Баламызды құшақтап, бауырымызға басайық

АҚШ әлеуметтанушысы әрі отбасылық психотерапевт Вирджиния Сатир өзінің ұзақ жылдық зерттеулеріне сүйеніп, баланы күніне оншақты рет құшақтауға кеңес береді. Оның есебінше, тәулігіне төрт рет құшақтау баланың тек тіршілік етуіне қажетті сезімдерін оятуға ғана жетеді екен. Ал балақайдың көңіл күйі көтеріңкі болып, өзін жақсы сезінуі үшін сегіз рет құшақтау керек. Сатир өз экспериментін былай деп түйіндепті: «Баланың ой-өрісі дамып, өзіне сенімді болсын десеңіз, он екі рет құшақтаңыз!» Жалпы, біздің бұл тақырыпқа қалам тартуымызға Талдықорған қаласындағы №18 мектеп-лицейінің бастауыш сынып мұғалімі Меруерт Буратаевамен болған пікір алмасу түрткі болып еді. Меруерт мұғалім айтады: «Жас ұстаз ретінде білім мен тәр­бие беру ісінде бала мен ата-ана қарым-қаты­на­сының маңызы зор деп ойлаймын. Негі­зін­де, баланың тәрбие алуына әсер ететін фак­тор­лар: қоғам, отбасы, мектеп болып табы­­ла­тыны белгілі. Сондықтан да өз тәжі­ри­бемде оқушының сабаққа ынтасы мен тәр­ті­біне, айналасына деген көзқарасына ең бірін­ші ықпал етуші күш ретінде ата-анамен жұмысты жолға қоюды мақсат етемін. Жақында өзім оқытатын 3 «в» сыныбындағы оқушылардың ата-аналарымен болған кезекті жиналыста отбасылық өмір заңдары туралы ашық пікірлесу болған еді, пікір алмасу ар­қылы отбасының өзара қарым-қатынас ере­же­лерін, өмір сүру заңдарын анықтауға қадам жасадық. Осы мақсатта оқушыларға сауал­нама таратып, балалардың отбасындағы ор­нын, әке мен анасына деген қарым-қатынасын бағ­дарлап алуды ойладым…» дейді. Ұстаздың оқушыларына таратқан сауал­намасында «Сені ата-анаң күніне неше рет құшақтайды?» деген сұрақ болыпты. Негізгі айтпағымызды осы сауал мен оған берілген жауаптардан таратсақ. «Балалы үйдің ұрлығы жатпайды…» дегендей, барлық сауалдарға шынайы жауап берілген екен. Талдау нәтижесі бойынша оқушы­лар­дың жауап жазуға қиналған сұрағы – жоғарыда келтірілген «Сені ата-анаң күніне неше рет құшақтайды?» деген сұрақ болыпты. Сыныптағы оқушылар­дың көп­шілігі өз ата-аналарының күніне 2-3 рет­тен ғана құшақтап, жақсы көру сезімін біл­діретінін айтса, бір бөлігі ата-ана тара­пы­нан мұндай қимылдың соңғы рет қашан бол­ғанын естеріне түсіре алмаған. Кейбірі ана­сы­ның ұйқыда жатқанда құшақ­тап, еміре­неті­нін, өйткені басқа уақытта қолы тимей­тінін айтып, ақталған түр танытқан екен… Осы бір ғана сауалға берілген түрлі жауаптардан шығатын алдын ала қоры­тын­ды бойынша ата-ана тарапынан балаға деген лайықты мейірімнің азайып бара жатқандығын байқауға болады. Әрине, барлық ата-анаға қатысты кесімді шешім шығаруға асықпалық, бірақ, 6-7 жас ара­лығында жасөспірім баланың нағыз қалы­п­тасу кезеңінде болатынын ескерсек, жалпы дабыл қағуға тұрарлық себеп табы­лады деп ойлаймыз. Манағы Меруерт мұғалімнің тәжіри­бесіне қайта оралайық, ұстаз өз сауална­масының нәтижесіне қарап, оқушыларға ата-ана тарапынан лайықты көңіл бөлудің жеткілікті деңгейде еместігін айтады. Бұл өз кезегінде оқушының үлгерімі мен дамуына кері ықпал етеді. Нағыз аялы алақан, мейірлі құшақ қуатын қажет ететін жасөспірім өзіне деген ынтаның азайғандығын немесе жоқтығын сезінсе, дағдарысқа ұшырайды деп пайымдайды ұстаз. Бұл тек баланың сабаққа деген ынтасына ықпал етіп қоймай, дүниетанымына да теріс әсер етуі мүмкін. Мейірімге мейлінше қанбаған балада суицидалды синдром пайда болатынын балалар психологтары жиі ескертеді. Демек, балаңызды басы артық құшақтап, бір мезгіл аналық, әкелік махаббатқа бөлеу болуы ықтимал үлкен қасіреттің жолын кесетін шығар. Айтпақшы, мұғалімнің осы эсперимен­тіндегі тағы бір сауалға тоқтала кетейік: «Анаңның сүйікті сериалы қандай?» деген сауалға оқушылардың барлығы фильмнің атауын ғана емес, ондағы кейіпкерлердің аты-жөні мен оқиғаның өрбуіне дейін сипаттап жауап беруге тырысыпты. Ойланатын жайт па? Тіпті, қауіптенетін құбылыс сияқты ғой! Баламызды құшақтап, бауырымызға басуды ұмытпалықшы… Қалмаханбет МҰҚАМЕТҚАЛИ, «Егемен Қазақстан» Алматы