Қайта оралған наурыз

Өткен жылы шығыстағы су тасқынынан зардап шеккен бірнеше аудан тұрғындары биыл Наурызды мәнді де сәнді етіп атап өтпек Уақыт неткен жүрдек! Был­тыр­ғы 18 наурыздан бері бір жыл зымырап өте шығыпты. Шырайлы Шығыстың сәні мен мәні кетіп, тәуелсіздік алған 19 жылдың ішінде алғаш рет Наурыз мерекесі ата­лып өтпеді. Неге? Себебі белгілі, дәл сол күні Тарбағатай ауданы­ның Көк­жыра, Жәнтекей, Қы­зыл­кесік ауыл­дарын­да күннің күрт жы­лынуынан қат­ты су тасқыны бо­лып, төрт жүз­ден астам тұрғын үй қи­рап қалды. Қызылжұлдыз және Көк­түбек ауыл­­дарында да тасқын судан қора­лар зардап шегіп, мал шығыны болды. Апат айтып келмейді дегендей, ауа райы күрт жылыған соң енді облыс­тың басқа аудан­да­рын­да да судың деңгейі көтеріліп, барлығы 24 елді мекен тұрғындары апаттан қат­ты зардап шекті. Осы­н­дай сын сәт­те Елбасы мен Үкімет басшыларының қамқорлығы мен көмегіне Кенді Алтай тұрғындары үміт артқан еді. Об­лыс әкімі Бердібек Сапарбаев үшін қарбалас күндер мен түндер бас­тал­ды. Жарғақ құла­ғы жастыққа тимеген өңір басшысы апат болған күні су тасқыны болған Тарбағатай ауда­ны­ның елді мекендерін өз көзімен көріп қайтты. Апат зардабы сұм­дық, бір Тарбағатайдың өзінде мектептер мен әлеуметтік ғимараттар, төрт жүзден астам тұр­ғын үй, жүз­де­ген мал қоралары мен көпірлер қирап, мыңдаған мал қырылды. Елбасы Н.Ә.Назарбаев Үкімет мү­шелерін шұғыл жинап алып, шы­­ғыстағы су тасқыны зарда­п­та­ры­­мен танысты. Тез арада апат зардап­та­рын жою үшін Үкімет комиссиясын құ­рып, қажетті қаржының бөліне­ті­нін, облыс тұрғындарының сын сәт­те са­бырлылық сақтап, су тас­қы­нынан зар­­дап шеккендерге техника, адам кү­шінің бөлінетінін айт­ты. Артын­ша-ақ Төтенше жағ­дай­лар министрі В.Божко бас­таған жедел топ шығыс­тың Тар­бағатай, Зайсан аудандары­ның су  басқан ауыл­дарында болып, жағдай­мен та­нысты. Министр В.Бож­ко бас­та­ған топ шығын мөл­шерін анық­т­а­ды. Іле-шала өңірге Көлік жә­не ком­муникация министрі Ә.Құса­йынов пен В.Божко тағы келді. Қа­зақстан Республикасы Премьер-Ми­нистрінің бірінші орынбасары Өмір­зақ Шөкеев өңір басшысы Бер­дібек Сапарбаевпен бірге апат бол­ған ау­дан­дарды аралап шыққан соң алдағы күндерде атқары­латын жұ­мыс көле­мін белгіледі. Шығын мөл­шері аз емес. Үкімет ко­мис­­сия­сы жөндеуге жатпайтын 585 үй­ді анықтады. Су тасқынының екін­ші «толқынынан» кейін тағы 83 тұр­ғын үй істен шық­ты, 386 үйді жөн­деу қажет. Апат бол­ған аймақ­тар­да 23 көпір істен шы­ғып, 177 ша­қы­рым жол­ды су шайып кет­кен, төрт ден­саулық сақтау ғим­араты және үш мектеп салу керек. Тұрғындар 23,3 мың бас малынан айырылып қалды. Абай, Аягөз, Күршім, Ұлан, Тар­­бағатай аудандарында зардап шеккен адамдардың тұрғын үйлерін салу үшін Үкіметтің резервінен 4 миллиард 