеу сияқты жауапты жұмыстар күтіп тұр. Әріптестер Парламент заң шығарушы орган болғандықтан, заң жобаларын тек депутаттардың әзірлеуі мәселесін көтеріп жатыр. Мұны халық та құптап отыр. Мемлекет басшысының да Парламент пен партияға артқан сенімі бар. Оны ақтау – ел үмітін ақтау. Кейінгі жылдары орын алып жатқан оң өзгерістерге біреу сеніп, біреу сенбей жатыр. Десек те, көп нәрсенің өзгеріп жатқаны – ақиқат.
Президент тапсырмасы мен мемлекеттік саясатты іске асыруда «Amanat» партиясы үлкен рөл атқарады. Себебі партияның бағыт-бағдары Президенттің сайлауалды бағдарламасымен қабысады. Сондықтан партия ел үшін дамылсыз еңбектеніп жатыр. Күн сайын партияда қоғамдық қабылдау өтіп, азаматтардың арызы бойынша талдау жасалып, зерттеу жүргізіледі. Өзектілігіне қарай шешім қабылданып, тіпті заңға өзгерістер енгізуге ұсынылады. Мәселен, «Amanat» партиясы фракциясының мүшелері Сенатқа жолдаған 45 заңға 2 030 түзету енгізсе, апта сайын Үкіметке депутаттық сауалдар жолданып, 500-ге жуық мәселе көтерген.
Қаржылық сауат қарыздан құтқарады
Президент Қасым-Жомарт Тоқаев қоғамда заң мен тәртіп идеологиясын терең орнықтыру үшін азаматтарымыздың қаржы және экономика негіздері мен цифрлық дағдыларды меңгерудің аса маңызды екенін айтты. Осыған байланысты адамдардың қаржылық сауатын арттыруға бағытталған партияның «Қарызсыз қоғам» жобасын атап өтті. Халықтың аңғалдығын пайдаланып, жымысқы ойын жүзеге асыратындар көбеймесе, азаймай тұр. Екі күннің бірінде алаяқтарға алданып қалғандар кездеседі. Кибералаяқтыққа қарсы тиімді күрес жүргізіп жатқан мемлекеттер бар. Біздің құзырлы органдарға солардан үлгі алу керек шығар. Президент тапсырмасына сәйкес «Amanat» партиясы қаржылық сауатты күшейтуді қолға алып, осы уақытқа дейін 70 мыңға жуық азаматпен жұмыс істеді. Сол сияқты қаржылық сауатын арттырып кәсібін бастап жатқандар бар. Өкініштісі, несиені тұрмыстық қажеттілік үшін алып, банктерге берешек боп жүргендер жетерлік. Ал тиыннан теңге құрап, қанша ақша түссе де, жоспармен жарататын жандардың қарекеті құптарлық. Пәленбай миллион кредитке теледидар, телефон, тоңазытқыш, киім-кешек алғанша, сол қаржыны алдымен бір кәсіпке салып, табыс тауып, бизнесті кеңейтіп, содан жиған-тергенге керек дүниені алған дұрыс. Алаяқтарға алданып жатқандар – бірден мол табысқа кенелгісі келіп тұратындар. Осыны пайдаланған әккі пысықайлар аңғал жұртты сазға отырғызып, сан соқтырып жатыр. Сондықтан Президент бастап, партия қостап жүзеге асырылып жатқан «Қарызсыз қоғам» жобасының берері мол.
