1986 жылғы Желтоқсан оқиғасының құрбаны Гүлзада Қалелованы еске алуға арналған іс-шаралар тізбегі оның туған жері Батыс Қазақстан облысы Ақжайық ауданында өтті.
Бұрын көпшілікке аты-жөні беймәлім болып келген Гүлзада Қалелова 2024 жылы 26 ақпанда Алматы қалалық прокуратурасының шешімімен саяси қуғын-сүргін құрбаны деп танылып, «Қазақстан Республикасының 1993 жылдың 14 сәуірдегі «Жаппай саяси қуғын-сүргін құрбандарын ақтау туралы» заңы негізінде толық ақталған еді. 18 жасқа толмаған бойжеткеннің тағдыры туралы «Оралына оралмаған қыз» атты мақаламызда толық айтқанбыз.
Биылғы Тәуелсіздік күні қарсаңында батыр қыздың туған жері Ақжайық ауданында «Ел барда ерлік ұмытылмайды» атты тақырыппен бірнеше іс-шара өтті. Әуелі Ақжайық ауданы әкімінің орынбасары Зәйлім Мәжитова, «Батыс Желтоқсан» қоғамдық бірлестігінің жетекшісі Күнзила Мақсұтова, Гүлзада Нәбиқызының туған інісі Мереке Нәбиұлы, өлкетанушы, тарихшы, ардагер ұстаз Алдаберген Сәрсеков, желтоқсаншылар, зиялы қауым өкілдері, Гүлзада Нәбиқызының тума-туыстары, сыныптастары, ауылдастары Қабыл ауылына жиналып, қаһарман қыздың қабіріне зиярат етті. Содан кейін осы ауылдағы тұрған үйінің қабырғасына ескерткіш тақта орнатылды. Тақтада «Бұл үйде 1969–1987 жылдары Желтоқсан оқиғасына қатысушы қаһарман қыз, саяси қуғын-сүргін құрбаны Қалелова Гүлзада Нәбиқызы тұрды» деп жазылған.
«Гүлзада да, біз – екі інісі де дәл осы үйде дүниеге келдік. Мына жерде кішкентай сарайымыз болып еді. Гүлзаданың сүйегі соңғы сапарға осы жерден шықты», деп еске алады інісі Мереке Қалелов. Ол осы жиынға қатысу үшін Көкшетау облысынан арнайы келген екен.
– Бүгін – біздің Ақжайық ауданы үшін ерекше күн. Себебі Тәуелсіздік мерекесі жақындап келеді. Бұл сөзді айтқан кезде осы ұғымның артында қанша еңбек, қанша тер, қанша қан жатқанын ұмытпауымыз керек. 1986 жылы 16 желтоқсанда алаңға шыққан жастарымыздың көкейінде бір ғана тілек – қазақ елінің басшысы қазақ болсын деген талап болды. Бұл талай жыл тоталитарлық режімде өмір сүрген халықтың жанайқайы еді. Осындай жалындаған жастардың қатарында біздің ауылдасымыз, қайсар қызымыз, күні бүгін батырымыз Гүлзада Нәбиқызының болғаны – біз үшін мақтаныш. Бүгін жерлестері, сыныптастары, желтоқсаншылар – барлығы Гүлзаданың тұрған үйіне мемориалдық тақта орнатуды ұйғарған екен. Біз қош алдық. Осы егемендіктің ақ таңын жақындатқан әрбір азаматтың есімін біз мәңгі есте сақтауға тиістіміз. Осындай шағын ауылдан ержүрек батыр қыз шыққанына біз тәуба дейміз. Мұның барлығы әкенің қанымен, ананың сүтімен берілетін туған елге деген сүйіспеншіліктен туған іс әрекет деп түсінеміз, – деді ескерткіш тақтаның ашылу салтанатында сөз алған аудан әкімінің орынбасары Зәйлім Исатайқызы.
– Осыдан 26 жыл бұрын ойда-жоқта менің қолыма Гүлзаданың қылмыстық ісі тап болмаса, бүгін осындай жиын болмас па еді? Облыстық қауіпсіздік комитетінде 30-жылдардағы «халық жауларының» құжаттарын қарауға барып, 1986 жылы Желтоқсан көтерілісіне қатысқан Қалелова Гүлзада Нәбиқызының хаттамасы қолыма тиді. Ол хаттамада «Алаңға неге шықтың?», «Жаныңда тағы кімдер болды?», «Сен кеңес өкіметіне қарсысың ба?» деген сұрақтар болды. Мен сол жолы хаттаманы оқығаным болмаса, көшірмесін ала алмадым. Есік алдында отырған сақшы «бұл құжаттарды болмайды» деп алып қалды. Бірақ қыздың аты-жөні мен мекенжайын есіме сақтап алып, кейін Қабыл ауылына Гүлзаданың ата-анасын іздеп барып таныстым. Егер сол қағазға тап болмасам, Гүлзада әлі күнге дейін бұрынғы жаманатымен – «маскүнем», «нашақор», «жеңіл жүріске салынған» деген жаламен жүрер ме еді? Гүлзаданың осы жаманаттан құтылуына себепші болғаныма қуаныштымын. Келе жатқан Тәуелсіздік мерекесі құтты болсын! Енді ондай зұлмат күндер қайталанбасын! – деді ардагер ұстаз Алдаберген Сәрсек.
Бұдан кейін қаһарман қызды еске алуға арналған шаралар шоғыры Ілбішін ауылындағы Қарша орта мектебінде жалғасты. Жиылған қонақтар мектеп мұражайындағы жәдігерлермен, Гүлзада Қалеловаға арналған бұрышпен танысты. «Желтоқсан жебесі» атты кездесу кешінде ардагер ұстаз Алдаберген Сәрсек пен «Батыс Желтоқсан» қоғамдық бірлестігінің жетекшісі Күнзила Мақсұтова әсерлі естеліктер айтты.
Бұдан кейін «Ел барда ерлік ұмытылмайды» атты іс-шаралар аудан орталығында жалғасты. Желтоқсаншылар, зиялы қауым өкілдері сол күндері алаңда азап шеккен қазақ жастарына араша түскен ақын Жұбан Молдағалиевтің ескерткішіне гүл шоғын қойды. Аудандық мәдени-демалыс орталығында өткен әдеби-сазды кеште жергілікті өнерпаз жастар сахналық көрініс көрсетіп, Желтоқсан қаһармандарының ерлік ісін паш етті. Осы кеште өлкетанушы Алдаберген Сәрсектің «Ананың аманаты» атты кітабының тұсауы кесілді. Автор «Жазықсыз жала жабылған қызымды жаманаттан құтқаршы! «Маскүнем» дейді. «Нашақор» дейді. «Жеңіл жүріске салынған» дейді. Олай болуы мүмкін емес!» деп зар еңіреген Гүлзаданың анасы Қалампырдың аманаты орындалғанын айтты. Иә, қаһарман қыз ақталды. Осы жиында туған ауылындағы мектепке Гүлзада Нәбиқызының есімін беру жөнінде ұсыныс айтылды. Болашақта ол да жүзеге асар. Қаһарман қыздың есімі енді еліне таныла берері анық.
Батыс Қазақстан облысы