Кеше Астанадағы Тәуелсіздік сарайында Еуропа қайта құру және даму банкі басқарушылар кеңесінің жыл сайынғы отырысы ашылды. Оған Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев қатысып, сөз сөйледі.
Өз сөзін сіздерді қазақ жерінде қарсы алғаныма қуаныштымын, деп бастаған Нұрсұлтан Әбішұлы алдымен ЕҚДБ президенті Томас Мировқа ерекше ықыласын жеткізді. Әлемдегі белді де беделді қаржы институтының жиырмасыншы мерейтойлы жиналысы Қазақстан тәуелсіздігінің жиырма жылдығымен орайлас келуінде үлкен символдық мән бар, дей келе Елбасы елде кеңестік кезеңнен кейінгі күрделі уақытта демократияға негізделген жаңа саяси жүйе орнағандығын, соның нәтижесінде қол жеткізген әлеуметтік-экономикалық дамудағы жетістіктеріміз әлемді мойындатып отырғандығын атап көрсетті. 1994 жылы ІЖӨ 700 доллардан сәл асса, 2011 жылға қарай 12 есеге өсіп, 9 мың доллардан асты. Қазіргі Қазақстан әлемдік сахнада белді орны бар қарышты даму үстіндегі елге айналды. Бұл орайда ЕҚДБ-ның ел дамуына қомақты үлес қосқандығын ризашылықпен атап өткім келеді, деді Мемлекет басшысы.
Осы жылдар ішінде банк біздің экономикамызға 5 млрд. доллардан астам қаржы құйып, сол арқылы 140 жоба жүзеге асырылды. Осылайша біздің әріптестігіміз жыл сайын өсуде. Тек өткен жылы 21 жобаны қаржыландыруға тартылған қаржы көлемі 1 млрд. долларды құрады. Ал ЕҚДБ әріптестері бөлген қосымша қор есебінен елімізге келген ақшалай қаржы көлемі 14 млрд. доллардан асқан. Бүгінде жаһанданған әлемде бір елде болып жатқан оқиға екінші елдің дамуына ықпалын тигізбеуі мүмкін емес. Мұны өзіміз бастан өткізген әлемдік қаржы дағдарысының ауқымы дәлелдеп берді. Дағдарыс қиындықтарына ең алдымен Қазақстанның банк және құрылыс секторы ілінді. Соның салдарынан экономиканың басқа салалары да дағдарыс салқынын сезінді. Дегенмен уақытылы қолға алынған дағдарысқа қарсы шаралар оның жағымсыз әсерлерін еңсеруге мүмкіндік берді. Бұл орайда 70 млрд. доллар салынып құрылған Ұлттық қордың көп көмегі тиді. Шағын және орта бизнес, ауыл шаруашылығы, құрылыс секторы мемлекеттен үлкен көмек алды. Мемлекет тұрғын үй құрылысының үлескерлерін қолдауды тоқтатқан жоқ. Бұл мұндай қиын кезеңдер үшін сирек кездесетін оқиға. 2010 жылы ІЖӨ 146 млрд. долларды құрап, нақты жағдайда 7 пайызға өсті. Оның өсуімен қатар экономиканың барлық саласында ілгерілеушілік байқалды. Оған қоса біз қазіргі таңда мемлекет алдына 2016 жылға қарай кірістің жоғары деңгейін көрсететін елдер тобына еніп, ІЖӨ көлемін жан басына шаққанда 15 мың долларға жеткіземіз деген үлкен мақсат қойдық. Оның жүзеге асырылуының негізгі тетігі –ҮИИДБ. Бұл тетік экономикамызды болашақ қатерлерден қорғап және түрлі жағдайларға алдын-ала дайындалуға көмектеседі. Тіпті ол шынайы нәтижесін де көрсетіп үлгерді.
Өткен жылдың қорытындысы бойынша жалпы құны 800 млрд.теңге болатын 152 жаңа индустриялық нысан қолданысқа берілді. 23 мың жаңа жұмыс орны ашылды. 2015 жылға дейін 12 трлн. теңгеге 200 мың тұрақты жаңа жұмыс орны бар 500 жобаны жүзеге асыру көзделуде. Ал экономикамызды экспортқа негізделген шикізаттық емес нақты сектордың өсуі есебінен батыл құрылымдық өзгерістер күтіп тұр.
