«Жылқы-жаным, қымыз-қаным»

Оңтүстік Қазақстан облыстық ат спорты федерациясының президенті Нұрмахан Жолдасовты жақын білмейтіндер менмен, айтқанынан қайтпайтын тоңмойын деп те ойлайды. Расында, қашан көрсең де мығым жүретін, бір жағына қарағысы келсе Сәкен Сейфуллин атасындай мойнымен тұтас бұрылып шекелеп қарайтын Нұрмаханның сырбаз қалпы осылай дегізуі мүмкін. Ал, шын таныған адамға ол жолдасына керек болса жүрегін суырып беретін жан. Сырт түр алдамшы деген осы. Нұрмахан Миятұлы қай салада жұмыс жасап жүрсе де ел­дің жағдайына алаңдап, жетім-жесірдің көз жасын сүртіп, қо­лынан келген көмегін аямай жү­ретін азамат екенін де оны жақсы білетіндер айтып жүреді. Өйткені, осының бәрі өзі басынан өтті ғой. Әкесі ерте кетті. Анасы өз қолы өз ауызына жетіп үл­гермеген он перзентімен жесір қалды. Нұрмахан өзегі талып, аш қалмаса да бірін тартсаң біріне жетпейтін жоқшылықтың зардабын сезінді. «Азамат болсам, қиналғандарға көмектесем» деген ой сол кездің өзінде бозбаланың қиялынан саңлау тауып жүретін. Еңбек жолын Шымкент сүт зауытында механик болып бастады. Тоңазытқыш техникалары бо­йынша білім алған талапты жігіт одан бөлек бес жылдай ұрылған-соғылған автокөліктердің «сүй­егін жөндеуші» болды. Шым­кент педагогика институтының дене­шынықтыру факультетін тәмамдап, орта мектепте мұ­ға­лім болып жүріп, түнгі кезек­ші­лікке шықты. Екі жерде қара­уыл қызметін атқарды. Сол маң­дағы қарттар үйінің айлығы есеп­тел­мейтін, бірақ, алғысы мол жұмысы да Нұрмаханның мо­­­­­й­нында болатын. Қазақ атамыз «қарғыс алма, алғыс ал» дейді ғой, алғыс арқа­ла­­ған Нұрмаханның жұмысы ке­йіннен оңынан жүріп кетті. Өткен ғасырдың 1990-жылдары нарыққа бет қойып, бизнеске кетті. Мәскеудегі қосалқы бөлшектер орталығының тар­қауында комиссия мүшесі болды. Осы істе Мәскеудің осы биз­нестегі серкелерінің ортасында беделді, ықпалды Ескендір Ша­ғырбайұлындай ағасының тәлім-тәрбиесін алды. Қолында қаржысы бар азамат өзі туып-өскен Қарабастау ауылын орта­лықпен байланыстыратын кө­пір салсам деген ниетіне жетті. Ба­дам жаз кезінде сарқынды кө­рінгенімен көктем, күз толып аға­тын арынды өзен. Буырқанып, үйіріліп соққанда жолындағыны жаңқадай жұлып өтеді. Сол Бадамның үстінде қал­тыл­даған қайықтай, жағасында қол тірері де жоқ жалғыз аяқ жол бар. Шығыстың кермаралы Оралхан Бөкеев жазған «Шайтан көпірі» сияқты. Нұр­махан ол кезде жас. Астында Бадам өзенінен де арынды мото­циклі бар. Арғы беттен ағын­­дап келіп шайтан көпірге түкенде жағасын ұс­тайтын ауыл ақсақалдары «осы Нұрмаханның денесі не көпірдің оң жағында, не сол жағында қалады», дейді екен. Сөйткен, Нұрмахан бас болып осы «Шайтан көпірді» бес рет салуға мұрындық болды. Ке­йін­нен мемлекет тарапынан мық­­ты