Бір халық, бір ел, бір тағдыр

«Тарихтан тағылым – өткенге тағзым» халықаралық форумы биыл Жезқазған-Ұлытау өңірінде өтті Саяси қуғын-сүргін және ашар­­шы­лық құрбандарын еске алу күніне арналған дәстүрлі «Тарихтан тағылым – өткенге тағзым» халықаралық форумы биыл Жезқазған қаласында өтті. Қолдан жасалған нәубеттер – ел тарихындағы ең азалы беттердің бірі. Алапат аштықтан елімізде 2 миллионға жуық адам қазаға ұшы­рады. Миллиондаған қандасымыз шетелдерге босып кетті. Елдің бас көтерер азаматтары оққа байланды. Бұл тек қазаққа келген қасірет емес, одан Кеңес Одағындағы көптеген халықтар зардап шекті. Тұтас ұлттар атақоныстарынан күштеп көшірілді. Зұлмат жылдары 1,5 миллионнан астам адам қазақ даласына жер аударылды. Тағдыр тауқыметін арқалаған сан түрлі ұлт өкілдері қазақ жері мен елінен пана тапты. Форумның алғашқы күнінде Жез­қазғандағы Бизнес және кө­лік колледжінде Қазақстан хал­қы Ассамблеясы Қоғамдық келі­сім кеңесінің кеңейтілген отырысы өтті. Отырыс жұмысына Парламент Мәжілісінің депутаттары, ҚХА Қоғамдық келісім кеңесінің төрағасы мен мүшелері, ҚХА өңірлік хатшылықтарының меңгерушілері, этномәдени бір­лестіктердің өкілдері, тарихшы ғалымдар, БАҚ өкілдері қатысты. Алқалы жиынның жұмысы игілікті шарамен басталды. Атал­ған оқу орнында Қоғамдық келісім кеңесінің залы салтанатты жағдайда ашылды. Бұл шаруаның басы-қасында жүрген Жезқазған қала­лық мәслихатының депутаты Бекзат Алтынбековтің айтуынша, Қоғамдық келісім кеңесінің залы елімізде тұңғыш рет ашылып отыр екен. «Біздің негізі мақсатымыз – осы жерде елмен, қоғамдық ұйым өкілдерімен емін-еркін отырып, бүгінгі күннің көкейкесті мәселелері төңірінде пікір алмасу, халықпен байланысты нығайта түсу. Сол тұрғыдан келгенде, бәрімізді басымызды қосуға мүмкіндік беретін, ішіне 80 адамға дейін сыятын бұл орынның маңызы өте зор деп ойлаймын», – деді Б.Алтынбеков. Қоғамдық келісім залының ашылу салтанатында лента қию рәсімін Пар­ла­мент Мәжілісінің депутаты Сауытбек Аб­драхманов пен колледж директоры, қалалық мәс­лихаттың депутаты Светлана Жұмкина атқарды. Форум жұмысына қатысқан Қазақстан халқы Ассамблеясы Хатшылығы меңгеру­шісінің орынбасары Леонид Прокопенко арнайы сөз сөйлеп, Қазақстан Тәуел­сіздігінің 25 жылдығына арналған іс-шаралар осы фо­румның мақсат-міндеттерін жүзеге асыруға үлкен септігін тигізетіндігін айтып өтті. Бұдан соң сөз алған Жезқазған қаласының әкімі Батырлан Ахме­тов республиканың әр өңірінен және шет мемлекеттерден келген мей­мандарға алғысын білді­ріп, Саяси қуғын-сүргін және ашар­шы­лық құрбандарын еске алу күнінің маңызына тоқталды. Мәжіліс депутаты Сауытбек Абдрах­манов Қоғамдық келісім ке­ңесінің кеңей­тілген отырысында өз баяндамасын Қазақ­стан халқы Ассамблеясы депутаттық тобының қоғамдық келісім кеңестерімен өз­ара байланысы тақырыбына арнады. «Қазақстан халқы Ассамблея­сы­ның беделі мен салмағы жыл өткен сайын көтеріліп келеді. Мұны Қазақстан халқы Ассамблеясы атынан Мәжіліске депутат болып сайланған Владимир Божконың Парламент Мәжілісі Төрағасының орынбасары болып сайланғанынан да байқауға болады. ҚХА Қоғамдық келісім кеңесінің жергілікті әкімдік­тер жанындағы сабағаттық-кеңесші орган екені белгілі. Оның құрамына қоғамдық бірлестіктер, үкіметтік емес ұйымдар, этномәдени бірлес­тік­тердің және мемлекеттік орган­дар­дың өкілдері енеді.  