Наурызды бүкілхалықтық мерекеге айналдырайық

Наурыз мерекесі – ертеден қалып­тас­қан ерекше мерекелердің бірі. Мәселен, Маңғыс­тау өлкесінде «Наурыз» мейрамы наурыз айы­ның 14-інен бастап тойланады. Бұл дәстүр тіпті Кеңес Одағы күшінде тұрған кезде де жалғасын тауып жатты. Маңғыстау жерінде мереке ресми түрде «Наурыз мерекесі» деп атал­маса да әр жылы наурыздың 14-інен бастап «Амал күні» деген атпен аталып келді. Сол күні жастар таңертеңгісін үлкендердің алдына барып, батасын алып жататын. Кө­ше­де кездесе қалса, бір-біріне: «Жа­сың құтты болсын!» деген игі тілектерін де жеткізетін. Жаңа жылдың келуімен адам айына қарамай бір жасқа есейеді деген де түсінік бар. Сонымен қатар, «Жасыңа жас қо­сыл­сын!», «Жаманшылықтың бәрі өткен жылмен кетсін!» деп тілек білдіріліп жатуы да сондықтан болса керек. Сондай-ақ «Амал ақ болсын!» деген жақсы тілектерін айтып, үлкен кісілердің жайған дастарқанынан дәм татысады. Ол кезде қыстан қал­ған сүр ет асылып, үлкен әжелеріміз қазақтың ұлттық киімдерін (қамзол, кәжекей) киеді. Сандықта жатқан жақсы заттар керілген жіпке жайы­ла­ды. Бала кезімізде неге бұлай істейді екен деген таңданыс та бола­тын. Бүгінде қыстан шыққан жұрт үшін осылайша бар жақсысын іліп қою жақсылықты шақыру екенін ұққандаймын. Менің бала кезімде, жас кезімде Наурыз мерекесі қазіргідей ауқымда тойланған жоқ, әйтсе де қазақ хал­қы­ның осы бір дәстүрі Кеңес өкіме­ті­нің қатаң тыйым салуына да қа­ра­мас­тан, төрімізден орын алып жат­ты. Біз Наурыз мерекесін күн мен түн­нің теңескен күнімен байланыс­ты­рамыз, ал Маңғыстау жерінде ол жаңа айдың тууымен ұштасады. Екіншіден, Батыс Қазақстан, Ақтөбе және Ресейдің Астрахань мен Волгоград облыстарында осы күні Наурыз тойланады. Тәуелсіздік алғаннан кейін еліміз ұлттық дәстүрлерді қалпына келтіре бастаған кезде 22 наурыз мереке ретінде ерекше аталып өтілетін ұлт­тық мерекеге айналды. Заң жүзінде мемлекеттік мереке ретінде өзінің орнын тауып отыр. Сол үшін де Нау­рыздың орны барша қазақ­стан­дық­тар үшін алабөтен деп білемін. Мереке аясында ұлттық дәстүр­ле­рі­міз­ді жаңғыртып, бала тұсауын кесіп, ке­ліннің бетін ашып, түрлі ойын-сауықтың өткізілуі еліміз аза­мат­тарының көңіл күйін көтере түседі. Соңғы жылдары осы бір мерекеде қазақтың ұлттық киімдерін киюшілер қатарының өсіп келе жатуы қуан­тады. Мерекені мәнді де ау­қым­ды етіп өткізе бастауымыз – ол ең алдымен тәуелсіздіктің арқасы екенін ұмытпағанымыз жөн. Өткен жылдан бастап халықтық мереке үш күн қатарынан тойлана­тын болып заңдық шешімін тапты. Наурызды жаңа жыл ретінде кеңінен атап өту тұрғысында Елбасы Н.Назарбаев өз сөзінде бірнеше рет ай­тып көрсетті де. Ендігі мәселе – осы жаңа жыл мерекесін қоғам арасына кеңінен сіңіре беру. Ол үшін ал­дымен мерекенің тұжырымдамасын жасап, оның атрибутикаларын пы­сық­тап алғанымыз жөн. Оны біз мемлекеттік деңгейде жас ұрпаққа тағылым мен тәрбие беретін мереке ретінде қарастыруымыз қажет. Екінші жағынан өзге ұлт өкілдерінің талабына сай етіп үйлестіре көрсету басты міндет болуы тиіс. Көшпелілер ұрпағы саналатын қа­зақ халқы үшін Наурыз мерекесі өте үлкен рөл атқарған. Қыстың қыс­пағына қарсы келген көшпелі жұрт көктемін сағына күткендей әсер қалдырады. Малдың басы көк­ке тиіп, ақтың мол болуымен адам­дардың көңіл күйлері көтеріңкі қа­лып­қа түсетіні айтпаса да түсінікті. Арқаны кеңге салып, мерекені той­лауға мүмкіндік алған деген ойым­ды жеткізгім келеді. Енді кеңестік кезеңнен қалған қысылып, қым­ты­рылудан арылып, жаңаша рәуіште тойлауымызға барлық негіз бар. Әрине, Наурыз мерекесін той­лау­ды айтқанда кейбір жәйттерді де ай­налып өте алмаймыз. Қазіргі таңда, әсіресе, қалалық жерлерде әр түрлі мекемелер мен ұйымдарға киіз үй тігуді, ас мәзірін әзірлеуді тапсыр­ға­ны­мен, ол халықтық сипатқа ие бола алмай келеді. Жаңағы тігілген киіз үйлерде тек сол ұжымның басшы­ла­ры күтіліп, Наурызды мерекелеуге келген қалың нөпір амалсыз суыққа тоңып, қойылған концертті де дұ­рыстап тамашалай алмай, үйлеріне қайтады. Онда да қызық бірінші күні-ақ таусылып, жұрт үйлерінде жатып қалады. Міне, мұндайды бол­дырмау үшін киіз үйді көбірек тігіп, бауырсақты да молынан пісіріп, көп­шіліктің көңілін көтеретіндей дең­гей­де атап өтуіміз керек. Онда да ол бір күнмен аяқталмай, үш күн қата­рынан әр түрлі шаралармен толығуы тиіс. Өкінішке қарай, бізде әлі де ұйымдастыру жағы кемшін түсіп жатады. Осы орайда тағы бір айта кететінім, Наурыз мерекесіне жаңа жыл­дық сый-сияпаттар сияқты өзіндік сыйлықтарды да жасауымыз керек. Мәселен, кішкене наурыз қалта жасап, оны тәттілермен және өзге де сый-сияпаттармен толтырсақ, орын­ды болмай ма? Наурыз қазан асып, аста-төк етіп өткізетін мереке емес, көпшілік жүрегінен орын алар мәде­ни шара ретінде танылғаны орынды. Менің пайымымша, мұның барлығы болашақта рет-ретімен орнына келеді. Ал жалпысында Наурыз мерекесін елімізде тұрып жатқан өзге ұлт өкілдері де отбасында кеңінен атап өтуі үшін оны барынша халықтық мерекеге айналдыра білуіміз қажет. Тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйінін айтар болсақ, Наурыз мере­кесінің маңызы толық ашылуы тиіс. Жоғарыда айтқан сый-сияпаттар әзір­леу, дәстүр жалғастығын паш ету, өзге ұлт өкілдерін де осыған тар­ту сияқты шараларды мықтап қолға алған жөн. Сонда Наурыз мерекесі бүкілхалықтық сипат алатын болады. Гүлнар СЕЙІТМАҒАНБЕТОВА, Мәжіліс депутаты.