Мемлекеттік тілді еркін меңгергендігі қалай анықталады?

Кеше Орталық сайлау комиссиясында Қазақстан Республикасының президенттігіне кандидаттың мемлекеттік тілді еркін меңгергендігін анықтау жөнін­дегі Лингвистикалық комиссияның отырысы өтті. Отырыста Комиссия мүшелері комиссия жұмысына қатысты ұйымдастыру мәселелерін, Орт­­сайлаукомның «Қазақстан Рес­публикасының президенттігіне кандидаттың мемлекеттік тілді еркін меңгергендігін анықтау рәсімі туралы» 2015 жылғы 31 тамыздағы қаулысымен айқын­далатын Қазақстан Респуб­ли­касының президенттігіне канди­даттың мемлекеттік тілді еркін меңгергендігін анықтау ресімін тал­қылады. Аталған қаулыға сәй­кес мемлекеттік тілді еркін мең­гер­гендігін анықтау үшін, бірінші – Лингвистикалық комиссия ұсынған тақырып бойынша көлемі екі беттен аспайтын жазбаша тапсырма жазуы тиіс. Екінші – Лингвистикалық комиссия ұсынған көлемі үш баспа беттен аспайтын мәтінді оқуы керек. Үшінші – Лингвистикалық комиссия ұсынған тақырып бойынша көпшілік алдында кемінде он бес минут сөз сөйлеуі талап етіледі. Отырыс барысында Комиссия төрағасы Мырзатай Жолдасбеков аталған осы мәселелерге жеке-жеке тоқталып өтті. «Бүгін біз сы­наққа түсетін сұрақтардың бар­лығын бекіттік, – деді Комиссия төрағасы. – Президенттікке кан­ди­даттың мемлекеттік тілді еркін меңгерген деңгейін анықтау үшін, біріншіден, кандидаттыққа ұсынылған адам Лингвистикалық комиссия ұсынған тақырыптардың бірін таңдап, көлемі екі беттен аспайтын жазбаша жұмыс жазады. Оны жазуға бір сағат уақыт бе­ріледі. Егер ол Комиссияға беріл­­ген уақыттың аз екендігі жөнін­де өтініш білдірсе, Комис­сия­­ның негізгі уақытқа тағы жарты сағат қосуларына құқығы бар. Комис­сия екінші кезең сына­ғына бай­ланысты қазақтың клас­сик ақын-жазушыларының кітап­та­рын­ бекітті. Өтініш беруші сол кітап­тардың бірін таңдап, көлемі үш бас­па беттен аспайтын мәтінді ырғақ-нақышына келтіріп оқып береді». Ал үшінші кезеңде канди­дат­тыққа ұсынылушы Лингвис­тикалық комиссия бекіткен тақы­рыпқа байланысты дайындалып, сол тақырып жөнінде 15 минут еркін сөйлеуі тиіс. Оған да­йындалуға бір сағат уақыт беріледі. «Кандидаттыққа ұсынылушы осы үш сынақты тапсырған соң, Комиссия мүшелері өздеріне бекітілген бөлмеде бас қосып, тиісті қорытынды шығарады», – деді Мырзатай Жолдасбеков. Комиссия төрағасына журналистер тарапынан сұрақтар да қойылды. Соның бірі – 2011 жылы өткен президенттік сайлауға қатысты болды. «2011 жылғы пре­зиденттік сайлауға кандидат ретінде тіркелуге өтініш бер­гендердің ішінде екі беттік жазба жұмысынан елуге жуық қате жібергендер де болды, – деді Комиссия төрағасы. – Өтініш берушілердің көпшілігі жұмыссыз жүргендер еді. Тіпті, тіркелуге келген бір азамат тиісті жарнаны төлеуге ақшасының жоқ екен­дігін айтып, оның орнына сексеуіл беруді ұсынса, енді бірі Комис­сия мүшелерінен жарнаны төлеуге қаржылай көмек сұраған жағдайлар да кездескен еді». Лингвистикалық комиссияның отырысына оның мүшелері мен Қазақстан Республикасының президенттігіне кандидаттан басқа Орталық сайлау комиссиясының мүшелері байқаушылар ретінде қатысуға құқылы. Комиссияның шешімі Комиссия мүшелері саны­ның көпшілік даусымен ашық дау­ыс беру арқылы қабылданады және отырыс хаттамасымен ресім­деліп, отырыстағы Орталық сайлау комиссиясының мүшесіне кідіріссіз тапсырылады. Отырыста Комиссия мүшеле­рі қазіргі уақыттағы өлшемдер үміт­кердің мемлекеттік тілді білу дең­гейін айқындауға мүмкіндік беретінін атап өтті. Сондай-ақ, олар Комиссия жұмысы ашық және жариялы түрде жүзеге асырылатынын, ал бұқаралық ақпарат құралдары әр кандидат бойынша шешім қабылдау барысын байқау мүмкіндігіне ие болатыны да айтылды. Отырыстан кейін баспасөз орталығында Лингвистикалық комиссияның мүшесі, Ұлттық ғылым ака­демиясының корреспондент-мүшесі Фаузия Оразбаева БАҚ өкілдерінің сұрақтарына жауаптар қайтарды. Әлисұлтан ҚҰЛАНБАЙ, «Егемен Қазақстан».