Жаһандық әйелдер саммиті: жарасымды келіссөздер алаңы

Бұған дейін хабарланғанындай, Қазақстан Республикасының Мемлекеттік хатшысы, Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы Әйелдер істері, отбасылық-демографиялық саясат жөніндегі ұлттық комиссияның төрайымы Гүлшара Әбдіқалықова үстіміздегі жылғы 9-11 маусым аралығында Польшада жұмыс сапарымен болды.  Мемлекеттік хатшы Варшава қаласында өткен «Цифрлы технологиялар дәуірінде әйелдер инклюзивтік экономиканы құру жолында» атты Жаһандық әйелдер саммитіне қатысты, сондай-ақ, Польшаның бірқатар лауазымды адамдарымен, халықаралық жиынға келген делегация жетекшілерімен екіжақты кездесулер өткізді. Қазақстан Орталық Азиядағы, ал Польша Орталық Еуропадағы көшбасшы мемлекеттер санатында тұрғандықтан, қос тарап екіжақты қарым-қатынастардың барлық салалары бойынша жан-жақты жандануына өзара мүдделілік танытып келеді. Тарихқа көз жүгіртсек, ХІХ ғасырдан Екінші дүниежүзілік соғысқа дейінгі аралықта қазақтың байтақ даласына 150 мыңнан астам поляк күшпен қоныс аударылды. Қоныс тепкен ғасыр ішінде поляктар, атап айтқанда, белгілі зерттеушілер Густав Зелинский, Адольф Янушкевич,  Бронислав Залесский, Александр Затаевич қазақтың бай мәдениеті мен тарихына, этнографиясы мен географиясына ерекше ден қойып, зерттеу жүргізді. Нақтырақ айтсақ, Густав Зе­линский 1842 жылы қазақтар өмі­рінен романтикалық поэма жазып, ол кейіннен орыс, чех, неміс, ита­лия, ағылшын тілдеріне аударыл­ды. Ал белгілі этнограф Адольф Януш­кевичтің қазақ даласына жа­саған саяхаты бойынша қалдырған этнографиялық жазбалары әлі күнге өзінің құндылығын жоймай келеді. Сондай-ақ, тарихшы әрі суретші Бронислав Залесский 1851 жылы Қаратау экспедициясына қатысып, сол сапарда қайталанбас картиналарын мұра етіп қалдырса, музыкатанушы Александр Затаевич қазақ музыкалық фольклорының антологиясын жасап, соңынан «Қазақтың 1000 әні» атты белгілі зерттеу туындысын қалдырып кетті. Сонымен бірге, бүгінде ұлы Абай­дың поляк тіліне аударылған шығар­малары халық арасында кеңі­нен танымал. Еліміздің көп­те­ген қалаларында Адольф Янушке­вич атында көшелер бар, Астана­дағы Қазақ ұлттық музыка ака­де­мия­сының бір залы әлемге әйгілі музы­кант Фредерик Шопеннің құрме­тіне қойылған. Атап өтер жайт, Вар­шавада «Қазақ» көшесі ашылған. Қазақстан-Польша қарым-қа­ты­настары саяси, сауда-эконо­микалық, мәдени-гуманитарлық, индустриялық-инновациялық, өңір­аралық және басқа да салалар бойынша өрісті дамып келеді. Екі ел арасындағы дипломатиялық қарым-қатынастар 1992 жылы сәуірде орнығып, 1994 жылы елімізде Польша елшілігі ашылды. 