Парламенттік дипломатия Венада өзін жақсы жағынан өте шебер көрсете білді

Әлем және Қазақстан

___________________

Өткен аптада болған Еуропадағы қауіпсіздік және ын­ты­мақ­тастық жөніндегі ұйым Парламенттік Ассамблеясының қысқы сессиясы Еуропа және оның айналасындағы ең өзекті мәселелерді талқылауға мүмкіндік берді. Сенат Төрағасы Қасым-Жомарт То­қаев бастаған қазақстандық парламентшілер делегациясы бұл пікірталастарға қызу қатысып, елімізді мазалап отырған про­блемаларды ортаға салды, сонымен қатар, Қазақстанның ЕҚЫҰ Төрағалығынан кейінгі уақытта да белсенді халықаралық ойыншы болып қала беретінін көрсетті. Жалпы, өткен жылдың ЕҚЫҰ Төрағалығы қалдырған саяси мұ­ра туралы сессия барысында көп ай­тылды. Парламенттік Ассам­блея­ның Төрағасы Петрос Эф­ти­миу форумның ашылуында сөй­леген сөзінде Қазақстанның 2010 жылғы ЕҚЫҰ-дағы төрағалы­ғы­ның та­быс­ты болғанын айрықша атап өтті. Ол тарихи маңызы бар Астана Декларациясына соңғы он жыл­да пайда болған қауіп-қатерге қарсы күрестегі ортақ қадам бол­ды деген баға берді. Бұлар: лаң­кестік, ұйымдасқан қылмыс, заң­сыз көші-қон, жаппай қырып-жою қаруының таралуы, ки­бер­қауіп, сондай-ақ Орталық Азия ай­мағы мен оның шеңберінен тыс жеңіл және атыс қару-жарағымен, адамдармен, есірткімен заңсыз сауда. Петрос Эфтимиу Астанада өт­кен ЕҚЫҰ Саммиті Ұйым қызме­тіне тың серпін берді деген көз­қараста. Саммит бұл халық­ара­лық қауіпсіздіктің ірі құрылы­мы­на жаңа өзгерістер енгізу бойын­ша барлық мүше мемлекеттер мен серіктес елдер, сондай-ақ бір­қа­тар басты ұйымдар ынтымақ­тас­тықты жалғастыруға дайын­ды­ғын көрсетті. Биылғы жылдың жазында Бел­градта өтетін жыл сайынғы сессия «ЕҚЫҰ тиімділігі мен нә­тижелілігін күшейту – Астана Саммитінен кейінгі жаңа бастау» та­қырыбына арналады. Ал Венадағы Ассамблея коми­тет­терінің аясында өткен көпте­ген пікірталастар барысында да Саммит қорытындылары мен Астана Декларациясының негізгі қа­ғидаттары талқыланды. ЕҚЫҰ-ның Қазіргі төрағасы ретінде Литва Сыртқы істер минис­трі Аудронюс Ажубалис осы елдің Ұйымға басшылық ету ке­зеңіндегі басымдықтары жайлы баяндады. Әрине, Қазақстан елімізде дәл осы күндері ресми сапармен жүрген Ажубалис мыр­заның ЕҚЫҰ қыз­метіне парламентшілерді белсендірек тарту жө­ніндегі пікірін толық қолдай­ды. Қазақстан Ұйымның Қа­зіргі төрағасы – Литва және 2012 жыл­ғы төрағасы – Ирландиямен қа­тар, ЕҚЫҰ «Үштігіне» кіреді. Бұл органның құрамында мемлекетіміз ЕҚЫҰ-дағы төрағалық тә­жі­рибесімен бөлісіп, басталған ша­раларды жалғастыруға қолға­быс көрсетеді. Жалпы, Қ.Тоқаев басқарған, құ­­рамында Мәжіліс пен Сенат де­путаттары Әмзебек Жолшы­бе­ков, Әділ Ахметов, Бақберген Дос­манбетов, Төлебек Қосмамбетов бар делегация Ассамблея тұрақты комитеттерінің отырыстарына бел­­­­­­сенді атсалысып, әріптес­тері­мен өзекті мәселелер бойынша пікір алмасты. Еліміздің депутаттары – ЕҚЫҰ қауымына белгілі тұлғалар және қазақстандық төрағалыққа дайындық пен атқару кезеңіңде белсенді әрі жемісті қызмет ат­қарды. Ал сенатор әрі елші Әділ Ахметов үшінші жыл қатар Іс басындағы төрағаның Мұсылман­дарға қатысты төзімсіздік пен кемсітушілікке қарсы күрес жө­ніндегі Жеке өкілі қызметін ат­қарады. Былтырғы жылы ЕҚЫҰ Парламенттік Ассамблеясының Қыр­­ғызстан бойынша арнайы өкі­лі ретінде қызмет етті. Венадағы осы сессияда қазақ­стандық депутаттар үш Жалпы комитеттерінің бірлескен мәжілі­сінде «Иммиграция, интеграция және ЕҚЫҰ-дағы көпұлтты үн­қатысу» атты арнайы талқылауда Қазақстанның иммиграциялық сая­­саты туралы мәлімдеме жа­сады. Қазіргі таңда әрбір мемлекет алдында тұрған басты дилемма – әмбебап