Қазақстан жаһандық үдерістердің белсенді қатысушысына айналуда

Астана экономикалық форумы осыны дәлелдеп берді Астанадағы Тәуелсіздік сарайында басталған IV Астана эко­номикалық форумы кешегі күні одан әрі жалғасты. Бұл күні негізінен панелдік сессиялар және олардың қоры­тын­ды­ла­рын жариялаған баспасөз мәслихаттары ұйымдастырылды. Қаралып отырған мәселелердің бәрі өте ауқымды, олар адам­зат­тың жалпыға ортақ проблемаларын талқылауға арналды. Солардың бірі жаһандық энер­гоэкологиялық стратегияны қа­лыптастыру мәселелерін талқы­лаған сессия болды. Бұл сессияға Қазақстан Ұлттық жараты­лыс­та­ну ғылымдары академиясының президенті Нұртай Әбіқаев мо­дераторлық жасады. ХХІ ғасыр басынан бастау алған жаһандық энергоэкология­лық дағдарыс адамзат қоғамы мен оның экономикасының алды­на өткір мәселелерді қойып отыр. Осы проблеманың шешімін жан-жақты талқылау мақсатында Қа­зақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаев 2007 жылы өткен Біріккен Ұлттар Ұйымы Бас Ассамблеясының 62-ші сессиясында «Жаһандық энер­го­экологиялық стратегияны» әзір­леп, оны 2012 жылы Бразилияда өтетін үлкен жиырмалықтың саммитінде талқылауды ұсынған бо­латын. Осы жағдайға байланысты адамзат өркениетінің болашағын болжау мәселесімен шұғылданып жүрген қазақстандық және шетелдік ғалымдарды тарта оты­рып, аталған стратегияның тұжы­рым­дамаларын әзірлеу жұмыс­тары жүргізілді. Стратегияның тұ­жырымдамаларын талқылау мақ­сатында 2007 жылы Мәс­кеу­де, 2008 жылы Астанада, 2009 жылы Алматыда, 2010 жылы Шан­­хай қаласында өркениеттік форумдар өткізілді. Стратегия тұжырымда­ма­ларын жасақтауға Қазақстан Республикасының Пре­зиденті Нұр­сұлтан На­зар­баевтың «Пос­тин­дустриялық қо­ғам қалып­тас­ты­рудың страте­гия­сы және өр­ке­ниетті әріп­тес­тік» (Мәскеу, 2008), «Жаһандық қо­ғамдастықты түбе­гейлі жаңар­ту­дың стратегиясы және өркениет­ті әріптестік» (Астана, 2009) атты екі моногра­фия­сын қамты­ған «Жаһандық энер­го­экология­лық стратегиялар» атты еңбегі не­гіз етіп алынды. Сессиядан кейінгі журналистермен өткен баспасөз мәслиха­ты­на қатысқан Қазақстан Ұлттық жаратылыстану академиясының президенті Нұртай Әбіқаев, «Парасат» ұлттық ғылыми-техно­ло­гия холдингі» АҚ-тың басқарма төрағасы Нұралы Бектұрғанов, Парламент Сенатының депутаты Хусаин Валиев, Ресей жараты­лыс­тану ғылымдары академия­сы­ның президенті Олег Кузнецов, ЕурАзЭҚ интеграциялық мәселе­лерін стратегиялық зерттеу инс­титутының директоры Анатолий Спицын, Ресейдің П.Сорокин- Н.Кон­дратьев атындағы Халық­ара­лық институтының президенті Юрий Яковец сессияда қамтыл­ған мәселелерді баяндап берді. – Сессияға қатысушы халық­ара­лық деңгейдегі ғалымдар, са­рапшылар, бизнес өкілдері «Жа­һандық энергоэкологиялық стра­те­гияны» құру жөніндегі Қазақ­стан Республикасының ұсыны­сына толықтай қолдау білдірді және оны 2012 жылы өтетін үлкен жиырмалықтың саммитін күн тәртібіне енгізу жөнінде ұсы­ныс жасады, – деп мәлімдеді Нұртай Әбіқаев. Осы күні талқыланған маңыз­ды мәселелердің бірі өңірлік даму проблемасы