2000 жыл­дың қазан айынан бері Польшада Қа­зақстан елшілігі қызмет етеді. Рес­ми Варшава Қазақстандағы поляк диаспорасының жайлы өмір сүруі­не және олардың қалауымен тари­хи отандарына оралуына  жағ­дай жасауға мүдделі. Дипломатиялық байланыстар орныққалы бері Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев Польшада екі рет сапармен болды. Поляк ұлтынан шық­қан әлемге әйгілі діни тұлға, Рим Папасы Иоанн Павел ІІ-нің 2001 жылы Астанаға келген тарихи са­па­ры екі мемлекет арасындағы ру­ха­ни жақындастық пен өзара тү­сі­ніс­тіктің тереңдеуіне елеулі үлес қосты. Славян елдері ішінде Ресейден кейінгі экономикалық әлеуеті мен халық саны жағынан екінші орында тұрған Польша Қазақстанның Орталық және Шығыс Еуропадағы жетекші сыртқы экономикалық серік­тесі болып қалуда. Қазақ­стан­ның әлем елдерімен арадағы тауар айналымының көлемі бойын­ша Польша 17-ші орында тұр. Польша Үкіметінің 2013-2016 жылдарға арналған Перспек­тивалық нарықтарды игеру жө­ніндегі бағдарламасына сәйкес, Қазақстан іргелі мемлекеттер Бра­зилия, Канада, Түркия және Ал­жир елдерімен бірге келешегі зор экономикалық нарықтардың ал­ғашқы бестігі қатарында  тізімге енген. Бүгінгі таңда Польшаның Қазақстанмен арадағы тауар айналымы аталған елдің Орталық Азиядағы жалпы тауар айналымы көлемінің 70%-ын құрайды. Статистика комитетінің мәліметінше, 2015 жылдың қорытындысы бойынша екі ел арасындағы   сауда айналымы 1,13 млрд. доллар болды. Польшаға жасаған жұмыс сапары аясында Мемлекеттік  хатшы 9 маусым күні министрлік дөңгелек үстелі отырысына қатысты. Г.Әбдіқалықова аталған жиында сөйлеген сөзінде Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев «Қазақстан-2050» Стратегиясында еліміздің алдына әлемнің ең озық отыз мемлекетінің қатарына кіру жөнінде міндет қойғанын атап өтті. Бұл мақсатқа қол жеткізу үшін Қазақстанда мемлекеттің есептілігін арттыруға, заңның төрелігін қамтамасыз етуге, экономиканы әртараптандыруға және адами капиталдың жан-жақты дамуына бағытталған ауқымды институттық  реформалар жүргізілуде. Гүлшара Наушақызы Қазақ­станда қазіргі заманғы инклюзивтік экономиканың дамуына барлық жағдай жасалып жатқанын айтты. Мемлекеттік хатшы «Биз­нес­тің жол картасы-2020», «Жұмыс­пен қамтудың жол картасы-2020», жеңілдікпен несиелеу бағдар­ламалары, оның ішінде Еуропа Қайта құру және Даму банкі, Азия даму банкімен бірлескен жобалар арқылы мемлекеттік бағдарламалар іске асырылып жатқанына тоқталды. Мемлекеттік хатшы, сондай-ақ, республикамызда жүргізіліп жатқан шаралар әйелдердің ел экономикасына қатысуын кеңейтуге мүмкіндік туғызғанын атап көрсетті. Мәселен, бүгінде әйелдердің бизнестегі үлесі 50%-ды құрайды, әйелдердің 42%-ы шағын және орта бизнес кәсіпорындарын басқарып отыр. Әйелдердің жұмыссыздық деңгейі 2006 жылғы 9,2%-дан 2015 жылы 5,6%-ға азайды, ал еңбекақының гендерлік алшақтығы 2006 жылғы 62%-дан 2015 жылы 67%-ға дейін азайды. Қазақстан «Жұмыс істеп жатқан әйелдер, ерлермен салыстырмалы үлесі» атты көрсеткіш бойынша Дүниежүзілік экономикалық форумның Жаһандық бәсекеге қабілеттілік индексі бойынша 2015 жылы 26-шы орынға ие болды. Саммит шеңберінде Мемлекеттік хатшы Г.Әбдіқалықова Польша Республикасының Премьер-министрі Б.