Сіздер мен біздердің міндетіміз ортақ – аза­маттық қоғам институттарын бірік­ті­ріп, қоғамдық келісім мен ұлттық бір­лікті нығайту», – деді ол өз сөзінде. Қоғамдық келісім кеңесінің кеңей­тілген отырысынан кейін форум делегаттары Жезқазған тарихи-археологиялық мұражайында болып, одан кейін С.Қожам­құлов атындағы музыкалы-драма теат­рын­да «Сәкеннің соңғы сәті» қойы­лымын тама­шалады. Саяси қуғын-сүргін және ашар­шылық құрбандарын еске алу күніне арналған халықаралық форум  келесі күні Ұлытау өңірін­де жалғасып, аудан әкімі Хамит Омаров бастаған қонақжай ұлы­таулықтар меймандарын «Бірлік» монументінің алдында дәм-тұзымен құшақ жая күтіп алды. Парламент Мәжілісінің депутаты Сауытбек Абдрахманов осы жерде заманында ұлт кіндігі Ұлытауда өткен хандар жиы­ны, көрегендікпен дау шешкен билер кеңесі жайлы әңгіме өрбітті: «Сөзімді бір фактіден бастағым келіп отыр, – деді С.Абдрахманов. – Сіздердің даңқты жерлестеріңіз академик Төрегелді Шарманов ал­дыңғы жылы Ұлттық ғылым ака­демиясында өткен кездесуде Ұлы­тау ауданының жер аумағы тұтас бір облыстан, нақты айтқанда, Оңтүстік Қазақстан облысынан үлкен деген ой айтыпты. Оны журналист «Он мыңнан астам ғана адам тұратын Ұлытау ауданының жер көлемі екі жарым миллионнан астам халық тұратын Оңтүстік Қазақстан облысынан үлкен» деп айтты деп келтіріпті. Дәл солай емес шығар, бір ауданның жері, қанша үлкен болғанда да, бір шеті мына жақтағы Мақтааралдан  басталып, бір шеті сонау Созаққа жалғасатын облыстан үлкен бола қоймас, Төкең бір жерден естігені бойынша тартып жіберген болар немесе кездесуден есеп жазған журналисіміз жаңылыс естіген шығар деген ой келіп, күмәнді тұсты қағып тастайтын редакторлық әдетпен сол сөйлемді қысқарта қояйын деп тұрдым да, интернеттен тексеруді артық көрмедім. Сөйтсем, Төрегелді ағам дұрыс айтыпты. Оңтүстік Қазақстан облысының жер көлемі 117 мың шаршы шақырым екен. Ұлытау ауданының жер көлемі 121 мың шаршы шақырым екен. Біз Ұлы Дала елі деген атауды осындай ұлы жердің арқасында алып отырмыз. Бұл жер Ұлытау деп аталады. Ұлы Тау. Ұлы Даламыздағы біздің ұйысуымыздың тарихымен терең байланысқан жер бұл. Қа­зақтың табысқан төбесі бұл. Қазақтың соңғы ханы Кенесары ор­дасын тіккен жер бұл. Өмірде бір-бірімен алысып-жұлысып өткен Едіге мен Тоқтамыстың дамыл тауып, бір шоқының басында табысқан жері бұл. Азияның арыстаны атанған Әмір Темір ат шалдырып, тау басына көтерілген, қолдан ғаламат шоқы үйдіріп, сол оқиғаны тасқа қашап жаздырған жер бұл. Халқымыздың данышпан ойшылы Әбіш Кекілбаевқа: «Қазіргі Ұлытау – ежелгі рухани самғаулар