Азық-түлік қауіпсіздігіне негіз

Соңғы жылдары мемлекет та­рапынан ауыл шаруашылығы са_ласына бұрын-соңды болып көр­ме­ген қаржылық қолдау көрсе­тілуде. Мемлекет басшысы еліміз­дің агроөнеркәсіп кешенін (АӨК) дамытуға және бүгінгі әлемде қалыптасқан күрделі жағдайларға байланысты берік азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етуге айрықша басымдық беру қажет­тігін үнемі басты назарға қойып келеді. Міне, осындай басымдық берудің нәтижесінде ағымдағы жылдың бірінші жартыжылды­ғында барлық деректер бойынша, еліміздің АӨК экономикалық тұрақты даму саласына айналып, мемлекетіміздің азық-түлік қауіп­сіз­дігін қамтамасыз ету мақ­сатында алғышарттар жасауда. «ҚазАгро» ұлттық басқарушы холдингі» АҚ-тың деректері бойын­ша, 2011 жылғы 1 шілдедегі жағдай бойынша АӨК қар­жыландыруының жалпы көлемі 80,9 миллиард теңгені құрап, өткен жылдың сәйкес мерзімімен салыстырғанда 105,9 пайыз бол­ды. Несиелеу және лизинг ар­қылы АӨК саласын қаржылан­ды­руға барынша басымдық берілуде. Мәселен, биылғы жылдың 1 шілдесіне дейін холдинг тарапы­нан АӨК-ті несиелеуге 68,2 миллиард теңгеден артық қаржы бөлінді. Бұл өткен жылдың сәй­кес кезеңімен салыстырғанда 10,6 пайызға артық. Несие серіктестіктерінің (НС) желісін дамытуға және оларды несиелеуге ағымдағы жылдың басынан бастап «Аграрлық несие корпорациясы» АҚ 4377,5 млн. теңге сомасына 81 НС несиелендірді. Ауылдық жерлерде барлы­ғы 161 ауылдық несие серіктестіктері құрылды, оның құрамына 6 мыңнан астам ауылшаруа­шылық құрылымдары кірді. АӨК субъектілерін несиелеу бағдарламасы бойынша ауылша­руа­шылық шикізатын қайта өң­деу және тамақ өнімдерін өн­діруге арналған 3 жоба 1305 млн. теңге сомасына қаржылан­дырыл­ды. Лизинг және несиелеу бағ­дарламалары аясында «ҚазАгро­Қаржы» АҚ ауылшаруашылық техникасын, арнайы техника мен технологиялық жабдықтарды са­тып алуға 18,6 млрд. теңге несие берді. Жылдың басынан бастап барлығы 1027 бірлік ауылшаруа­шылық техникасы, оның ішінде 504 трактор, 127 тұқымсеп­кіш­тер, 141 комбайн, 235 ауыл шаруашылығының арнайы тех­ни­калары және басқа техникалар мен жабдықтар сатып алынды. Ауыл еңбеккерлерінің шағын несиелерге барынша қол жеткізуін қамтамасыз ету мақсатында және ауыл тұрғындарын шағын несиелеудің тұрақты жүйесін құру үшін 2007 жылы  «Ауыл шаруашылығын қаржылай қолдау қоры» АҚ-тың  жарғылық капи­тал­ға 49 пайызға дейінгі  қаты­суымен ауылдық жерлерде жұмыс істейтін 51 шағын несиелеу ұйымы құрылды. Ағымдағы жылдың басынан аталмыш қор 514 млн.теңге сомасына 18 шағын несие ұйымдарын қаржыландырды. Шағын несиелеу бағдарлама­сы­ның аясында табыстарының деңгейі орта және ортадан төмен ауыл тұрғындарына «Ауыл ша­руашылығын қаржылай қолдау қоры» АҚ филиалдары мен өкіл­діктері арқылы жалпы көлемі 1521,7 млн. теңге болатын 2097 шағын несие берілді, оның ішінде 1299,5 млн.теңге болатын 1824 шағын несие мал шаруашылығын дамытуға, 84,8 млн.теңге болатын 108 шағын несие өсімдік шаруа­шылығын дамытуға, 137,3 млн.