Шыдломен кездесті. Тараптар Қазақстан-Польша қарым-қатынастарының өзекті мәселелерін талқылады. Кездесу барысында Мемлекеттік хатшы Польшаның Қазақстан үшін Еуропалық одақтағы, Орталық және Шығыс Еуропадағы маңызды серіктесі болып табылатынын және ел басшылығына Қазақстанның Дүниежүзілік сау­да ұйымына кіруіне қолдау көрсеткені мен Астана қаласында өтетін ЭКСПО-2017 халықаралық көрмесіне қатысатындары үшін ризашылық танытты. Мемлекеттік хатшы кездесу кезінде, сондай-ақ, Польша тарапы Қазақстанның  2017-2018 жылдарға БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің тұрақты емес мүшелігіне өту жөніндегі кандидатурасына қолдау жасайтындықтарына сенім біл­дірді. Г.Әбдіқалықова біздің еліміздің  ШЫҰ, ЕҚЫҰ, ИЫҰ, ТМД, ҰҚШҰ және өзге де беделді халық­аралық ұйымдарға төрағалық еткен тәжірибесі бар екенін айтып, ха­лықаралық және өңірлік қауіпсіз­дікті қамтамасыз ету ісіне елеулі үлес қосуға әзір екенімізді жеткізді. Польша Республикасы Прези­ден­тінің зайыбы А.Корнхаузер-Дудамен кездесуі барысында Г.Әб­діқалықова Бірінші ханымға Самиттің Құрметті патроны ретінде шараны жоғары деңгейде ұйымдастырғаны үшін алғысын білдірді. Сондай-ақ, Мемлекеттік хатшы екі ел арасында білім саласындағы ынтымақтастықтың белсенді дамуын атап өтті. Екіжақты үкіметаралық білім саласындағы ынтымақтастық туралы келісімге қол қойылды. Қазіргі таңда Варшава, Краков, Лодзь, Познань және Жешув университеттерінде 500-ден астам қазақстандық студент білім алуда. Саммиттің екі күні шеңберінде Мемлекеттік хатшы Германия, Вьетнам, Малайзия елдерінің делегация басшыларымен екіжақты кездесулер өткізді. Кездесулер барысында аталған елдердің Қазақстанмен арадағы әлеуметтік-гуманитарлық бағыттағы ынты­мақ­тастығын тереңдету, гендерлік теңдік­ті қамтамасыз етуде қалыптас­қан іс-тәжірибемен өзара бөлісу мәселелері талқыланды. Г.Әбдіқалықова Варшавада 11 маусымда өткен Жаhандық әйелдер Саммитінің жабылу салтанатында сөз сөйледі. Гүлшара Наушақызы өзінің сөзінде 2017 жылы Астанада «Болашақтың энергиясы» тақырыбы бо­й­ынша мамандандырылған ЭКСПО көрмесі өтетінін айтты. Г.Әб­­діқалықова ЭКСПО алаңында Жа­­hандық әйелдер саммитінің ая­сын­да Әйелдер форумын ұйым­дас­тыру жоспарланып отырғанына тоқ­талып, Саммитке қатысушыларды Астанаға Әйелдер форумына шақыр­ды. Мемлекеттік хатшы бүкіл әлем­нің барлық көшбасшы әйел­дерін ЭКСПО-2017 алаңында жасыл эко­но­мика саласындағы инновация­лық ойлар мен үздік техноло­­гия­лар­ды талқылауға атсалысуға үндеді. Самиттің бүгінгі тақырыбы аса өзекті. Әлем біздің көз алдымызда жылдам өзгеріске ұшырауда. Күн сайын өмірімізге дендеп еніп жатқан жаңа технологиялар пайда болуда. Цифрлы технологиялар­ды кең түрде қолдану дамуды жеделдетіп, теңсіздікті азайтады, деген пікірлерін ортаға салған Г.