болды. Аталған тақырыпқа арналып өткізген панелдік сессияға Еуропа Одағы­ның Қазақстан Республикасын­дағы өкілдігіне техникалық жәр­демдесу жөніндегі білікті маман Рене Малли, Орталық Азия жө­ніндегі Кембридж форумының төрағасы Сидхард Саксена, Оң­түстік Корея аймақтық даму инс­титутының халықаралық ынты­мақ­тастық жөніндегі топ жетекшісі Джин Чеол Джо, Австралия сауда комиссиясы министрінің уәкілетті кеңесшісі Дэниел Тибатт, GIZ Халықаралық ынты­мақ­тастықтың Германия қоғамы­ның басқарушы директоры Том Пэтц, OSEO тобының өкілі Жан-луи Лелуа және басқа да ха­лықаралық танымал сарапшылар мен ірі бизнес қауымдастық­тар­дың өкілдері, даму институт­тары­ның мамандары қатысты. Осы сессияда Маңғыстау об­лысының әкімі Қырымбек Кө­шер­баев облыста жүзеге асыры­ла­тын іргелі инвестициялық жо­ба­лардың таныстыру рәсімін жа­сады. Маңғыстау – еліміздегі жедел қарқынмен дамып келе жат­қан өңірлердің бірі. Бұл об­лыста жан басына шаққанда ІЖӨ көлемі қазірдің өзінде 17 мың долларды құрайды. Еліміздің өнеркәсіп өнімдеріндегі үлесі 16 пайыздан астам. Алдағы уа­қытта бұл өңірде мұнай өндіру­дің жылдық көлемін 110-115 миллион тоннаға дейін жеткізуге болады. Сонда осы өңірдің шикі­заттық ресурстық байлығының өзі мұнайға бай саналатын көп­теген араб елдерінен де алдыңғы қатарда тұр. Осы байлықты еселеп қана қоймай, өңірдің индустриялан­ды­ру деңгейін еселеп көтеру – об­лыс басшылығының алдыға қой­ған асқаралы мақсаттарының бірі. Осыған сай жапонның маман­дандырылған агенттігімен бірлесе отырып, өңірге инвестиция тар­тудың аса ауқымды жобалары әзірленген. Солардың бірі – Ел­басының шешімімен құрылған Ақтау теңіз порты арнаулы эко­номикалық аймағы. Оның бір ерекшелігі жобаны іске асыруға қатысушы инвесторларға салық салынбайды және басқа да жеңіл­діктер ұсынылады. Қазірдің өзін­де онда төрт кәсіпорын жұмыс істеп тұр. 8 кәсіпорын салыну үстінде. Олардың жалпы құны 3,2 миллиард долларды құрайды. Осы кәсіпорындар толық іске қо­сылған кезде облыстың өнеркәсіп өндірісінің көлемі екі есе ұлғая­тын болады. Мұнда орналас­ты­ры­латын кәсіпорындардың бәрі жоғары технологиямен жұмыс істеуге негізделген. Бизнес жақсы жүру үшін оған логистикалық инфрақұрылымдар қажет. Қазір осы мәселе де об­лыста белсенді түрде шешілуде. Биыл қазан айында Өзен-Түр­кіменстан шекарасы темір жолы салынады. Мұнда жылына 10 мил­лион тоннаға дейін жүк та­сымалдауға болады. Себебі, бұл жол Елбасының Иран және Түр­кіменстан басшыларымен жа­са­ған келісімдеріне сәйкес Парсы шығанағына шыға алатын бо­ла­ды, екінші жағынан, мұндағы жүк тасымалына алып Қытай, көршілес Орталық Азия және Кеден одағы арқылы Ресей, Беларусь елдері де қатыса алады. Сонымен қатар, өңірде қазіргі күні Каспий арнаулы эконо­ми­калық аймағын құру жөнінде де жұмыстар белсенді түрде қолға алынуда. Осының негізінде туризм дамитын болады. Сессияға қатысушылар атал­ған жобаларға үлкен ықылас та­нытты. Бұл жобалар өңір үшін үлкен рөл ойнай алады деген пікірлерін жеткізді. Осындай еліміз үшін пайдалы тақырыптар басқа да сессияларда