Пайдаланылмайтын жер қайтарып алынады

Кеше Парламент Мәжілісі Төрағасының орынбасары Жә­ні­бек Кәрібжановтың төрағалығымен «Қазақстан Республикасы  Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың 2011 жылдың 28 қаң­тарында Қазақстан халқына арнаған Жолдауынан туын­дай­тын Қазақстан Республикасының жер ресурстарын пайдалану мә­селелері туралы»  деген тақырыпта Үкімет сағаты өтті. Көте­рі­ліп отырған тақырыпқа орай агенттік жұмысы туралы көр­ме әзірленіп, Мәжіліс депутаттарының назарына ұсынылды. Елбасы Үкіметке пайдала­ныл­майтын жерлердің жай-күйіне талдау жүргізуді және алдағы уа­қытта оларды ауыл шаруа­шы­лы­ғы айналымына енгізу әлеуетін анық­тауды, жайылым және ша­бын­дық жерлерін қайта қалпына келтіруге және ұтымды пайдалану үшін шаралар қабылдауды тап­сырған болатын. Осы мәселе бойынша депутаттар алдында  Жер ресурстарын басқару агент­ті­гінің төрағасы Өмірзақ Өзібе­ков баяндама жасады. Агенттік төрағасы ауыл­ша­руа­шылық жерлерінің жай-күйі туралы, 2010 жылдың 1 қара­ша­сын­дағы жағдай бойынша, елімізде 207,9 мың шаруа, фермер қожалықтары, 6,1 мың акционерлік қоғамдар мен шаруашылық серіктестіктер,  1,3 мың өнді­ріс­тік кооперативтер жұмыс істеуде. Олар­дың иеліктеріне барлық ауыл­шаруашылық жерлерінің   98,4 пайызы берілген, деді. Оның айтуынша, Жолдауда аталған міндеттемелерді шешу үшін пайдаланылмай жатқан жер­лерді анықтау мақсатында ауыл шаруашылығы жерлерін, әсі­ресе, Астана, Алматы қалалары мен облыс орталықтары маңындағы жерлерге түгендеу жұмыстарын жүргізіп,  ондай жерлерді мемлекетке қайтару және оларды тиімді пайдалану шараларын іске асыру керек. Агенттік, Мемлекет басшы­сы­ның Үкіметке бер­ген тапсыр­ма­сы­на орай, Ау­ыл ша­руа­шылығы министрлігімен бірлесіп, жайылым және ша­бындық жерлерін қайта қал­пына келтіру және ұтымды пайдалану туралы шаралар қа­был­дау­ды көздеп отыр. Жер мониторингі жүргізу нә­тижесінде елімізде  республика бо­­йынша барлық егістік жер­лер­дің (24,2 млн. га) 16,3 млн. га – сапасы жақсы; 2,0 млн. га – тұз­ды жерлер; 2,5 млн. га  – сортаң жерлер; жел және су эрозиясына бейім жерлер – 1,6 млн. га; 1,3 млн. га – қиыршық тастақталған жә­не 0,4 млн. га шамадан тыс ыл­ғал­данған жерлер болып отыр. Ауылшаруашылық жерлерін пайдаланбай отырған    субъек­ті­лер­ге 17 млн. теңге көлемінде айыппұлдар салынып, жер пай­да­лану­шыларға  жерді өз мақса­тында пайдалану туралы 733 жазбаша ресми хабарлама жіберілген. Сот органдарына 33,5 мың гектарды мемлекетке қай­та­рып алу туралы 51 талап-арыз­дар беріліпті. Тексеру нәтижелерінде 2010 жы­лы мемлекет меншігіне 1,1 млн. га ауылшаруашылық жерлері қайтарылды, деді баянда­ма­шы. Ал, 2009 жылы, осындай тексерістер нәтижесінде 505 мың га жер қайтарылған бола­тын. Жер инспекциялары 2010 жылы 6342 тексеріс жүргізіп, жер заңнамаларын бұзушылар­ға 428,7 млн. теңге айыппұл салды. Қазіргі кезде Мәжілістің қа­рауында депутаттар бас­та­ма­сы­мен жасалған және бірінші оқы­лымда