Әб­діқалықова бүгінде ауқымды эконо­микалық реформаларды қолға ала отырып, жаңа технологияларға инвестиция салып жатқан елдер экономикалық өрлеуді жеделдетуде екенін жеткізді. Қазақстанда қазіргі заманғы инклюзивті экономиканы дамытуға барлық жағдай жасалуда. Өйткені, әйелдер ел тұрғындарының жартысынан астамын құрайды. Сон­дықтан, әйелдер капиталы – бұл эко­номикалық дамудың маңызды факторы, деп атап көрсетті Мемлекеттік хатшы. Гүлшара Наушақызы, сон­дай-ақ, елімізде әйелдер кәсіп­керлігіне қолдау көрсету, оларды жұмыспен қамтамасыз ету  және басқа да әлеуметтік жобалар бойынша мемлекет тарапынан жасалып жатқан игілікті шараларды таратып айтып берді. Саммит шеңберінде Г.Әбді­қалықова Польша Республикасының ресми өкілдерімен бірқатар кездесулер өткізді. Мәселен, Поль­ша Сенатының вице-спикері М.Коц­пен кездесу барысында Қазақ­стан және Польша парламент­тері қос палаталарының өзара ынтымақ­тастық бойынша топтық әріп­тес­тіктері біздің парламентаралық өзара іс-қимылға жаңа серпін бере­тініне назар аударды. Мемлекеттік хатшы Польша Рес­публикасы Президенті Кеңсесінің басшысы М.Садурскаямен кездесуде Қазақстанның халықаралық стан­дарттарға сәйкес олардың құқық­тарының толықтай сақталуымен Қазақстанда тұратын барлық ұлттық топтардың мүдделерін ескеретінін атады. Елімізде ұлттық және мәдени жаңғыру мәселесімен айналысатын поляктардың 13 этномәдени бірлестігі жұмыс істейді. Сонымен бірге, Саммит аясында Г.Әбдіқалықова Польша Республикасының Отбасы, еңбек және әлеуметтік саясат жөніндегі министрі Э.Рафальскаямен кездесті. Кездесу барысында Мемлекеттік хатшы Жаңа еңбек кодексінде жұмыс беруші мен жұмысшы арасындағы еңбек қатынастары саласына мемлекеттің араласу шектері айқындалғанын, жұмысшыларға кепілдіктері мен өтемақыларының минималды еңбек стандарттары бекітілгенін айта келіп, жұмыс беруші тарапынан оның орындалуы бақылаумен қамтамасыз етілгеніне назар аударды. Саммит барысында Мемлекеттік хатшы Саммитке қатысу үшін келген делегациялар басшыларымен: Вьетнам вице-президенті Д.Тхинь­мен, Германияның Отбасы, қарт адамдар, әйелдер және жас­тар жөніндегі федералдық министр­лігінің Парламенттік мемлекеттік хатшысы Э.Фернермен, Малай­зия­ның Әйелдер, отбасы және қоғам­дық даму жөніндегі министрі Р.Ка­риммен бірқатар кездесулер өткізді. Кездесулерде әйелдердің экономикалық ілгерілеуі, елдер арасындағы халықаралық бастамалар мен инвестициялық өзара іс-қимылға бірігіп қолдау көрсетудің өзекті мәселелері талқыланды. Саммит соңында Қазақстан Респуб­ликасының Мемлекеттік хатшысы Г.Әбдіқалықова «Әйелдердің жаhандық көшбасшылығының марапаттары» атты Гала-кешкі асқа қатысты. Мемлекеттік хатшы Гүлшара Әбдіқалықованың Польшаға жасаған үш күндік жұмыс сапары жаһандық әйелдер қауымдастығының өзекті мәселелері бойынша қазақстандық ұстанымды нақтылауға, сондай-ақ, Қазақстан Республикасы мен Еуропалық одақ арасындағы кеңейтілген серіктестік жөніндегі келісім ережелерін ілгерілетуге елеулі үлес қосты.  Гауһар ҚАСЫМЖАНОВА, Қазақстан Республикасының Мемлекеттік хатшысы Хатшылығы меңгерушісінің орынбасары