Қалпына келтіру жұмыстары кешіктірілмеуі тиіс

Батыс Қазақстан облысына министрліктер мен ведом­ство­лар­дың үлкен жұмыс тобын бастап келген Премьер-ми­нистрдің бірінші орынбасары Ө.Шөкеев алдымен тасқын су ас­тында қалған Зеленов, Тасқала, Ақжайық, Казталов және Орал қаласы төңі­ре­гін барлай қарап, қазіргі қалыптасқан күр­делі жағдаймен та­ныс­ты. Түс ауа Ө.Шөкеевтің төраға­лы­ғымен облыстық әкімдікте үкі­меттік жұмыс тобының кө­ш­пе­лі мәжілісі өтті. Онда тасқынның әкелген жойқын лаңы мен әлегі жөнінде бейнесюжеттер көрсе­тілд­і. Оған көз салсаңыз, Ақ­жай­ық­тағы су басқан аймақтардың шеті мен шегі көрінбейді. Мұр­жалары ғана қылтиып  тұрған тұрғын үйлер, жермен-жексен бол­ған ауыл шаруашылығы ны­сандары... Қай жағыңызға қа­ра­саңыз да телегей-теңіз топан су. Сарқырай ағып, жолындағының бәрін жайпап барады. Көлік құ­ралы – резеңке және ағаш қай­ық­тар. Белуардан су кешіп жасы ұлғайған адамдар мен сәбилерді қауіпсіз аймаққа көшіріп жүр­ген құтқарушылар... Бейнесюжеттер аяқталысымен Өмірзақ Ес­тай­ұлы осы залда жұмыс то­бының мәжілісі бастал­ғанын мәлімдеді. – Тұрғындарды тасқын судан аман алып қалу үшін барлық іс-шаралар атқарылды.  5 сәуірден бастап Батыс Қазақстан облы­сында төтенше жағдай жария­лан­ды. Соған сай су тұтқынында қал­ғандарды құтқаруға сегіз жүз­ге тарта құтқарушылар бата­льон­дары, үш жүзден астам арнайы техника мен қайықтар, тікұшақ­тар тасқын аймағына қысқа уа­қыт ішінде жеткізілді. Бүгін олар­дың бәрінің жоғары кәсіби шеберлік үлгілерін көрсете білгендерін айтуға тиіспіз. Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев өңірде орын алған төтенше жағ­дайдың алғашқы күнінен бастап мұндағы күрделі ахуалды тікелей өзі бақылауға алды. Елбасы бас­та­масымен шұғыл респуб­ли­ка­лық штаб құрылып, оған бас­шылық ету маған жүктелді. Оқи­ға орнына Төтенше жағдайлар министрі Владимир Божко шұғыл ұшып келіп, жағдаймен танысты, –  деді Ө.Шөкеев. – Топан су бас­қан аймақтардан тоғыз мыңға тарта адам көшірілген. Мұндай эва­куациялық жағдай егемен ел тарихында тұңғыш рет орын алып отыр. Ендігі міндет – тасқын су зардабынан бүлінген ғима­рат­тар мен нысандарды қалпына келтіру, жаңа құрылыстар салу.  Бұл ретте республиканың әр ведомствосы мен министрліктері өздеріне жүктелген  міндеттерді мүлтіксіз атқаруға тиіс. Көшпелі мәжіліс үстінде Ө.Шөкеев батысқазақстандықтарға қолдау көрсету үшін Үкіметтің үш бірдей қаулысы шыққанын жария етті. Атап айтқанда, ал­ғашқы қаулыға сәйкес, тасқын сумен күресте бірінші кезекте ат­қа­рылатын іс-шаралар үшін 870 мил­лион теңге бөлінді.  Ал екінші қаулы республиканың әр об­лы­сынан 100 миллион теңге көлемінде қаражат бөлінуін қа­растырады. Үшінші қаулы мате­ри­алдық резервтер есебінен зардап шегушілерге киім-кешектер мен азық-түлік түрінде гума­ни­тар­лық көмектер беруге жол ашады. Осы көмек қаражаттары мен материалдық игіліктерді бөлу мен тарату тетіктері мүлтіксіз жасалуға тиіс. Бұл іске ашықтық пен жариялылық, тазалық пен айқындық тән болған жағдайда ғана әр түрлі түсінбестіктерге жол берілмейді. Ө.Шөкеев атап көрсеткендей, тасқын су кезінде алдын-ала жасалған есептерге қарағанда 1 500 үй, 7 146 саяжай, облыс орталығында 7 денсаулық сақтау нысаны, қосалқы электр стансалары, мектептер мен ба­ла­бақшалар су астында қалды. 