Әдебиет біздің өмірімізге араласқалы бері тек рухани азық қана емес, қоғамды түзеудің де қуатты құралы болып келді. Әрине, ойдың қаруы деген дұрыс шығар. Әлемге аты шыққан қаламгерлер қаламын қару етіп, қоғамға, айналасына ой тастауды басты мақсат етті. Сол үшін де олардың кейбірі ізгіліктің елшісі, жақсылықтың жаршысы бола алды. Бүгін сол туралы сөйлемекпіз.
Қазіргі әлемдік әдебиеттегі танымал жазушылар кітаптарынан түскен қаражатты қайырымдылыққа жұмсап, мейірімділік пен жанашырлықтың шынайы үлгісін көрсетіп келеді. Олардың игі істері біз өмір сүріп отырған қоғамға әсер етіп, өзгелерге шабыт сыйлағаны сөзсіз. Күллі оқырманға «Хәрри Поттер» атты сериялы кітаптарымен танылған ағылшын жаузшысы Ж.К.Роулиң кітабынан орасан зор табыс тапқаны анық. Кең жүректі жазушы түскен табысын өз пайдасына ғана жұмсаған жоқ. Ол көптеген халықаралық қайырымдылық ұйымдарына қаржылай көмек көрсетті. 2005 жылы Роулиң балаларға және жалғызбасты аналарға көмек көрсету үшін «Lumos» атты қайырымдылық қорын құрды. Бірде Роулиң әлдебір газеттен баспанасыз, тіпті мына әлемнен оқшауланған кішкентай баланың суретін көріп, оған және ол сияқты отбасынан айрылған балаларға көмектесуді көздейді. Нәтижесінде, ол бүкіл әлемдегі балалардың құқықтарын қорғауға, олардың әл-ауқатын жақсартуға бағытталған қайырымдылық қорымен айналысты. Қордың негізгі мақсаты – балалар үйлеріндегі жеткіншектер санын азайтып, оларды туған немесе асырап алған отбасына орналастыру. Қазір бұл қордың араласуымен көптеген елдерде балалар үйлерін жабу және отбасылық тәрбиені қолдау саясаты енгізілді. Мысалы, Молдова мен Болгария сияқты елдерде балалар үйлерінің саны айтарлықтай азайды. Байыптасаңыз, қолына қалам ұстаған Джоан Роулиңнің бұл игі бастамасы әлемдегі миллиондаған баланың тағдырын өзгертіп, олардың болашаққа үмітпен қарауына мүмкіндік беріп отыр. «Қаламды қару етіп» деген тіркесті осындайда қолдансақ артық емес. Жүрегі жұмсақ жазушы табысының күн сайын еселеніп жатқанына оның ізгілікті іспен айналысуы себеп те болған шығар.
Ауған текті америкалық жазушы Халед Хоссейни «Батпырауық қуған бала», «Жарқыраған мың күн» сияқты романдарымен әлем оқырмандарына жақсы таныс. Өз ата жұртындағы халықтың тағдыры мен азабын жазған қаламгердің кітаптары бүкіл әлемде тез сатылып, көп пайда әкелгені рас. Автор кітаптарынан түскен қаражаттың бір бөлігін қайырымдылық мақсатында жұмсады. Ол 2007 жылы өз атында әлеуметтік қор құрып, Ауғанстандағы балалардың білім алуына, медициналық көмекке жүгінуіне жол ашты. Әсіресе, соғыс зардабынан зиян шеккен әйелдер мен балаларға ерекше көңіл бөледі. Бұл да екінің бірінің қолынан келе бермейтін ерлікпен парапар іс.
Ал әдебиеттегі шытырман жанрдың бел ұстар жазушысы атанып жүрген Стивен Киң де қайырымдылыққа ерекше мән беретін санаулы қаламгердің бірі. Ол әйелімен бірлесіп «Stephen and Tabitha King Foundation» қорын құрды. Аталған қор АҚШ-тағы білім, медицина, мәдениет және өнер салаларын қаржыландырады. Стивен Киң қайырымдылықты жария ете бермесе де, оның көмек көрсеткен жобаларының тізімі айтарлықтай ауқымды екенін білеміз.
