Тараздағы қымбатшылық немесе жәрмеңке жанға сеп бола ма?

Қоян жылының «тарту-та­ралғысы» әлеуметтік мәні зор азық-түлік бағасының қым­бат­тауынан басталғаны белгілі. Елдегі «Қазагромаркетинг» АҚ жүргізген мониторинг азық-тү­ліктің негізгі түрлері бойынша Жамбыл облысының ең қымбат өңірге айналып шыға келгенін көрсетіпті. Бұл дерек пен дәйек Таразды елдегі «ең арзан қала» деп, тілдері таңдайына жұқ­пай­тын әкімдердің өздерін ойлан­дырып тастаған. Базарларға ба­рып, супердүкендерге кіріп, ба­ғаның былтырғысы мен би­ыл­ғысын салыстырып байқаған­дар да ішегін тарта таңғалуда. Базарға барғам, дейді бір та­раздық тұтынушы, жылқы, си­ыр, қой еттерінің 1 килосы был­тыр 750-850 теңге болса, биыл 1100-1200 теңгеге шарықтаған. Қазы – 1500-ге «секірген». Картоп ұсақ-үлкеніне қарай 70-80 теңгеден 110-120 теңгеге өскен. Пияз 70-80 теңгеден 110-120 теңгеге жеткен... Байқағандарыңыздай, Тараз­да­ғы азық-түлік бағасы еліміз­дің Астана, Алматы сияқты қала­ларындағы базар бағаларымен емін-еркін тайталасып тұр. Ал облыс тұрғындарының айлық жал­ақысы республика бойынша ең төменгі деңгейден көтеріл­меген. Мысалы, Жамбыл облы­сында орташа айлықтың көлемі 52, 1 мың теңге болса, бұл еліміздегі орташа жалақы деңгейінен 32,7 пайыз төмен деген сөз. Сон­дықтан «Тараз базарлары мен дү­кендеріндегі бағаға байланысты ауажайылушылықты кім реттейді? Зейнеткерлер мен көп балалы отбасылар, бюджеттік мекеме қыз­меткерлері қымбатшылыққа байланысты абыржып жатқанда Тараз қаласының әкімі Б. Орын­беков неге жайбарақат отыр? Әлеуметтік мәні зор азық-түлік ба­ғасын тым көтеріп жіберген алып­сатарлар мен сауда дүкен­де­рі басшыларын тәртіпке шақы­ра­тын мекемелер неге қауқарсыз?» деген сауалдар да көбейе түскен. Қалтасы жұқа халықтың осы тақылеттес сауалдары әсер еткен болуы керек, облыс орталы­ғын­дағы «Достық» алаңында ақ­пан­­датып ауылшаруашылық жәр­мең­кесі ұйымдастырылды. Бұ­рын күз­гі жиын-терін айла­рында ғана өтетін жәрмеңкенің ақпан ай­ында еске түсуінің бас­ты мақ­саты – қала тұрғын­дары­на азық-түлік тауарларын арзан бағаға ұсыну арқылы қым­бат­шылық «құқайына» қарсы тұру. Шынында, жәрмеңкеде сүт, қаймақ, құрт, ірімшік, картоп, сә­біз, пияз базарға қарағанда едәуір арзан сатылыпты. Бірақ ақпан айындағы азық-түліктің жұғымдысы ет өнімдері емес пе?!. Ал жұрт мақтаған жәрмең­кеден арзан етті байқай алма­дық. Өйткені жылқы етінің 1 ки­лосын базар саудагері 1100-1200 теңгеге сатса, жәрмең­ке­дегі баға да сол төңіректен түс­педі. Бұл үшін, әрине, алыстан артынып-тартынып келген тауар өндірушілерді кінәлай алмай­сың. Салық, жем-шөп, жол шығынын жаба отырып, олар да маңдай терінің өтеуін көруі керек емес пе. «Артынып-тар­тынып» демекші, жәрмеңкеде ет сатып тұрған көгенкөздердің бәрін «алыстан келді» деу де өті­рік, өйткені Әулиеата база­рын­дағы ет сатумен тұрақты айналы­сатын «таныс та бей­таныс» саудагерлерді жәрмең­ке­ден жыға таныған тұтыну­шы­лар да бар. Жәрмеңке саудасын алғаш­қылар қатарында Меркі, Т.