943,5 миллион теңге қаржы бө­лінді. Оның дені өткен жылдың қа­ра­шасына дейін игерілді. Білім және ғылым министрлігі қаржы көзін іздестіріп, Күршім және Тарбағатай аудандарындағы Ба­рақ батыр және Жәнтекей ауыл­дарында екі орта мек­тептің құры­лы­сын бастауға қар­жы бөлді. Со­ның нәтижесінде екі мектеп те пай­далануға берілді. Қазір Көк­жыра ауылындағы орта мектептің құры­лысы аяқталуға жақын. Сөз реті келгенде айта кету керек, былтыр аталып өтпеген Нау­рыз­ды биыл тарбағатайлықтар ел есінде қалатындай атап өтуді ұйғарып отыр. Мәселен, 22 наурыз күні Жәнтекейде 12, ал Көкжыра ауылында 15 киіз үй сап түзеп, Наурыз тойының сәнін келтірмек. Өңір басшысы Б. Сапарбаев бастаған топ Наурыз мерекесі күні Жәнтекей мен Көкжырадағы жа­ңа мектептің салтанатты ашы­лауы­на қа­тысып, тұрғындармен жүз­дес­пек. Ең бастысы, құры­лыс­шы­лар­ға үлкен алғыс, қатал қыста жаңадан салынған тұрғын үйлер мен әлеу­мет­тік ғима­рат­тар сыр берген жоқ, сапалы са­лын­ған соң жылы болды. Бұл туралы тұрғындар айтады. – Соңғы бес-алты күнде біздің өңірге жиырма сантиметрдей қар тү­сіп қалды. Негізінен алғанда биыл­­ғы қар былтырғыдан да қа­лың. Қауіп­теніп отырғанымыз рас, бірақ сақ­тық­­тың шараларын жа­сап жа­тыр­мыз. Су басады деген жерлерді бекітіп, биіктеттік. Күн­діз-түні су баса­тын аумақ қатаң бақы­лауда. Ал Нау­рыз тойын мәнді де сәнді етіп тойлауға себептер жоқ емес. Ел-жұрт аман, қытымыр қыс­тан аман шықтық, – дейді Тар­ба­ға­тай ау­да­ны­ның әкімі Сіләмбек Әзімханов. – Өткен жылы зайсандықтар су тасқыны салдарынан Наурызды той­лай алмаған еді. Қазір аудан тұр­ғын­дары «Тәуелсіздіктің 20 жыл­дығына – 20 тарту» баста­ма­сы­мен игі шара­ларды жүзеге асыруда. 3 ауылдың мек­тептері жылыжайда көкөніс өсі­ріп жатыр, әлеуметтік ғимараттарға жөндеу жасалып, жа­ңа­дан бірнеше тұрғын үй салыну­да. Айдар Барысов сүт зауытының құрылысын аяқтап қалды. Өңірге есімі белгілі облыстық мәслихат­тың депутаты өткен жылы су тас­қыны зардаптарын жоюға белсене атсалысып, көрші Тарбағатай ау­данында көпір, жолдарды салған, ерен еңбегі үшін «Құрмет» орденін омырауына таққан Болат Нұрасыл және «Ерен еңбегі үшін» медалімен марапатталған Қуат Әбжанов металл конструкциялары зауыты­ның құры­лы­сын бастамақ. Қазір ел еңсесі кө­теріліп қалды, сондықтан да Наурыз мерекесін есте қала­р­лықтай атап өтпекпіз. 30-ға тарта киіз үй тігіліп, халқымыздың салт-дәстүрін жаңғыр­ту ойда бар. Нау­рыз тойына Алматы­дан белгілі ән­ші­лер Бауыржан Ома­ровты, Шаһи­за­даны және жергілікті өнер­па­з­дарды шақырып, тұрғындар­дың ең­се­сін көтереміз, – дейді Зайсан ау­данының әкімі Серік Зайнулдин. Осыдан бірер ай бұрын Барақ батыр ауылындағы жаңа мектептің ашылуына барған едік. Оған об­лыс әкімі Б Сапарбаев қатысып, құ­ры­лысты тез әрі