Қазақстанның күн сәулесі көбірек түсетін жері Оңтүстік Қазақстан. Оған көктем ерте келеді дегенімен осы Оңтүстіктің өзі оңтүстік пен солтүстікке бөлінетіндігін былайғы жұрт байқай бермейді. Солтүстігі қысы алты ай бойы арқырап жататын Арқаның етегін басып қонған Созақ пен Бәйдібек ауданы болса, оңтүстікке Мақтаарал, Сарыағаш, Отырар, Түркістан сияқты аймақтар жатады.
Қазақстанның өзге өңірлерінде өспейтін ақ мақта осы аудандарда, анығырақ айтқанда, Мақтаарал ауданында өседі. Мақта – бұл өңірдің өмірі. Мақтааралды Оңтүстіктің бір ауданы дегенімізбен, кезіндегі ықшамдалған үш ауданның орнында отырған аймақта 300 мыңдай халық бар.
Ал, Сарыағашқа бұрынғы Келес ауданы қосылғанын ескерсеңіз, Мақтаарал мен Сарыағаштың халқы Қазақстанның кейбір облыстарының халқы санынан кем болмайды. Өңірде 400 мың тоннадан астам шитті мақта дайындалады. Мақта өте нәзік, кірпияз өсімдік. Жауы көп. Құрттар мен түрлі зиянкетердің алдын алып отырмаса, мезгілінде су ішпесе, агротехникалық талаптар орындалмаса өнім бермей қалатын сәттері бар. Ливерпуль мақта биржасындағы бағаға тәуелділігі де шаруалардың қалтасына әсер етеді. Диқандар 40-50 градус аптаптың астында ерте көктемнен қоңыр күзге дейін өсірген осы өнімін шитін ғана айыратын мақта зауыттары арқылы шетелдерге су тегін сатып келді. Былай айтқанда, өздері өсірген ақ мақтадан дайындалған өнім Қазақстанға 5-6 есе қымбат бағаға келеді. Шаруалар осы мәселені жоғары билікке білдіріп, Үкімет қарауына ұсынып келген. Диқандардың бұл талабын орындауға қажетті алғышарттардың бәрі жасалды. Мақта кластерін дамыту мәселесін көтерді. Жеке меншік мақта зауыттары шаруалардың еңбегін қанамас үшін мемлекеттік алып мақта зауытын Жетісай өңірінде мемлекеттік бағдарламамен салдырды.
Біз арнайы тоқталғалы отырған «Оңтүстік» арнайы экономикалық аймағы 2005 жылы тоқыма өндірісін дамыту мен бәсекелестікті жоғарылату, отандық мақта тұтынуды арттыру және қосымша құн салығы жоғары дайын тоқыма өнімдерін шығару, жаңа жұмыс орындарын және жоғары технологиялық өндірістерді құру мақсатында құрылған болатын. «Оңтүстік» аймағында бизнесті құру және дамыту үшін барлық қолайлы экономикалық жағдайлар жасаған. Инвесторлар Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес корпоративті табыс, мүлік және жер салықтарын, сондай-ақ кедендік баж салықтарын төлеуден босатылған.
“Оңтүстік” арнайы экономикалық аймағының басшысы Бақыт Мәуленовтің айтуынша, бүгінгі таңда АЭА аумағында 2010-2014 жылдарға арналған мемлекеттік үдемелі индустриялық-инновациялық даму бағдарламасы аясында екі инвестициялық жоба іске асырылған.
Біріншісі, есілген және иірілген жіптердің өндірісі бойынша «OXY TEXTILE» ЖШС – «Кешенді автоматтандырылған иіру-ширату фабрикасы» жобасы. Жоба «Қазақстанның даму банкі» және «Қазақстанның даму банкі – Лизинг» АҚ-тың қолдауымен жүзеге асырылды. Жобаның жалпы құны – 5 879,8 млн. теңге. Жаңа 260 жұмыс орны құрылды. Жоба – жергілікті мақта талшығын қайта өңдеу үлесін ұлғайтуды, аумақтың және еліміздің тоқыма өнеркәсібін дамытуды, экономиканың бір-бірімен байланысты салаларына оң әсер етуді көздейді.
Екіншісі, гигроскопиялық мақта, целлюлоза және кабоксометилцеллюлоза өндірісі бойынша «Хлокопром-Целлюлоза» ЖШС – «Құрамында мақтасы бар шикізаттан ылғал жұтқыш мақта, мақта целлюлозасы және техникалық карбоксиметилцеллюлоза өндірісін ұйымдастыру» жобасы. Жоба «Қазақстанның даму банкі – Лизинг» АҚ-тың қолдауымен жүзеге асырылды. Жобаның жалпы құны – 3 850,0 млн.теңге. Жаңа 237 жұмыс орны құрылды.
Бақыт Мәуленов сондай-ақ төмендегідей инвестициялық жобалар іске асырылып жатқанын тілге тиек етті. Атап айтқанда, «Ютекс-KZ» АҚ иірілген жіптер мен дайын маталар өндірісі бойынша «Жаңашыл тоқыма өндірісін ұйымдастыру» жобасы. Жобаның жалпы құны – 15,7 млрд. теңге. Жаңадан 1041 жұмыс орнын ашу жоспарлануда. «Шымкент-Кашемир» ЖШС қой және түйе жүнінен, сондай-ақ түбіттен сырып тігілген көрпелер өндірісі бойынша «Дайын тоқыма бұйымдарын өндіруді ұйымдастыру» жобасы. Жобаның жалпы құны – 560,1 млн. теңге. Жаңадан 272 жұмыс орнын ашу жоспарлануда.
«АГФ» групп» Өндірістік Компаниясы» ЖШС киім өндірісі бойынша «Конвейерлі ағынды тігін фабрикасы және қолданбалы материалдар өндірісі бойынша цех» жобасы. Жобаның жалпы құны – 251 млн. теңге. Жаңадан 300 жұмыс орнын ашу жоспарлануда.
«Есенжол-Назар» ЖШС кендірден жасалған кілем өндірісі бойынша «Кілем өнімдерін өндіру жөніндегі тоқыма фабрикасын құру» жобасы. Жобаның жалпы құны – 2,3 млрд. теңге. Жаңадан 52 жұмыс орнын ашу жоспарлануда.
«TurKaz Textile» бірлескен кәсіпорны» ЖШС дайын өнімдер өндірісі бойынша «Үй тоқымасы өндірісін ұйымдастыру» жобасы. Жобаның жалпы құны – 10,3 млрд.теңге. Жаңадан 543 жұмыс орнын ашу жоспарлануда.
«Чалык» Түрік холдингінің «Дайын өнімдер өндірісі бойынша тоқыма фабрикасының құрылысы» жобасы. Жалпы құны – 43,8 млрд.теңге. Жаңадан 2000 астам жұмыс орнын ашу жоспарлануда.
«Оңтүстік» арнайы экономикалық аймағында әзірше осындай жұмыстар жүргізіліп жатыр. Болашақта мақта кластерін дамыту арқылы тоқыма өнеркәсібінде жетекші салаға айналғалы отырған экономикалық аймақтың келешегі зор.
Жақында облыс әкімі Асқар Мырзахметовтің халық алдындағы есебі тыңдалды. Осында сөз сөйлеген кәсіпкерлердің бірі бірқатар әріптестердің аймақ құрамына кіруге ықыласты екендіктерін айтты. Бұл дегеніңіз, оңтүстікте қазақстандық жеңіл өнеркәсіптің серпінді жобалары іске асады дегенді білдіреді.
Бақтияр ТАЙЖАН.
Оңтүстік Қазақстан облысы.