Қазақстан экономикасының жаңартылуы көлемі бойынша алғанда аса үлкен жоба. Онда ЕҚДБ инфрақұрылым және шикізаттық емес салалардың ірі инвесторы ретінде маңызды рөл ойнайды. Банк қатысуымен халықаралық «Батыс Қытай-Батыс Еуропа» транзиттік дәлізі дамытылып, электр желілерінің жаңартылуы жүзеге асуда. Соңғы онжылдықта ЕҚДБ еуразиялық аймақта әділетті түрде ірі инвестор атағын алады. Өйткені олар өз қаржыларын ғана емес, көлемді шетелдік инвестицияларды да тартып жүр. Жылдан-жылға арадағы әріптестік байланыс артып келеді. Беделді мінберді пайдалана отырып, Қазақстанның аймақта қолайлы инвестициялық ахуал қалыптастырудың барлық шараларын қолға алып жатқандығын атап көрсеткім келеді, деп атап көрсетті Н.Назарбаев.
Бүкіләлемдік банктің 2010 жылғы мәлімдемесі бойынша, еліміз бизнес мүддесі мақсатында реформа жүргізудің көшбасшысы болып танылды. Ал қолайлы бизнес ахуалы бар елдердің әлемдік рейтингіндегі 183 елдің арасында Қазақстан 59-шы орында. Бұл көрсеткішті одан әрі жақсартуға тырысып келеміз. Сонымен қатар еліміз аймақ рыногына шыққысы келетін көптеген трансұлттық компаниялар үшін кеңістік есебінде қызмет етеді. Оған соңғы 15 жыл ішінде Орталық Азияға тартылған тікелей инвестициялардың 80 пайызы Қазақстан еншісінде екендігі дәлел бола алады. Ал өткен 19 жыл ішінде экономикамызға тартылған тікелей шетелдік инвестициялар көлемі 120 млрд.долларды құрады. Кеден одағы жұмысының басталуы және одан кейін Біртұтас экономикалық кеңістіктің құрылуы барысында біздің инвестициялық тартымдылығымыз қарқынды өсе түспек. Өйткені бізге келген инвесторға 170 млн.тұрғыны бар және ІЖӨ-сі 2 трлн.долларға тең ірі рынокқа жол ашылады.
Қазақстандағы ЕҚДБ қызметінің кең өрістеуі ел экономикасы өсімінің ірі әлеуетіне қабілетті болуының белгісі. Сондықтан Банктің басқарушылар кеңесін қазақстандық инвестиция жобалары ұсынысын қарастыруға шақырамын, оның ішінде экономиканың әртараптандырылуы және шикізатты терең түрде қайта өңдеу бағытына ерекше көңіл бөлуді ұсынамын. Сондай-ақ экономикамыздың технологиялық тұрғыда дамып келе жатқандығына назар аударғым келеді. Дамыған елдердің дамушы елдерден айырмашылығы да осы – оның технологиялық жетістігі. Осы орайда жобалардың басты бағытына дамып келе жатқан ғылыми-инженерлік базаларды шығару дұрыс деп білемін. Сондай-ақ ЕҚДБ-ның Қазақстан аймақтарындағы қызметін кеңейтіп, өкілдіктерін көбейтуді ұсынамын. Бұған қоса, мен сіздердің назарларыңызды несиелік рынокты ұлттық валютада дамыту қажеттігіне аударғым келеді. Бұл Қазақстан үшін ғана емес, банк үшін де маңызды. Еліміз өз тарапынан ЕҚДБ қатысуымен шетелдердегі жобаларға да атсалысып келеді. Біз аймақтағы елдердің экономикасын нығайта түсуге байланысты одан әрі біріккен операцияларды жүргізуге дайынбыз. ЕҚДБ-мен бірге қазақстандық инвестицияның бар болуы рыноктар дамуының жаңа мүмкіндіктерін ашады әрі интеграция үдерісін жақсарта түседі, деп атап өтті Елбасы. Жуырда өткен Астана экономикалық форумында және өзге де кездесулерде мен мемлекеттер арасында үйлестіру дағдарысқа қарсы шаралардың негізгі құралы екендігін атап өттім. Бұл үдерісте тағы бір маңызды рөлді халықаралық даму институттары алады. Әлемдік экономикалық жүйедегі ЕҚДБ үлесі Еуропа мен Азияның 30 еліндегі демократиялық шарттардың және рыноктық байланыстың даму нәтижелерімен дәлелденген. Ағымдағы отырыста бізге біздің елдерімізге дағдарыс ықпалының деңгейін сараптауға және Азия және Еуропа рыноктарындағы даму мәселелерін талқылауға мүмкіндік бар. Отырыс аясында өткен инвестициялық және іскерлік форумдар елдегі және аймақтардағы кәсіпорындардың жаңаруы мен жаңарту саласындағы келешекті нақты бағалауға мүмкіндік береді. Сондай-ақ ірі шетелдік инвесторлар капиталын тартуға үлесін қосады. Белсенді пікір алысулардың тиімді шешімдер қабылдауға мүмкіндік беретініне сенімдімін, деді Елбасы.
