Ауыл шаруашылығы артта қалмайды

Бүгінгі күні елімізде ауыл шаруашылығы саласының алдында күрделі міндеттер тұр. Соның ең бастысы инфляцияның ырқына жол бермеу, бұған дейінгі қол жеткізілген биік көрсеткіштердің деңгейін төмендетпеу десек қателеспейміз. Әлемдік дағдарыстың салқыны тиіп отырған қазіргі күрделі кезеңде ауылшаруашылық өндірісінде де қысқартудың қамытына килігіп жүргендер жоқ емес. Бұл өз кезегінде жұмыссыздар санының өсуіне әсер етпей, ықпал жасамай қоймайды. Осындай кереғарлықты болдырмау әрі оны ұдайы реттеп отыру үшін Ақтөбе облысы әкімдігі тарапынан кешенді шаралар белгіленген. Бұл істе салаға инвестициялық қаражат тарту мәселесі бірінші кезекке қойылған. Сондай-ақ, мұнда әлі де болса толық пайдаланылмай жүрген резервтер мен мүмкіндіктерді іздестіру мен табу мәселесі де басымдық сипатқа ие. Осыған орай Мемлекет бас­шысының жергілікті атқарушы органдарға берген арнайы тапсырмасы да бар екені белгілі. Өңірде бүгінгі күні оның бәрі де ойдағыдай орындалғаны үлкен мерей. Әсіресе, аталған сала бойынша аймақта жұмыссыздар саны экономикалық белсенді азаматтар санына шаққанда әжеп­тәуір төмен екенін жағымды жайт ретінде қарастырған жөн. Ақтөбе өңіріндегі бұл көрсеткіш республикалық деңгейден біршама төмен. Қысқасы, мұн­дағы агроқұрылымдарда бұған дейінгі жоғары қарқынның төмен түспегені, еселі еңбек­тің көрігі басылмағаны басты жетістік деуге болады. Айта­лық, өткен жылы Ақтөбе облысында «Агробизнес-2020» мем­лекеттік бағдарламасында қойыл­ған міндеттерді жүзеге асыруға байланыс­ты шығарылған өнім көлемін өсіруге баса көңіл бөлінген. Со­ның нәтижесінде алдыңғы 2015 жылмен салыс­тырғанда өнім мөлшері 19,5 миллиард теңгеге ұл­ғай­ған. Сала­ның табысты жү­руіне оған са­лынған негізгі инвес­тиция­лардың әжептәуір ұлғайғаны да мол әсерін тигізген екен. Қай салада болмасын тауар өндірушілерге тиісті қаржылай қолдау көрсетіліп отырмаса еш­уақытта тиімділік әкеле ал­майды. Егер осы ақиқатты ауыл шаруашылығы саласына қатыс­ты айтар болсақ, мұнда оларға субсидия түрінде бөлінетін қаржылай қолдау түрінің орны айрықша. Мемлекет тарапынан берілетін мұндай қаражатқа ие болғанымен, оның өз уақытында толық игерілмей қалу деректері де тәжірибеде жиі кездесіп тұрады. Бұл мәселеде де өзге өңірлермен салыстыра қарағанда, ақтөбелік тау­ар өндірушілердің бәсі биік тұр. Ақтөбе облысы әкімінің орынба­сары Мұқтар Жұмағазиевтің ай­туынша, ауылшаруашылық құ­рылымдарына бөлінген несие көлемі де одан әрі өсіп келеді екен. Өңірдегі ауылшаруашылық кәсіпорындарының қазіргі жай-күйін сөз еткенде айналып өтуге болмайтын тағы бір жайт бар. Ол – ауылшаруашылық коопе­ративтерін құру мәселелеріне барынша кең тыныс беру. Өйткені, бұл тәсіл ауылдағы ағайындардың тұрмыс деңгейін көтеруге, мал тұқымын асылдандыру арқылы оның өнімділігін үш-төрт есе арт­тыруға мол септігін тигізе