150 шақырымға жуық республи­ка­лық және жергілікті маңызы бар жолдарды су шайып кетті. Батыс Қазақстан облысының әкімі Бақтықожа Ізмұхамбетов Үкіметтің көшпелі мәжілісінде Орал өңірінде бой көтеретін жа­ңа құрылыстар мен қалпына келтіру жұмыстары үшін 19 миллиард 264 миллион теңге есептеліп отырғанын айтты. Төтенше жағ­дайлар министрі Владимир Божко аумақтарды дамыту бағдар­ламаларын бекіткен кезде су тасқынынан қорғайтын инженерлік құрылыстарды қоса жобалау қажеттігі жөнінде ой қозғады. Бұдан соң Ө.Шөкеев әр сала бойынша жұмыс тобы мүшеле­рі­нің есептерін тың­дап, алда атқа­ры­­латын істер ке­ше­нін белгіледі. Мұн­да көңіл­ге түйген кейбір жәйт­тер тө­мен­дегідей. Орал қа­ла­сының іргесіндегі «Жас дәу­рен» балалар кешені үл­кен қам­қорлыққа зәру. Біріншіден, қам­қор­шысынан айы­­рылып, көп жағ­­дайда ата-ана­сы­ның тірі жағ­дай­ында тағдыр теперішіне тап болған балалар жығыл­ған­ға жұ­дырық дегендей енді тасқын су зардабына тап бо­лып отыр. Бұл жө­нінде Білім және ғылым ми­нистрлігінің жауапты хатшысы Б.Әбдірәсілов айтып берді. Республикалық санитарлық-эпидемиологиялық қадағалау қыз­метінің де қырағылық пен кәсіби шеберлік көрсететін кезеңі бұл. Тасқын судың орын алуына бай­ланысты қандай да бір ин­фек­циялық аурулар орын алмауға тиіс. Мұның алдын алудың басты жолы – профилактикалық шаралар. Бұл ретте ешқандай қауіп жоқ деп ар­қаны кеңге салуға бол­майды. Об­лыс орталығына таяу орналас­қан, су астында қал­ған «Орал» ауда­н­аралық тубер­кулездің асқын­ған түріндегі ау­руларды емдеу ауру­ха­насы мен «Ивушка» өкпе аурула­рымен ау­ы­ратын балаларды емдеу сана­ториясы емделушілері ай­нала­сына туберкулез таяқшала­рын та­ра­туға бейім тұратынын жа­сы­рып қалуға болмайды. Оның алдын алу­дың басты жолы – олар ем алатын ғимараттарды тезірек іске қосу, – деді жиында Ден­сау­лық сақтау вице-министрі Ер­ік Байжүнісов. Құрылыс, жол, энергетика, су ресурастары, ауыл шаруашылы­ғы, темір жол, газбен қамту сала­лары бойынша да елордадан келген жұмыс тобы мүшелері өз ой-пікірлері мен байламдарын орта­ға салды. Осы салалардың ең ау­қымдысы жаңа құрылыстар – мек­тептер мен балабақшалар, тұр­­­ғын үйлер салу. Бұл құры­лыстар Орал қаласында және Зеленов, Тасқала аудандарында бой көтермек. Осыған байланысты жергілікті өкілетті органдар өте қысқа уақыт аралығында тұрғы­зылатын білім беру, денсаулық сақтау нысандары мен тұрғын үй­лердің жобалау-сметалық құ­жат­тарын Үкіметке тапсыруға тиіс. Тек сонда ғана осыған бай­ла­нысты Үкіметтің кезекті қаулысы жарық көрмек. Құжат болмаса – қаулы да болмайды, деп кесіп айт­ты бұл жөнінде үкімет бас­шысының бірінші орынбасары Ө.Шөкеев. Толық жобалау-сме­та­лық құжаттарды қашан әзір ете­сіңдер, деген сауалды жергілікті атқару­шы органдар басшы­ла­ры­ның ал­дына қойды. Оған тасқын су зардаптарын жою жөніндегі об­лыс­тық комиссия­ның төрағасы, Батыс Қазақстан об­лысы әкімінің құрылыс мәсе­лелері жөніндегі орынбасары Т.Шәкімов бір ап­та­ның ішінде деген жауап қай­тар­ды. Бүгінгі күні облыста тасқын келтірген шы­ғындар орнын толық айқын­дау да кезек күттірмейтін мәсе­ленің бірі. Жоғарыда айтыл­ған­дай, ал­дын-ала жасалған есептер оның мөлшері жиырма миллиард теңгеге жуықтайтынын көр­сете­ді. Бұл сан әлі де өсе түстетіні кәміл. Үкіметтің көшпелі мәжілісін қорытындылай келе Премьер-Министрдің бірінші орынбасары тұп-тура бір айда біз бәріміз жаңа басталған құрылыстарды көретін болайық деген тұжырым жасады. Темір ҚҰСАЙЫН. Батыс Қазақстан облысы. ––––––––––––– Суретті түсірген Рафхат ХАЛЕЛОВ.