адами қағидаттар жөніндегі міндеттемелер мен өз халқының ұжымдық игілігін қи­ыстыру проблемасы. Бұлар – егжей-тегжейлі талқылаулар, тығыз халықаралық ынтымақтастықты және тәжірибе алмасуды талап ететін мәселелер. Бұған дейін хабарлағанымыз­дай, Беларусьтегі жағдай Ассам­бле­я мәжілісінде айрықша на­зарға ие болды. Сессия басталар ал­дында ЕҚЫҰ-ның Демократия­лық институттар мен адам құ­қықтары жөніндегі бюросының Беларусь Президентінің сайлауын бағалайтын қорытынды құжаты жарық көргенін атап өткен жөн. Ал парламентшілер британ­дық депутат Тони Ллойд бас­қарған президенттік сайлауларды байқау бойынша ЕҚЫҰ ПА-дағы қысқа мерзімді бақылаушылар мис­сиясының Арнайы үйлестіру­шісінің есебін, сондай-ақ Бело­рус­сиядағы сайлаудан кейінгі жә­не ЕҚЫҰ-ның Минскідегі офи­сінің жабылуына байланысты ахуал­ды талқылады. Беларусьтегі 2010 жылы 19 жел­­тоқсанда болған сайлауға ЕҚЫҰ ПА Вице-президенті ретінде бақылауға қатысқан Қ.То­қаев сөз алып, елдегі жағдайға бір­жақты қарауға болмайтынын айтты. Жал­пы, екі бөлек нәрсені ажырату қа­жет – сайлау және сайлаудан кейінгі түні Минскінің бас алаңында болған оқиғалар. Жал­пы алғанда, сайлау жақсы ұйым­дастырылды. Беларусь халқы өз таңдауын жаса­ды және сайлау қорытындыларын күмәнға салуға негіз жоқ. Ал кешке болған оқи­ғаларды егжей-тегжейлі зерттеп, осы аралықта ел бас­шы­лығы мен оппозиция сабыр­лылық сақ­тау­лары қажет. Қ.Тоқаев халық­ара­лық санкциялардың кесірі ең алдымен беларусь халқына тиетіндігін атап өтті. Қырғызстандағы жағдай бұ­рын­ғысынша Ассамблеяның күн тәр­тібіндегі өзекті мәселелердің бірі болып табылды. Саяси мә­селелер және қауіпсіздік жөнін­дегі Жалпы комитеттің отыры­сында Ассамблеяның Орталық Азиядағы арнайы өкілі Киммо Кильюнен ха­лықаралық комис­сияның Қыр­ғызстанның оңтүс­тігіндегі оқиға­лардың салдарын зерт­теу бо­йын­ша баяндама жасады. Таяу Шығыстағы ахуал да басты назарда болды. ЕҚЫҰ серіктес елдерінің (Алжир, Египет, Израиль, Иордания, Марокко, Тунис) парламентшілері Жерорта те­ңізі аймағындағы қазіргі ахуал­ды талқылауға бөлек арнайы пікір ұйымдастырды. Бұрынырақ хабарлаға­нымыз­дай, саяси мәселелер және қа­уіпсіздік жөніндегі комитет оты­рысында Қ.Тоқаев ЕҚЫҰ парламентшілерін соңғы кезде пайда болған трансұлттық қауіптерге, соның ішінде негізгісі – жаппай қырып-жою қаруының таралуына қарсы күреске Қазақстанның қо­сып отырған үлесі жайлы мәлі­метпен таныстырды. ЕҚЫҰ елде­рінің депутаттары 2010 жылғы сәуірде Вашингтонда өткен Ядро­лық қауіпсіздік бойынша Жа­һандық саммитте Елбасы жария еткен бастамаларды қызығушы­лықпен қабылдады. Бұл Ядролық қарусыз әлемнің Жалпыға ортақ декларациясын дайындау және МАГАТЭ аясында еліміздің аума­ғында ядролық отынның халық­аралық банкін орналастыруға дайындығымызға қатысты. Сондай-ақ, Сенат Төрағасы Ас­­самблея Тұрақты комитетінің отырысында ЕҚЫҰ парламентшілерін 3 сәуірге жоспарланып отыр­ған Қазақстандағы кезектен тыс президенттік сайлауға да­йындық барысымен таныстырды. ЕҚЫҰ Парламенттік Ассам­блея­сының Төрағасы П.Эфтимиу алдағы сайлауға байқаушылар мис­сиясын жіберу туралы шешім қа­былдады. Миссияны Хорватия Пар­­ламентінің депутаты, бұ­рын­ғы Сыртқы істер министрі Тонино Пицула басқарады, оның орын­ба­сар­лары В. Габсбург Дуглас (Швеция) және М.Меккачи (Италия) болып табылады. Парламенттік Ассамблея делегация­сы­ның құрамына 60-қа жуық депутат кіреді. Осыған орай Қ.Тоқаев мис­сия­ның Қазақстандағы през­и­дент­­тік сай­лаудың халықаралық стандарт­тар­ға сай әділ және еркін өтуіне қол­дау көрсетеді деп үміт білдірді. Талғат ЖҰМАҒҰЛОВ, «Егемен Қазақстан» – Венадан.