мақұлданған «Жер кодексіне то­лықтырулар мен өзге­рістер енгізу туралы» заң жо­басы бойын­ша біршама мә­селелер қаралып отыр. Оның бас­тысы – елді мекендерді, ерекше қорғалатын табиғи ау­мақ­тарды, соның ішінде, елді мекендер айналасындағы жасыл ай­мақ­тарды (екпе ағаштар), қор­ғаныс және байланысты, энерге­тиканы, көлікті дамыту үшін, сондай-ақ кен орын­дарын игеру мақсатындағы жерлерді резервке қою; жер учаскелерін игерудің нақ­­ты мерзімдері мен шарт­та­рын ор­нату, яғни құрылыс үшін берілген жер учаскелерін жеке меншікке беру, объектіні пай­да­лануға берілгеннен соң жүзеге асыру; жергілікті аумақтардағы жер учаскелерінің мемлекет жеке меншікке бергенде базалық став­ка­ла­рын белгілеуді облыс­тық, Ас­тана және Алматы қалалық мәслихат­тарымен бекіту; шекара аймақтарында шетелдік тұлғаларға жер учаскелерін жеке меншікке беруді шектеу, яғни Қазақстанда тіркелген, бірақ құрылтайшылары шетелдік бо­лып келетін мемлекеттік емес заңды тұлғаларға   ауыл­ша­руа­­шы­­лық мақсатындағы жерлерді тек 10 жылға жал ретінде беру. Қазіргі қолданымдағы Жер кодексіне сәйкес,  жерлерді пай­да­лан­ба­ғаны үшін жер учаскесі иелерінен алып қою проце­ду­расы өте күрделі, яғни бұл ретте ондай жерлер кемінде екі жыл пайда­ланбағаннан кейін ғана жер инс­пек­циясының ескертілуі беріледі және де тағы да бір жыл өткеннен кейін ол жерлер пай­да­ланбаған жағдайда ғана сот ор­гандарына жерді мәжбүрлеп алу туралы талап-арыз түсіріледі, сол себепті жерді қайтарып алу мәселесі, сот процедурасын қос­пағанда, үш жылдам астам уақытқа созылады. Осы себепті, аталған мәсе­ле­лер­ді реттеу үшін кодексте көр­сетілген екі жыл пайдаланбау мерзімі бес жыл кезең ішіндегі мерзімдер деп белгіленді және де ауыл­шаруашылық жерлерін тиімді пайдалану тәртібін белгілейтін ережелерді қабыл­дау көзделіп отыр. 2008 жылдың 28 маусымында пайдаланылмай жатқан ауыл ша­руа­шылық мақсатындағы жерлерді мемлекетке қайтарып алу про­цедурасын мейлінше оңтай­лан­дыру туралы тапсырма берілген.  Бұдан басқа, аталған жәйт Мемлекет басшысының төр­аға­лы­­ғы­мен  2011 жылдың 12 қаң­тарында өткен «Мал шаруашы­лығының ағымдағы жай-күйі және даму перспективалары» ат­ты кеңесте де талқыланған бола­тын, деп атап өтті  агенттік  төр­ағасы Өмірзақ Өзібеков. Агенттік төрағасының баян­да­ма­сынан кейін Мәжіліс де­пу­тат­тары Серік Оспанов, Петр Дмитриенко, Дауылбай Құсайы­нов, Жексенбай Дүйсебаев, Сағынбек Тұрсынов, Қылышбай Бисенов сұ­рақ­тар қойып, Мұрат Әбенов, Құрманғали Уәли, Розақұл Хал­мұ­ра­дов ұсыныстар айтты. Парламент Мәжілісі Төраға­сы­ның орынбасары Жәнібек Кә­ріб­жанов та көтеріліп отыр­ған мәселеге орай ой-пайымын жеткізді. Мәжіліс депутаттары тал­қы­лауда айтылған мәселелерді агенттік, Үкімет өз қолына ала­ды, оң шешеді деп есептейді және осы мәселелерге бай­ланыс­ты өзгерістер, толық­ты­рулар енгізу керек болса, заңдар қабылдау керек болса, өздерінің дайын екендіктерін білдіріп отыр. Сәуле ДОСЖАНОВА, журналист.