талқыланды. Кеше ІV Астана экономи­ка­лық форумы аясында «Аstana­In­vest-2011» ІІ халықаралық ин­вес­тициялық форумы өтті. Бұл форум елорданың инвестициялық ахуалын жақсарту және аймақ­тың инвестициялық белсенділігін ынталандыру мақсатында дербес өткізілді. Форумға қатысушылар Астана қаласында бизнесті жүргізудің экономикалық, құқықтық және өзге де шарттарымен, сонымен қатар елордалық кәсіпорындар мен ұйымдардың инвестициялық жобаларын таныстыру бары­сын­да инвестициялық әлеуетпен жете танысуға мүмкіндік алумен қатар, өңірлік инвестициялық ынтымақтастық перспективалары мен проблемалы мәселелерді де кеңінен талқылай алды. Алдымен Үкімет басшысы Кәрім Мәсімов пен қала әкімі Иманғали Тасма­ғамбетов инвесторларды Астана экономикалық аймағындағы және бүтіндей елімізде жасалып жатқан инвестициялық ортаны жақсарту бағытындағы жұмыс­тармен таныстырды. Астана Қазақстанның алға қой­ған үлкен мақсаттарының сим­волы болып табылады. Қала кемелденіп, халықтың өмір сүру деңгейі жоғарылап келеді. Еліміз индустриялы тұрғыда дамыған 50 мемлекеттің қатарына қосы­луды көздейді. Инвестициялық ахуал­ды жақсартуға күш салу­да­мыз, бұл орайда нормативтік құжат­тарды реформалап, меншік құқы­ғын күшейте отырып, бюро­крат­тық кедергілерді жоюдамыз. Дү­ние­жүзілік банк мәліметтеріне сәй­кес, Қазақстан өткен 2010 жылы бизнес жүргізуді реттеу жұ­мыстарын жақсы жолға қой­ғандығын ескерткім келеді. Қа­зақ­станның дамуындағы Астана рөлі ерекше маңызды. Астана – білім берудің, зерттеулер сала­сын­дағы жетістіктердің орта­лы­ғы. Өткен жылы біз «Назарбаев Университетін» аштық. Бұл әлемдік деңгейдегі оқу орнын ашу мақсатындағы жаңа баста­ма­мыз, деді К.Мәсімов. Қала ин­фра­құрылым саласында стан­дарт­тарды анықтап үлгеріп, инвестиция тартудың екі эконо­ми­калық аймағы құрылды. Астана­ның өзінде ІЖӨ жан басына 18 мың долларды құрайды. Ал ал­дағы 5 жылда қалада құны 5 млрд. долларды құрайтын 11 ма­ңызды инвестициялық жобалар жүзеге асырылмақ. Астана Қа­зақстанның инновациялық бо­ла­шағының заманауи түрдегі сим­волы. Мен сіздерді серпінді даму үстіндегі қаламызға оның әрі қарай дамуы үшін қаржы салуға шақырамын, деді Үкімет басшысы. Ал қала әкімі Иманғали Тас­мағамбетов қаланың жетістіктері мен қазіргі ахуалына тоқтала келіп, өткен он жыл ішінде ЖҚӨ-нің көлемі 50 есе өскендігін жеткізді. ІЖӨ-дегі Астана үлесі 1,5 пайыздан 10 пайызға ұлғайып, өнеркәсіп өндірісінің 7 есеге өскені елімізге тартылған инвес­тицияға тікелей байланысты. Соңғы 10 жыл ішінде ол 30 есеге өскен. Бұдан біздің қаламыздың тұрақты бәсекеге қабілетті ре­сурсы және құнды активі бар­лы­ғын көруге болады. Астана әлем­дік дағдарыстан аман-сау өтіп, өзі­нің экономикалық тұрақты­лы­ғын дәлелдеп берді. Оған 2010 жылдың қорытындысы куә. Жал­пы өнім 10 млрд. долларды құра­ды. Өңдеу өндірісі 18,4 пайызға өсті. Негізгі капиталға құйылған инвестиция көлемі 2,7 млрд.