Рыс­құлов, Бай­зақ, Жуалы және Жам­был аудан­дары­ның агро­өнер­кәсіпшілері қыз­дыр­ды. Делдалсыз жеткізілген азық-түлік бағасы базардағы алыпсатар­лардың бағасынан 15-20%-ке төмен болғандықтан, жәрмеңке жасаған «арзаншылық» қалалықтарға кәдім­гідей қолайлы болды дейді тұрғын­дар. Бірақ мұндай жәрмеңке күнде өтпеген соң аптасына бір рет бола­тын алданыш кімнің қалтасына қам­сау болмақ? Ал базар, супердүкен­дердің есігі күнде ашық. Бағасы да сол қымбат қалпы... Тілшілер қосынына мынандай тосындау ақпарат та келіп түсті. «Облыс орталығындағы жәрмең­кеге азық-түлік апарып ұсына­сың­дар» деген жоғарғы жақтың тап­сыр­масы келіп түскен бетте кейбір аудан әкімдері өз кезегінде ауыл әкімдеріне тапсырма береді. Ал ауыл әкімдері болса қызмет­кер­лерін ауыл тұрғындарынан азық-түлік жинауға жұмсайды. Ол азық-түлік ауыл тұрғындарының қолын­да бар өнім болса жақсы ғой, кейбір аудан әкімдері «ассортимент» үшін шаруалардың үш ұйықтаса да түсіне кірмеген өнімдерді жинауды тапсырады. Ушықпай тұрғанда бұл да ойланатын мәселе. Жәрмеңкенің «Достық» ала­ңын­да өтуіне де сын көзбен қараушылар бар. Өйткені, алаң Тараз қаласының тура ортасында, яғни тоғыз жолдың торабына орналасқандықтан, азық-түлік ұсынушылар мен оны тұтыну­шылардың авткөлікпен келіп, кетуі көптеген қиындық туғызуда. Сон­дай-ақ, еліміздің басты мерекелеріне бай­ланысты (30 тамыз, 25 қазан, 16 жел­тоқ­сан, 1 мамыр, 22 наурыз, 9 ма­мыр, т. б.) салтанатты шерулер мен жиындар, марапаттар мен құт­тық­таулар, түрлі концерттер мен мә­дени іс-шаралар өтетін қасиетті алаң­ды «сауда нүктесіне» айнал­дыру асқан тап­қырлыққа жатпай­тын сияқты. Одан кейін жексенбі, сенбіге орай алыс-жақыннан қыды­рып келген қо­нақтар мен туристер тамашалап көр­гісі келген алаңның жәрмеңке ай­ғай-шуына «бөленіп» тұруы ыңғайсыз-ақ. Шынында азық-түлік қана емес, сонымен бірге үй жануарларына арналған жем-шөпке дейін сатылып жатқан жерден өркениет пен мәде­ниет­тің ауы­лы алыс қонатыны бесенеден белгілі. Ал алаң төріндегі сәу­летті ғи­ма­раттар мен Бәйдібек баба­ны қамтып суретке түскісі келетін қонақтарға «кешіріңіздер, бүгін бізде жәрмеңке өтіп жатыр еді» деп қай әкім қалай ақталады? Тараз қаласы­ның әкімі Б.Орынбековке сатушыға да, тұты­ну­шыға да қолайлы жәр­мең­ке өткізе­тін орын табу қиын ба әлде? Сонымен, 6 ақпанда өткен жәр­­меңкеде тараздықтар өздеріне қажетті азық-түлікке 20 млн.-нан астам теңге жаратыпты. Көсемәлі СӘТТІБАЙҰЛЫ. Жамбыл облысы.