Бұл туралы Мемлекет басшысы: «Цифрлық технологиялардың күнделікті өмірімізге жаппай енуі түрлі алаяқтардың көбеюіне әкеп соқтыруда. Оған бәріміз куә болып отырмыз. Сондықтан қазір қаржы және экономика негіздерін білу, қарапайым цифрлық дағдыларды меңгеру аса маңызды болып тұр. Осы ретте «Amanat» партиясы ұсынған «Қарызсыз қоғам» жобасын атап өткім келеді. Азаматтардың қаржылық сауатын арттыруға арналған осы жобаға былтыр 65 мың адам қатысты. Ал биыл одан да көп адам қатысады. Мектептерде, жоғары оқу орындарында қаржылық және цифрлық сауаттылық негіздерін үйрететін білім бағдарламасын енгізу қажет. Бұл жұмысты Үкімет қаржы саласын реттеу органдарымен бірге атқаруы керек. Мұның бәрі азаматтарымыздың әртүрлі алаяқтардың құрығына түсіп қалмауына мүмкіндік береді. Құзырлы органдардың бәрі заңға бағынатын жұртқа зардабын тигізіп жатқан алаяқтыққа және сол сияқты басқа да заңсыз әрекеттерге қарсы батыл шаралар қабылдауға тиіс. Қазір «Құқық бұзушылықтардың алдын алу туралы» заң жобасы әзірленіп жатыр. Осы заңның талаптарын орындау үшін қоғам мен мемлекеттік аппарат күш жұмылдыруы керек. Сонда ғана жағдайды түзетіп, заң үстемдігін және азаматтардың қауіпсіздігін қамтамасыз ете аламыз. Кез келген қоғамның, соның ішінде біздің қоғамның да басты ұғымдарға негізделген сұраныстары – әділдік және қауіпсіздік. Осы негізгі сұраныстардың толығымен өтелуі мемлекеттің тиімді жұмыс істейтінін айқын көрсетеді», деді.
Осыған және өзге де өзекті мәселелерге байланысты заңдар қабылданды. Мысалы, зорлық-зомбылықтың кез келген түрінің алдын алу мен салдарын жою үшін жазаны қатаңдату шаралары қаралды. Әсіресе балалар мен аналардың құқын қорғауға, буллинг, кибербуллингті болдырмауға баса назар аударылды. Қанша жерден тыйым салынып, заң күшейтілгенімен, қылмыстар әлі де азаймай тұр. Бұл ретте заңды күшейттік, енді санамен жұмыс істеуге көшкен дұрыс деп ойлаймын. Айталық, АҚШ, Канада, Жапония, Колумбия, Еуропаның буллинг түрлерін болдырмау шараларын құзырлы министрліктер қарастырса игі еді. Бәлкім, бізге Қытай, Корея, Жапония сияқты балаларды кішкентайынан кәсіпке баулып, қылмыс жасауға жетелемейтін тәсілдерді қолдансақ, келешекте жақсы адамдар қатары көбейетін болар.
Мемлекет басшысы қоғамда туындап жатқан қылмыстық жағдайларға алаңдаушылық білдіріп, тиісті заңдарды әзірлеуді депутаттарға ұсынып келеді. Біздің қоғамға үлкен зардабын тигізіп жатқан проблеманың бірі – құмар ойындары мен отбасылардың ажырасуы. Бүгінде мыңдаған отбасы ойран болып, шаңырағы ортасына түсті. Мұның сорын ортадағы кішкентай балалар тартады. Көпшіліктің пікірінше, бұған – материализм себеп. Шиеттей балаларының аузынан жырып, ойынға салып, одан қалса, әйелін ұрып-соғып, отбасын асырауға жарамай жүргендер шаңырағын сақтай алмай отыр. Жақсы немесе жаман жолды таңдау адамдардың өз ықтиярында болғанымен, қоғамның негізі ретінде тәрбие мен тәртіпке ел болып көңіл бөлмеске болмайды. Ал заң – қоғамдағы келеңсіздіктерді реттеуге арналған құжат.
Президент бір сөзінде: «Біз нашақорлыққа және есірткі бизнесіне қарсы күресу үшін кешенді жоспар қабылдадық. Үкімет лудоманиямен күреске қатысты дәл сондай жоспар қабылдауы керек. Құмарпаздыққа заң жүзінде шектеу қою қажет. Біз жастардың құмар ойынға салынып, арзан табысқа ұмтылуына жол бермеуіміз керек. Адал еңбекпен тапқан табыс қана берекелі болады», деп «Amanat» партиясы фракциясының бастамасымен әзірленген заң жобасын құптады.
Кез келген заң дұрыс жұмыс істеуі үшін халыққа кеңінен таралуға тиіс. Сонда олқылықтар орын алмайды, қылмыс та азаяды деп есептеймін.