долларды құрады. Иманғали Тасмағамбетов қала әкімдігі инвесторлар үшін тәуе­келділікті барынша төмендетіп, бизнес жүргізуге қолайлы жағдай жасауға дайын екендігін жеткізді. Тәуекел кез келген экономикалық қызметте болады, алайда біз оларды жүйелі түрде азайтамыз. Ал «Астана – жаңа қала» арнайы экономикалық аймағы арқылы мүмкіндік аясы кеңейе түспек. Астана экономикасы мен айтып өткен бағыттарды ғана ұстан­байды, біз кез келген екіжақты тиімді ұсыныстарды қарастыруға әрдайым әзірміз, деп түйді ойын қала әкімі. Индустрия және жаңа технологиялар министрлігі Инвестиция­лар жөніндегі комитетінің төр­ағасы Асылхан Серіков Қазақ­стан­ның соңғы он жыл ішінде шетелден тікелей тартылған инвестициялар көлемінің көрсет­кіші бойынша Орталық Азияда бірінші, ал ТМД аумағында екінші орынды иеленіп отыр­ған­ды­ғын хабарлады. Атап айтсақ, 2010 жылы өңдеуші өнеркәсіпке 2 млрд. доллар тартылған. Дү­ние­жүзілік банктің бизнесті жүр­гізуге қатысты заңнаманы баға­лайтын рейтингі бойынша Қазақ­стан 183 елдің арасында 59-орын­да тұр. Бұл ТМД елдері арасындағы жоғары көрсеткіш. Ал бүгінгі күні Қазақстанда шетелдік капиталдың қатысуымен 8 мыңнан астам компания жұмыс істеуде, деді ол. Бұдан соң пленарлық оты­рыста WAIPA(тікелей инвести­ция­ларды тарту бойынша агент­тік­тердің халықаралық ассоциа­циясы) бас директоры Карлос Бронзатто сөз алып, инвестиция тарихы және оны мемлекет эко­номикасына тартудың алғышарт­тары туралы баяндады. Ал тек тікелей инвестиция­лық тартуларға маманданған FDI «Финаншл Таймс» журналы бас редакторының орынбасары Спенсер Андерсон Қазақстанды осы тұрғыда 8 жыл бойы зерттегендерін, жуырда журнал Қазақ­станның инвестиция саласы бойынша 2010 жылға шолу есебін дайындағанын жеткізді. «Аstana­In­vest-2011» инвес­ти­ция­лық форумы аясында Астана әкімдігі мен шетелдік компаниялар арасында 12 құжатқа қол қой­ылды. Бұл келісімдердің жал­пы құны 2,5 млрд. АҚШ дол­ларынан асады. Сондай-ақ, бұл күні Астана экономикалық форумының қоры­тындысы ретінде «Көшбасшылар сұхбаты және Нобель сыйлығы лауреаттарының кеңестері» брифингі болып өтті. Модератор ретінде шыққан CNN теле­арна­сының жүргізушісі Джон Дефтериос Қазақстан және шетелдік қонақтар сұхбатын сауатты жүр­гізіп отырды. Қазақстанның Эко­но­микалық даму және сауда министрі Қайрат Келімбетов, Мұ­най және газ министрі Сауат Мыңбаев, Экономикалық интеграция істері министрі Жанар Айтжанова, «Атамекен» ҰЭП төрағасы Азат Перуашев және басқалар қатысты. Жанар Айтжанова экономикамыздың экс­порт­тық шикізат пен минералды ре­сурстарға тәуелділігін азайту Үкіметіміздің басты міндеті екенін тағы бір мәрте айтып өтті. Өз кезегінде Қайрат Келімбетов Қазақстан дамуының әлеуметтік өлшемдеріне тоқталды.  Ал Мұ­най және газ министрі Сауат Мыңбаев еліміздің мұнай өн­діру саласындағы көрсеткіш­терін баяндады. Сонымен қатар Нобель сыйлығының иегерлері әлемдік экономика сахнасында қалыптасып отырған жағдай­лар­ға баға берумен қатар, кейбір мә­селелерге қатысты пікір білдірді. Екі күнге созылған Астана экономикалық форумы осымен өз жұмысын аяқтады. Сұңғат ӘЛІПБАЙ, Венера ТҮГЕЛБАЙ. ----------------------------------------- Суреттерді түсірген Орынбай БАЛМҰРАТ.