Әлемдік танымал жазушылардың құрған қайырымдылық қорларын тізбелей берсек, бұл жазбамыздың көлемі біразға созылатыны шындық. Осы ретте тек бірнешеуін мысал ретінде алдық. Шабыт алатын игі істер қайырымдылықпен айналысатын жазушылардың осындай бастамалары әдебиеттің шеңберінен шығып, қоғамға деген жауапкершілікті көрсетеді. Олардың бұл ізгіліктері әрбір оқырманға ой салып, өзгеге қолұшын созуға ынталандырады. Шындығында, қайырымдылық тек байлардың айналысатын ісі емес, әр адамның жүрегінде болуы тиіс қасиеттің бірі. Жомарт жазушылардың бастамалары бізге рухани байлықтың нағыз көрінісін көрсетіп, адамгершілік құндылықтарды дәріптейді. Әрбір қаламгердің жазғаны – адамзатқа қызмет ететін мұра екені даусыз, ал жасаған қайырымдылығы – мәңгілікке жалғасатын ізгілік жолы.
Біздің арамызда қайырымдылықпен үнемі айналыспаса да, үлкен жүректі қаламгерлер бар екен. Соның бірі – Дулат Исабеков. 2019 жылы қаламгерден сұхбат алғанымда: «Шеттен көшіп келген қандасыңызға бір үйіңізді тегін беріпсіз, ол қалай болды?», деген сұрақ қойдым. Сонда қаламгер мынадай оқиғамен бөлісті.
«Үй болғанда, еңселі саяжай ғой. Оны мен Мұхтар Шахановтан сатып алғанмын. Сонда өзіміз бірнеше жыл отырып, осында көшіп келдік. Бос тұрды. Бір күні біздің үйге екі әйел келді де: «Үйіңізді әрең таптық, сіздің дачаңыздың қасында пәтер жалдап тұрамыз. Моңғолиядан көшіп келгенбіз, жеті баламыз, қолымызда үлкен-кісілер бар, сіздің үйді сатып алсақ деп едік», деп мені сол жаққа бастап барды. Әлгі екі әйелдің бірінің күйеуі Сарыөзекте жол құрылысында жұмыс істейді екен. «Күйеуің айына қанша жалақы алады?» деп сұрап едім, «500 доллар», деді. «Мына үйімді қаншаға аламақсыңдар?», дегенімде, «айына 500 доллардан беріп тұрайық, бізге беріңіз» деп жауап қатты. Балалары қуанып, біз осы үйді алатын болдық, қандай бақыттымыз!», десіп үйді айналып, бірін-бірі қуалап жүгіре жөнелгені. Әлгі сәтті көріп, жетім өскен менің көзімнен жас төгіліп кетті. «Япыр-ай, егер ана балалардың бақыты осы үй болса, онда неге тегін бере салмаймын» деп ойлап: «ендеше, мына баламның қолына 500 доллар салыңыз, ырымы болсын, осы 7 балаға сыйға тартқаным, осылар аман өссе, бір жөні болар, сосын үйді тегін алыңыздар», дедім. Олар сенбей тұрып қалды. Кейін бір айдан кейін әлгі бауырларым тағы 500 долларын алып үйге келіпті. Ол кез тамыздың аяғы еді. «Биыл балаларың мектепке барады екен, бұл ақшаға осыларға киім алып беріңдер» деп қайтардым. Осы күнге дейін жеті баланың үйді айнала жүгіргені көз алдымда. Оларды қуантқан сәтімді ойласам, өзіме іштей разы боламын. Содан кейін екі отбасы жақын араласып кеттік» дейді.
Алақандай әңгімеден біз абыз жазушымыздың өзгелерге деген ізгі пейілі мен қамқорлығын сезіне аламыз. Қалам ұстағандардың әлемді өзгертуге аз да болса септігін тигізе алатынына бұл күнде көзіміз жеткені мәлім. Олардың санасындағы ізгі ой «Ақсұңқар жемін шашып жейді» деген қазақ мақалымен үндесіп тұрғаны аян.