Ауыл-аймақтың ырысын еселейді
Ауылдағы ағайынның әл-ауқатын жақсарту жөніндегі Президент бастамасының аясында «Amanat» партиясы «Ауыл аманаты» жобасын жүзеге асырып келеді. Бұл үшін республикалық бюджеттен 1 трлн теңге қарастырылған. Былтыр оның 100 млрд теңгесі бөлінген. Мысалы, Түркістан облысына 2023-2025 жылдарға 11 млрд теңге бөлініп, 3 мыңдай адамға несие беру көзделген. Пайызы төмен әрі кәсіпті өркендетуге қолайлы болғандықтан біздің өңірде сұраныс артқан. Қосымша 14 млрд теңге бөлу үшін Ауыл шаруашылығы министрлігіне өтінім берілген. Алайда «Amanat» партиясы анықтағандай, еліміз бойынша осы жылға қарастырылған 100 млрд теңгенің 7 млрд теңгесі ғана бөлініпті. Үкіметке бұл мәселені шұғыл шешу жөнінде партия фракциясы атынан депутаттық сауал жолданды. Отандық ауыл шаруашылығы өнімдерін өсірушілер мен өндірушілер еккен еңбектің есесін импорттық тауардың арзандығынан ала алмай жүр. Шеттен келетін бау-бақша өнімдерінің сапасына күмән бар. Мұны айтып агроөнеркәсіп өкілдері қанша шулап жатса, отандық өндірушілерді қолдап, қорғауға асыққан Үкіметті көрмей келеміз. Президент тапсырмасының бәрі де – депутаттардың назарында. Мысалы, бюджет тапшылығын жабуға арналған кешенді іс-шаралар легінің қашан дайын болатыны белгісіз. Белгілісі, Мемлекет басшысының түрлі төлем, салық, айыппұл, кәсіпкерлікті қолдауға бөлінген ақшаның есебінен емес, экономикалық даму жолдарын табумен толтыру тапсырылған. «Ауыл аманаты» жобасы ауыл шаруашылығы саласындағы даму жоспарының бірі екенін атқарушы билік ұмытпаса екен. Себебі бұл төмен пайызды несиеге сұраныс қала тұрғындары тарапынан да туындап отыр. Келешекте бұл мәселені шешуді де назарға алу керек.
«Amanat» партиясы аз уақытта ауқымды істер атқарды. Азаматтардың маңызды мәселелерін шешу үшін 13 партиялық жоба жүзеге асырылып жатыр. Жыл басында болған су апатынан зардап шеккендерге алғашқылардың бірі болып партия көмек көрсетті. Қай жағынан қарасақ та игі істердің басы-қасында «Amanat» партиясы жүр.
Президент Қасым-Жомарт Тоқаевты партия қатарынан бас тартады деп ешкім ойламаған. Сол сияқты әкімдер де партия филиалдарына төрағалық етпейтін болған. Бұл – бұрынғыдай билік пен партия бір жақ, халық бір жақ болмау үшін, қоғам мен депутаттардың арасын жақындатып, халықтың билікке деген сенімін арттыруға жасалған қадам. Партия мен Мәжілістің дұрыс бағытта жұмыс істеуі басшының біліктілігіне байланысты. Бұл тұста «Amanat» партиясының төрағасы Ерлан Қошановтың еңбегі елеулі екенін айтқым келеді. Мемлекеттік саясатты жүзеге асыруға атсалысу екінің бірінің қолынан келмейді. Сондықтан бұл мәселе сенімді қолда деп есептеймін. Әрбір депутатқа сенім білдірген сайлаушылар бар. Олардың дені – партия қатарынан сайланғандар. Президент айтқандай, ықпалды Парламент қалыптасуы үшін өз жұмысына асқан жауапкершілікпен қарайтын партияластар керек. Жер-жердегі депутаттар басшылыққа қарап сап түзеуге тиіс. Сайып келгенде, бәріміздің көздегеніміз – елдің өсіп-өркендеуі.
Қайрат БАЛАБИЕВ,
Мәжіліс депутаты