мен саяси шоғырлануға куә болған қашанғы қара орын», дегізген қасиетті ме­кен бұл. Ұлытаудың тарихы Ұлы Даладағы қазақ этносының қа­лыптасу тарихымен мейлінше терең байланысқан. Дәл осы Ұлытау жерінде 1730 жылы үш жүздің 40 мың қазақ қолы жиналып, мәңгі бірге болмаққа ант берісті. Олай болса, біздің қасиетті борышымыз – бабалардан қалған аманат пен өсиетке адал болу!». Бұдан соң қонақтар «Таңбалы тас» ала­ңында болды. Еліміздің бар­лық өңірінен келген меймандар осы жерге көшет отыр­ғызып, қайыр­лы іс жасады. Ұлытаудың мақтан тұтар ны­сан­­дарының бірі – «Бес Арыс» мемор­иалдық кешені. Бұл жерде Ахмет Байтұрсынов, Мұстафа Шоқай, Міржақып Дулатов, Әли­хан Бөкейханов, Сейілбек Жанай­даров сынды Алаш зиялыларына ескерткіштер қойылған. Ұлт болашағы үшін азаттық жолында құрбан болған арыс­тар бір сәттік үнсіздікпен еске алынып, рухтарына дұға бағышталды. Ел Тәуелсіздігінің 25 жылдығы аясында ауданды көгалдандыру мен абаттандыруға қатысты 25 игі іс атқару жоспарланған. Жос­пар аясында және Балаларды қор­ғау күніне орай, осы күні «Өркен» балабақшасының жанынан балалар ойын алаңы ашылды. Жүздері балбұл жайнаған бүлдіршіндерді  Парламент Мәжілісінің депутаты Наталья Жұмаділдаева арнайы құттықтап, игі лебізін білдірді. «Ұлытау» ұлттық тарихи-мәдени және табиғат қорық-мұражайындағы Хандар алаңын да меймандар үлкен қызығушылықпен тамашалады. Осы жердегі Хан ордасында қазақтың бір­неше билеушісі таққа отырған. 1993 жылы Тәуелсіз Қазақстан Рес­публикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевқа да осы Хан ор­дасында құрмет көрсетілген. Та­рихи жердің шежіресімен қонақ­тарды мұражай-қорықтың директо­ры Бақтияр Қожах­метов таныс­тыр­ды. Ұлытау жері тарихи ескерткіш­тер­ге толы. Әрбір тасы мен самал желі тарих тұңғиығынан сыр шертіп тұрғандай әсер қалдырады. Жыл сайын мұнда өз елімізден де, шет мемлекеттерден де туристер ағылып келіп жатады. Форумға қатысушылар шара аясын­да қызықты саяхат ұйым­дас­тырған ұлы­таулықтарға риза болды. Қазақстан Рес­пуб­ликасы Президенті Әкімшілігінің Қазақстан халқы Ассамблеясы Хатшылығы меңгерушісінің орынбасары Лео­нид Про­копенко жергілікті жұрт­шылыққа қонақ­тар атынан алғысын білдірді. Жезқазғанда өткен «Мәңгілік Ел: тарихи зердедегі жасампаздық қуаты» атты ғылыми-тәжірибелік конференция да тақырып маңыз­ды­лы­ғымен ерекшеленді. Конфе­ренцияның пленарлық отыры­сына Қарағанды облысының әкімі, Қарағанды облыстық ҚХА филиалының төрағасы Нұрмұхамбет Әбдібеков  жетекшілік етті. Отырысқа кіріспе сөзінде өңір басшысы маңызды форумның Қарағанды облысының аумағында, онда да заманында үш жүздің басын қосқан қасиетті Ұлытау топырағында өтіп отырғанына ризашылығын білдіріп, осынау тарихи жердің маңызын атап өтті. Қарағанды жерінде болған азап лагерьлерінің тарихына тоқталды. Бұдан соң, Қазақстан халқы Ассамблеясы Төрағасының орынбасары – Хатшылық мең­герушісі Ералы Тоғжанов «Тарихтан тағы­лым – өткенге тағзым» жобасы – тарихи жадының құндылық негізі» тақырыбында баяндама жасады. Парламент Мәжілісінің депутаты, ҚХА депутаттық тобының жетекшісі С.