Кәсіпкердің сауаты базарда ашылады

Оңтүстікте бір кездері облыс­тық соттың төрағасы болып Тілектес Бәрпібаев деген азамат жұмыс істеді. Ашуы алдында болғанымен, арты кең, ру­ханиятқа жақын азамат жур­налистермен баспасөз мәс­лихатын өткізіп тұрады. Сон­дай емен-жарқын жүздесудің бірінде өзге өңірден келген сот төрағасынан: «Сізді Шымкентте өз салаңызда қандай жағдайлар таңғалдырады?» деп сұрағанбыз. «Шымкенттің азаматтары өте ашық, кішіпейіл. Бірақ, өз құқық­тарын біле тұрып білгісі келмейтін сияқты көрінеді. Қан­дай да бір жағдаймен сотқа шақырылса, сыйақы беріп кеткісі келіп тұрады. Өзіне ешқандай жаза көрілмейтіндігін де ескер­мейді», деген. Расы сол. Баяғы патшалық кезеңдегі соттың езгісі өтіп кеткен бе, бәрі болмаса да сот алдына барған азаматтардың көбі ешқандай қылмысқа тартылуға негіз жоқтығын байыптап жатпай, «шәй ішіңіз» деп қалтасына қолын салып, сол жерден аулақ­тағанша жаны шығып кете жаздайды. Судья алса қуанады, алмаса сотқа тартылардай ұнжыр­ғасы түсіп кетеді. Бұл бұрынғы жағдай дегені­мізбен, Қылмыстық кодекстің баптарын тереңдетіп оқып, пара­ғын сапырып отыратындар әлі де аз. Оны өзіміз де жұмыс бары­сынан байқаймыз. Тілші­лер қосынына да болмайтын нәрседен қарадай үркіп, араша сұрап телефон шалып жатады. Зерделеп көрсең, түк те емес, жазаға тартылатындай негіз жоқ. Кәсіпкерлік саласында да солай. Әр ауданда кеңес беретін, бизнес-жоба ұсынатын Кәсіпкерлік мектептері жұмыс жасап тұрса да, «анау анандай деп айттыға» көбірек сенетіндер әлі де байқалады. Сондықтан, облыстағы Кәсіпкерлер палатасы «өзің кел» деп отыра бермейтін жаңа жобаны іске қосты. Палата мамандары базардағы сатушылар мен шағын кәсіпкерлерге сұраған сұрақтарына жауап береді. Ол үшін қаладағы ірі сауда орындары – «Самал» және «Айна» базарларынан кеңес беретін кабинеттер ашылды. Бұл кабинеттерде заңгерлер және есепшілер, салықтық заң­нама қызметкерлері азаматтар қызықтырған сауалдарға жауап береді. Бұл – мәжбүрліктен туындаған жоба. Өйткені, шағын кәсіп иелері салық төлеу, өз жұмыстарының есеп-қисабын жасауда түрлі қиындықтарға душар болып жатады. Жаңа қабылданған құжаттардың нормаларын білмегендіктен, жоқ жерден әкімшілік жазаға тартылып жататындары және бар. Кәсіпкерлер палатасы осының бәрін ой елегінен өткізіп, респуб­лика бойынша ең алғашқы жобаны іске асыруға кірісіп кетті. Болашақта бұл бастаманы кеден саласының қызметкерлері толтырады. Облыс прокуратурасын­да өткен бір жиынға қатысқа­нымызда, жаңадан ашылған фирмалардың ай айналмай жатып тез жабылатындығы туралы дабыл көтерілген еді. Енді бизнес өкілдері сәт сайын алдарынан шыға беретін кедергілерден құтылады. Ал кәсіпкер сауатының ашылғаны өз шаруашылығын оңтайлы жүргізуіне мүмкіндік береді. Бақтияр ТАЙЖАН, «Егемен Қазақстан» Оңтүстік Қазақстан облысы