алады. Сондай-ақ, бүгінгі күні ауыл тұрғындары өсіріп отырған азын-аулақ малдарын тиісті баға­сына өткізе алмай әлекедей жалаң­даған алыпсатарларға жем болып жүргені де жасырын емес. Коо­перативке бірігу жағдайында мұн­дай жағымсыз жайтқа жол қалмайды. Сондықтан қазіргі күні облыста қандай қиырда кооператив жақсы әрі тиімді нәтиже көрсете алады деген мәселелерге терең талдаулар мен зерттеулер жүргізіліп келеді. Кооперативтер құру ісі бірінші кезекте ауыл әкімдеріне үлкен жауапкершіліктер жүк­тейді. Сондай-ақ, бұл мәселе аудан әкімдерінің бақылауында болса шешілмеген түйіндердің тіні тарқатыла беретіні кәміл. Ал ауылшаруашылық кооперативінің төрағасы кім болмақ? Оны кооператив мүшелері өздері өзара ақылдасып, кеңесіп сайлайтыны да оқырмандарға белгілі болса керек. Әлбетте кеңесіп пішкен тон келте болмайды емес пе? Ақтөбе аймағында алдын ала белгіленген жоба бойынша 70 кооператив құру көзделген. Әйтсе де, бұл мәселеде оңтайлы тетік­терді орнықтыра білген Ақтө­бе облысының әкімі Бердібек Сапар­баевтың ілкімді ісінің нәти­жесінде қазіргі күні оның саны 103-ке жетіп отыр. Әлбетте, басты мәселе сапада емес пе? Осы ретте бұл кооперативтердің қан­дай тиімділік әкелетініне тек уақыт­тың өзі төреші бола алады демекпіз. Әрине, кооператив құрудағы басты мақсат асыл тұқымды мал санын өсіруге басымдық беру болмақ. Төрт түліктің қандай түрі болмасын бірінші кезекте өзінің төлі есебінен көбейетіні табиғи жайт. Сондықтан кооператив құру жағдайында бұл мәселеге айрықша назар аударылса бола­шақтағы мол табыстың негізі қаланды дей беріңіз. Осы ретте облыстың ауыл шаруашылығы саласындағы ірі құрылымдардың бірі – «АқТеп» ЖШС-нің директоры Нұрлан Сағыналин газет тілшісіне өз ой-пікірін былайша жеткізді. – Өнімнің басын да, өсімнің басын да төл құрайды. Алайда, малды өз төлі есебінен өсіруге қатысты мәселелер ала-құла болып отыр. Бірқатар агрофирмаларда мал саны бірдей болғанымен, төл алудағы көрсеткіштер әртүр­лі болып келеді. Оның сыры неде? Біз бұл жөнінде өзіміздің түпкілікті байламымызды айтатын боламыз. Бұған қатысты әртүрлі болжамдар мен жорамалдар бар. Айталық, төл бермейтін сиырлардың бойында инфекция болуы мүмкін. Ветеринария мамандары мәселенің осы жағына тереңірек көңіл аударса еш ұтылмас еді. Мұның өзі аймақта мал басының одан әрі өсуіне және мал шаруашылығы өнімдерінің көлемі одан әрі жоғарылауына алғышарт қаламақ. Түптей кел­ген­де, бұл тұжырымның облыс­тың әр ауданында құрылып жат­қан ауылшаруашылық коопе­ра­тивтеріне де тікелей қатысы бар. Қысқасы, біз осы материалды жазу барысында Ақтөбе айма­ғында ауыл шаруашылығы саласының көкжиегін көтеру ісіне жан-жақты көңіл бөліп отырғанына көз жеткізе түстік. Мұндай жағдайда саланың артта қалмайтыны өз алдына, тіпті маңдайлары жарқырап алға оза түсуі де әбден мүмкін. Темір ҚҰСАЙЫН, «Егемен Қазақстан» Ақтөбе облысы