Президент көптеген маңызды мәселелерге негізделген шаралар, атап айтқанда, ұлттық валюта мен капитал рыногы, азық-түлік қауіпсіздігі, энергия тиімділігі, мемлекеттің аймақтағы экономика дамуын үйлесімді қамтамасыз етудегі рөлі бүкіләлемдік экономикада маңызды мәселелер болып отыр, дей келе, Астанадағы отырыс жемісті болатындығына сенім білдірді.
Өз кезегінде ЕҚДБ президенті Томас Миров Елбасына алғысын жеткізді. Сондай-ақ биылғы жылдың банк үшін ерекше екендігін, сәуірде банк операцияларының жүргізіле бастағанына 20 жыл толғандығын атап өтті. Бүгінге дейін біз 3 мыңнан астам жобаларға 60 млрд. еуро инвестиция құйыппыз. Әлемдік дағдарыс біздің жеткен жетістіктерімізге де сын болды. ЕҚДБ 2010 жылы аз да болса тікелей инвестициялардың өсуін көрсете алды. Әйтсе де әлем экономикасында баланстар теңсіздігі көрініс беріп қалады. Бірақ ЕҚДБ қолдауын көрсетіп жүрген елдермен қарым-қатынасын сенімді түрде жалғастыра бермек.
Томас Миров ЕҚДБ-ның басқарма кеңесі банктің қаржылық жағдайын жақсартуға 2011-2015 жылдарға арналған үлкен мақсатты бағдарлама қабылдағанын атап өтті. Бұл бағдарлама осы бесжылдықта жүзеге асырылуы тиіс, дей келе ол ЕҚДБ-ның 2010 жылғы көрсеткіштеріне тоқталды. 2010 жылы 3 негізгі стратегиялық бастамаларда біраз өсу байқалған. Сонымен қатар банк әйел кәсіпкерлерді көбейтуге, қолдау көрсетуге арналған жоспарын жүзеге асыру үстінде. Ол соңғы 18 ай ішінде жеке сектордағы кәсіпорындардағы әйелдерге қолдау көрсетіп келе жатқандығын жеткізді. Астана алға дамуды аңғартып отыр. Қазақстан бүгінде гүлденген экономикасы бар ел, деді ол.
Пленарлық сессияға қатысқан Премьер-Министр Кәрім Мәсімов мемлекеттің капиталдың жоғалуы мүмкін деген тәуекелдерді барынша төмендетуге ұмтылатындығын айтты. Өсу теңбе-тең, тұрақты, бара-бар болуы қажет. Осылайша біз келешек және ағымдағы буынның әлеуметтік жағдайын жақсартуға негіз саламыз. Үкімет жеке меншік мемлекеттік ресурсты өндірістің барлық тізбегін жетілдіру және өнімділікті күшейтуге бағытталған әртараптандыру бастамаларын нақты іске асыру үшін жұмылдырмақ. Біз білім алуға қолжетімділікті кеңейтіп келеміз, мемлекеттік қызметтің жалпы сапасын және стандарттарды күшейтіп жатырмыз. Сондай-ақ мәселелерді сапалы әрі кәсіби білімді көтеру есебінен шешетін боламыз. Бұқараға қызмет көрсетудің жалпы сапасын көтеру мақсатында денсаулық сақтаудың ұлттық жүйесіне қаржы құюдамыз. Бұл бәсекеге қабілетті жұмыс күшін құруға көмектесетін негізгі іргетас болып отыр. Көлік жүйесінің тиімділігін арттыру және ақпараттық-технологиялық жүйелердің жаңа буынын енгізу бойынша жұмыс атқарудамыз, деді Премьер-Министр. Үкімет басшысының пікірінше, сапалы инфрақұрылым жоғары еңбек өнімділігінің негізін қалайды.
Астанада өтіп жатқан Еуропа қайта құру және даму банкінің басқарушылар кеңесінің жыл сайынғы отырысы бүгін, яғни 21 мамыр күні аяқталмақ.
Венера ТҮГЕЛБАЙ, Суреттерді түсіргендер С.БОНДАРЕНКО, Б.ОТАРБАЕВ.
