Балық шаруашылығы ел Үкіметі тарапынан соны көзқарас талап етеді

Бүгінде балық шаруашылы­ғын­да шешімін таппай тұрған мә­селелер баршылық. Құбылмалы теңіз деңгейі, суды қайтарымсыз пайдалану, су қоймаларының ластануы, мұнай мен газды барлау, мұнай және газ құбырлары мен басқа да жұмыстарды жүр­гізу су қоймалары жағдайының нашарлауына, балықтардың уыл­дырық шашу алаңдарының азаюы­на, балық азығының жойылуына әкеліп соғады. Мелиорация жұ­мыс­тарының аздығынан өзендер мен балық жүретін арналар қай­раңданып, бекіре тұқымдас ба­лықтар уылдырық шашатын жерлерге өте алмайды. Сондықтан 2004 жылдан бастап су түбін тереңдету жұмыс­та­ры жүргізіліп келеді, жыл сай­ынғы қаржы 300 миллион теңгеге дейін ұлғайтылды. Дегенмен, қаржыландырудың бұл мөлшері қазіргі кезде аз болып отыр, өйт­кені Орал-Каспий бассейніндегі 8 арна бойынша жасалған смета­лық-жобалау құжаттарына сәй­кес, су түбін тереңдету жұмыс­тарының жалпы құны 6 миллиард теңгеден асады. Балық қорғау инспекция­ла­рын­да теңіз және өзен кемелері өте аз болғандықтан, олар өз міндетін толық орындауға мүмкін­діктері жоқ және олардың  ма­те­риал­дық-техникалық тұрғыдан қам­тамасыз етілуі тым төмен. Ба­лық инспекциялары негізінен ша­ғын және орта жылдамдықтағы кемелермен жабдықталған. Бұл олар­дың браконьерлер мен жануарлар дүниесін қорғау жөніндегі заңнаманы бұзушыларға қатысты бақылау-инспекциялық жұмыс­та­рын қиындатып отыр. Осыған дейін қызмет етіп келген Атырау және Орал-Атырау бекіре балық өсіру зауыттары мем­лекеттік кәсіпорындары 2007 жылы біріктірілгені белгілі. Біріккен зауыттардың көрсеткіш­те­ріне талдау жүргізу оларды біріктіру туралы бұрынғы шешімнің қателігін көрсетіп берді. Соның салдарынан 2010 жылы табиғи су қоймаларына жіберілген жас бекіре балығының саны 2006 жыл­ғы деңгейге қарағанда екі есе азайып кеткен. Еліміздің балық шаруашы­лы­ғын дамыту, балықтардың бағалы түрлерін сақтау үшін жағдай жасау және балық қорын тиімді пайдалану мақсатында Мемлекет басшысының тапсырмасы бой­ын­ша Атырауда бекіре балық өсі­ру зауытын жаңғырту жұмыс­та­ры және жобалау қуаты 30 миллион жас бекіре балығын өсіре алатын жаңа бекіре балық зауы­тының құрылысын салу ша­ра­лары жүргізіліп жатыр. Қазақстан Республикасы Үкі­метінің қаулысымен 2007 жылы Балық шаруашылығы коми­те­ті­нің қарамағындағы балық өсіруге арналған  бес кәсіпорын Әлеу­мет­тік-кәсіпкерлік корпорацияға басқаруға берілген болатын. Бұрын бұл мекемелер елімізде балық өсіру материалдарын өн­діру мен балық шаруашы­лы­ғы­ның су қоймаларында балық тұқымдарын көбейту жөніндегі мемлекеттік тапсырыстарды орын­даумен айналысқан болатын. Бұл мақсатқа «Балық ресурстарын өндіру» бюджеттік бағдарламасы бойынша республикалық бюд­жеттен қаржы бөлініп, аталған ме­кемелердің тыныс-тіршілігі қам­тамасыз етілген. Сөйтіп, 2007-2010 жылдары бұл кәсіпорындар 32,2 миллион теңгенің бағалы жас балық тұ­қымын өсірді. 2009 жылдан бастап кәсіпорындар әлеуметтік-кәсіпкерлік кәсіпорындарына берілгендіктен, шаруашылықтар мем­лекеттік тапсырыссыз, яғни қаржысыз қалды. Осыған бай­ла­нысты еңбекақы, салық бойынша қарыздар пайда болды. Қазіргі кезде кәсіпорындар жабылу алдында тұр, олардың екеуі жұмысын тоқтатты. Кәсіп­орын­дарды бәсекеге қабілетті ор­таға беру оң нәтиже көрсетпеді. Сондықтан ел Үкіметі, біріншіден, мелиорациялық (су түбін те­реңдету) жұмыстарды жүргізуге арналған қаржыны ұлғайтуға, екіншіден, балық қорғау инспекция органдарын материалдық-тех­никалық жабдықтау үшін қар­жы бөлуге, үшіншіден, Атырау қаласында жаңа бекіре балық зауытының құрылысын бастауға қаржы бөлуге және Атырау бекіре балық өсіру зауытын екі дербес кәсіпорынға бөліп және олар­ды жаңғырту жұмыстарын жүр­гізуге, төртіншіден, Әлеу­меттік-кәсіпкерлік корпо­ра­ция­сына бұ­рын берілген балық тұ­қымын өсі­руге арналған бес кә­сіпорынды Ауыл шаруашылығы министр­лігі Балық комитетінің қарамағына қайтаруға, сондай-ақ, ең соңында Қазақстан Рес­публикасының ба­лық шаруа­шы­лығы саласын да­мыту бағдар­ла­масын әзірлеуге ықпал жасауы тиіс деп білеміз. Қайрат ИЩАНОВ, Сенат депутаты.