сапалы салған аудан­дық мәслихаттың депутаты, «Құр­мет» орденінің иегері Ержан Сқа­қов­қа, ауыл тұрғындарына ал­ғы­сын айт­ты. Күршім ауданының әкімі Алтайбек Сейітов былтырғы су тас­қы­ны кезінде керзі етікпен толар­са­ғынан су кешіп жүріп Маралды және Күршім­дегі су басатын қауіпті ай­мақтарға бө­гет жасағанын көзбен көрген едік. Қараторғай ауылында да бірнеше тұрғын үй пайдалануға берілді. Зайсан және Көкпекті аудан­дары­ның әкімдері Ә.Мұқтар­ханов пен Д.Мусин сын сәтте ха­лық­пен бірге болды. Денсаулық сақтау министрлігі де сырт қалмай, апат аймақ­тарын­да төрт дәрігерлік-амбулаториялық пункт салу үшін 385,2 миллион тең­ге қаржы бөлді. Еліміздің көп­теген об­лыс­тары су тасқыны кезінде қаржылай көмек көрсетті, қажет­ті техника­лар­ды жіберді. Мемлекет мал­да­рынан айыры­лып қалған жан­дарға небәрі екі па­йыз­дық өлшем­мен несие берді. Жал­пы Шығыс өңіріне мемлекеттен 10 миллиард теңгеге жуық қаржы түсті. Өткен жылдың қыркүйегінде су тасқыны болған Тарбағатай ауда­ны­ның Көк­жыра ауылында болып, жа­ңа­­дан салынған тұрғын үйлер мен әлеу­мет­тік ғимараттарды көр­ген Ел­басы аға дәрігер Жәміш Би­ға­­зи­на­мен сөй­лесіп, мұндағы жаңа қон­дыр­ғылар­дың сапасына қызы­ғу­шы­лық таныт­ты. «Қазір мұндай шетелдік қон­­дыр­ғыларды облыс орталы­ғы­нан табу оңай емес», деді. Елба­сы небәрі үш-төрт айда Көк­жы­ра ауы­лында са­лынған 210 үй­дің са­па­л­ы екеніне оң баға беріп, құры­лыс­­шы­лар­ға риза­шылығын біл­дірді. – «Әкім­­деріңіз Бердібек Са­пар­баев ме­нің тапсыр­ма­ларым­ды мұқият орын­дап, үнемі сіздер­дің жандары­ңызда болды. Сын сәт­те қиындық­тарды жеңіп шыққаны үшін және іс­керлігі мен біліктілігі үшін алғы­сым­ды ай­тамын», – деп қолын қысты. Сонымен, адамдар табиғат апа­ты­­мен күресте жеңіске жетті. Не­бәрі үш-төрт айда су тасқыны орын алған 24 елді мекенде 535 тұрғын үй, үш мектеп, төрт отбасылық-дәрігерлік ам­­булатория салынды. Зардап шеккендерге 25 үй мен 83 пәтер сатып әперілді. 17 шақырым электр жүйе­лері, екі көпір пайда­лану­ға беріліп, 481 шақырым жол жөнделді. 401 ұңғыма бұрғыланып, 56 су құбыры іске қосылды. Зайсан ауданының Тас­бастау ауылында 18 тұрғын үй, Көк­пекті ауданының Самар ауы­лында тас­қыннан зардап шеккендерге бірнеше пәтер сатып алынды. Көңілдері көтеріңкі ауыл тұрғындары Наурыз мерекесін қай­та тойлау арқылы Тәуелсіз­дік­тің 20 жылдығына лайық­ты тартулар әзір­леуде. Қазір облыс­тың барлық ау­дандарында «Тәуел­сіз­дік­тің 20 жыл­­­дығына – 20 тарту» бағдарла­масы бойынша іс-шаралар жүзеге асыры­лып жатыр. «Туған жер­ге тағзым» акциялары, апта са­йын Өске­мен мен Семейде, аудандарда өтіп жатқан ауыл шаруашы­лығы тауарлары жәр­мең­келері де халық­тың ертеңгі күнге деген сенімін ұлғайта түсуде. Оңдасын ЕЛУБАЙ. Шығыс Қазақстан облысы.