көпір салынғанда ауыл аға­ла­ры Нұрмаханға «айналайын-ай, осыған дейін сен салған көпір жанымызды сақтап келді ғой», деп бетінен сүйген. Жалпы, мықты азаматтар «оң қо­лым бергенді, сол қолым көр­месін» дейді. Яғни, бір балаға бір жыртық күрте кигізсе ауызы көпіріп, айта беретін «есепті қайы­рымды кісі» Нұрмахан емес. Ол 1982-1990 жылдар ара­лығында Сайрам ауданындағы №36 Орджоникидзе атындағы орта мектепте денешынықтыру пәнінің мұғалімі болғанын жо­ғарыда айттық. Бір күні мектеп мұғалімдері осы мектепте оқып жүрген Нұрмаханның ұлына «әкеңе айтсаң қайтеді. Мектеп суық. Бір жылутартқыш әпере ме?» деп өтінеді. Осыны ес­тігеннен кейін Нұрмахан бі­рер жылутартқышпен істің оңал­майтынын, одан да мектепке жы­лу жүйесін қосып беруді ойлайды. Айтуға ғана оңай. «Кө­гілдір от» деген жоба дайындап, мек­­тепті бір орталықтан жылы­татындай жылу жүйесін іске қосып берген. «Сонда, дейді Нұрмаханның өзі, Гүлзейнет апайымыз бас­таған мұғалімдеріміз салтанатты кеш ұйымдастырып, маған жыр арнағанда көзіме жас тұн­ды. Әбден үтіктелгендіктен жал­тыраған көк шалбар, қайыстай қатқан көк шоқай келген күндерім есіме түсті. Ұстаздарға, мектеп оқушыларына қуаныш, жылу сыйлай алғаныма қуандым. Жоқ­шылық көрген жас кезімдегі «ауылдастарыма жақсылық жасасам» деген арманымның орын­далғанына қуандым». Нұрмахан біздің сырал­ғы дос. Кейінірек «Қарабас­тау» өн­­дірістік кооперативін бас­қа­рып, табысты жұмыс жасап жүр­генінде мемлекеттік қызметке ша­­қырылды. Шымкент қаласы әкімінің көлік және байланыс бөлім­ше­сі бас­шысынан бастап Оң­түс­­тіктегі Бәйдібек, Сарыағаш ау­дандарының әкімі болды. Көп жылдар Табиғи монополияларды реттеу агенттігінің ОҚО департамент басшысы қызметін атқарды. Қазір отбасымен «Нұр-Амир Инвест» серіктестігін құрып, жұ­мыс жасап жатыр. Өмір жолында Сарыбай Қалмырзаев, Өмірбек Бәйгелді, Болат Жылқышиев сынды ел ағаларына жақсы іні болып, өнегелерімен жүрді. Қай қызметте, қай жерде жүр­се де тарыққандардан көмегін ая­майтын, ОҚО Ат спорты феде­рациясының президенті, ҚР Ең­бек сіңірген жаттықтырушысы Нұрмахан досымның жылқы десе ішкен асын жерге қоятындай се­бебі бар. Колхоз шаруасында демалыс жоқ. Нұрмаханды анасы жылқы қорада босанады. Сонда шарананы қолына алған Ұлтуған шешей «мына ұл ат құлағында ойнайтын ақберен азамат болсын», деп көк айғырдың жалынан суырып алған қылмен кіндігін байлаған екен. Қазақтың Асқар Сүлей­менов­тей арғымақ мінез классик жазушысы «Басқа халық маймыл­дан жаралса жаралған шығар, ал қазақ жылқыдан жаралған», деген сөз қалдырған. Қазақтың ұлттық құндылық­тары, ұлттық мүддесі десе жанын аяп қалмайтын Нұрмахан Жол­дасов осындай ердің сойынан. Бақтияр ТАЙЖАН, «Егемен Қазақстан» Оңтүстік Қазақстан облысы