Аб­драхманов, Жа­пония мемлекетінен келген Т.Ивэ­нэ, Қазақстан  Президентінің мұ­рағаты директорының орынбасары Қ.Әлімғазинов,  Парламент Мәжі­лі­сінің депутаты Н.Дулатбеков, ру­мындық зерттеуші Л.Дионисий сынды тұлғалар да түрлі тақырыпта сөз сөй­леп, ұсыныстарын ортаға салды. Жарыссөздер барысында Пар­ла­мент Мәжілісінің депутаты А.Му­радов: – «Жүз отыздан астам ұлт пен ұлыс өкілдері бір мемлекетте ши­рек ғасыр бойы тату-тәтті, бейбіт тұрып жатуымыз қа­зақ халқының адамгершілігі мен кішіпейілділігінің, қонақ­жайлы­лығының арқасы», – деп атап өтті. Пленарлық отырыстың қорытын­дысы бойынша форумға қатысу­шылар Елбасы Н.Ә.Назарбаевқа үндеу жолдады. Форумға қатысушылар Жез­қазғандағы «Ютария Ltd» өндірістік инновациялық компания­сына барып, сондағы «Аналар кеңесі» бөлім­шесінің ашылу салтанатына қатысты. Аталған компания – қалада 500-дей адамды жұмыспен қамтып отырған, өндірген тауарлары сұранысқа ие тігін фабрикасы. Осы тұрғыдан келгенде, «Ана­лар кеңесінің» жезқазғандық қыз-келіншектер еңбек ететін жерде отау тіккені өте орынды шаруаның бірі болды. Сонымен қатар, форум меймандары ҚХА-ның жалпыұлттық «Мейірімділік керуені» жобасының аясында Жезқазғандағы М.Құлы­шева атындағы балалар үйі мен мүмкіндігі шектеулі балаларға арналған «Аялы алақан» орталы­ғында болып, балаларға сый-сияпат жасады. Сонымен қатар, «Аналар кеңесінің» жұмысына қатысты. Айта кету керек, биылғы форум жұмысын ұйымдастырып, өткізуге Жезқазған өңірінің жекелеген азаматтары көп еңбек сіңірді. Мысалы, қонақтарды күтіп алу, шығарып салу шаруаларының жуан ортасында кезінде меценаттығымен аты шыққан кәсіпкер, бүгінгі депутат, ҚХА Жезқазған қалалық Қо­ғамдық келісім кеңесінің төраға­сы Бекзат Алтынбеков жүрді. Басқа да тындырған шаруал­ары өз алдына, бұл кісі өз қаражатына Ақтоғайдан арнайы шақыртқан әйгілі «Тоқырауын толқындары» ансамблінің өнері форум қонақ­тарына естен кетпес әсерлі сәттер сыйлаған еді. Халықаралық форум жұмы­сын қоры­тындылаған ҚХА Төр­ағасының орынбасары Ералы Тоғ­жанов барлық қатысушыларға, меймандарға үш күн бойы тік тұрып құрмет көрсеткен Қарағанды облысының, оның ішінде Жезқазған қаласы мен Ұлытау ауданының жұртшылығына алғысын білдірді. Саяси қуғын-сүргін және ашар­шылық құрбандарын еске алу күніне арналған «Тарихтан тағылым – өткенге тағзым» халықаралық форумы жетінші рет өткізілді. Оның мақсаты – ортақ тарих және «Мәңгілік Ел» жалпыұлттық идеясы негізінде жал­пы­ұлттық тарихи сана қалыптастыру, қазақстандық бірегейлік пен бірлікті нығайту және дамыту. Айтулы шара жыл сайын сол мақсат биігінен көрініп келеді. Уақыт озған сайын ел бірлігін бекіте түсу бағытында жаңаша идеялар мен бастамалар бой көтеріп, тату-тәтті тіршілігімізге дәнекер болып келеді. Дүние мың құбылған заманда ең алдымен керегі де сол татулық пен тыныштық қой.  Қарағанды облысы