теңге болатын 165 шағын несие бизнестің басқа түрлеріне бағыт­талды. Агроөнеркәсіп кешенін дамы­ту­ға қаржылай көмек көрсету ша­ралары, біріншіден, бұл саланың жұмысын жандандырып, ішінара көктемгі егіс және орақ жұмыс­тарын қаржыландыру арқылы жүзеге асырылса, екіншіден, ауыл шаруашылығына және қайта өңдеу кәсіпорындарына тартылатын ин­вес­тицияны ұлғайту және ынта­ландыру арқылы жүзеге асыры­лады. Мәселен, 2011 жылғы 18 шілдедегі жағдай бойынша бұл салада жалпы құны 7 185 миллион теңге болатын 16 жоба пайда­лануға берілді. Оның ішінде жал­пы құны 3962,2 миллион теңгенің үш жобасы Ұлттық қордан, 3222,8 миллион теңгенің 13 жобасы республикалық бюджеттің қаража­ты есебінен қаржыландырылды. Осы жобаларды іске қосу нә­тижесінде 325 жаңа жұмыс орны ашылды. Қазір «ҚазАгро» АҚ компаниялар тобы жалпы құны 54146,88 миллион теңгенің 49 инвестиция­лық жобасын жүзеге асыруда. Оның ішінде 41 жоба Ұлттық қор­дың қаражаты есебінен пайдала­нуға берілмек. Жалпы алғанда, холдинг 2011 жылы бюджеттік несие қаржыла­ры шеңберінде және өзінің серіктес компанияларының қаржылары есебінен көктемгі егіс жұмыс­тарына 78 миллиард теңге көле­мінде қаржы бөлді. 2011 жылғы 1 шілдедегі жағдай бойынша көк­темгі егіс жұмыстары 25,4 миллиард теңге көлемінде қаржыланды­рылған. Болашақта еліміздің азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етуге шешуші үлес қосатын мал шаруашы­лығы саласы екендігі анық. Сон­дықтан Елбасының тікелей тап­сыр­масымен елімізде барлық ауыл­шаруашылық малдарының тұ­қымын асылдандыруға айрықша мән беріліп, мемлекет тарапынан қомақты қаржы бөлінуде. Бұл ретте холдинг ірі қара мал етінің өнеркәсіптік өндірісі инфрақұры­лымын қалыптастыру мақсатында ауқымды шараларды қолға алды. Бұл бағдарлама бойынша жер-жерлерде бордақылау алаңдары­ның желісін құру, репродуктор-шаруашылықтар жүйесін жасау және фермерлік шаруашылықтар құру жобалары жүзеге асуда. 2011 жылғы 18 шілдедегі жағдай бойынша, мал бордақылау алаңдарын құру мақсатында жал­пы құны 6,9 миллиард теңге бо­латын 5 жоба қаржыландырылған. Бұл жобалар биылғы жылдың соңына дейін пайдалануға берілмек. Сонымен бірге «ҚазАгро­Қаржы» АҚ шетелдерде селекция­ланған асыл тұқымды ірі қара мал сатып алуға арналған қаржы лизингі бағдарламасын және «Асыл тұқымды шаруашылықтар желісін құру» бағдарламасын қаржылан­дыруда. Жоғарыда аталған бағ­дарлама шеңберінде 2010 жылы холдингтің қаржыландырумен 2,4 мың бас асыл тұқымды ірі қара мал импортталды, одан бүгінге дейін 1,7 мың бұзау алынды. Ағымдағы жылы арнайы қа­был­данған «Сыбаға» бағдарла­масы бойынша етті мал тұқымын төлдері есебінен өсіру үшін аналық ірі қара мал мен бұқаларды сатып алу үшін АӨК субъектілерін несиелеу бағдарламасы іске асырыла бастады. Бағдарламаның мақсаты етті мал шаруашылығын дамытуға шағын және орта бизнес субъектілерін тартуды ынта­ландыру болып табылады. Аталған бағдарлама дамыған инфрақұ­рылымы бар мал бордақылау алаңдарын асыл тұқымды ірі қара мал төлдерімен қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Бағдарламаның операторлары «Аграрлық несие корпорациясы» АҚ және «Ауыл шаруашылығын қаржылай қолдау қоры» АҚ болып табылады. Несиелер 7 жыл мерзімге беріледі, жылдық сыйақы ставкасы – 6%. «Сыбаға» бағдарламасының аясында 2913,2 млн. теңге сомасына 420 жоба қаржылан­дырылды, оның ішінде  «Аграр­лық несие корпорациясы» АҚ арқылы жалпы құны 863 млн. теңге болатын 46 жоба,  «Ауыл шаруашылығын қаржылай қолдау қоры» АҚ арқылы жалпы құны 2050,2 млн. теңге болатын 374 жоба қаржыландырылды. Ауыл шаруашылығы өнімде­рін мемлекеттік сатып алуды қаржыландыру мақсатында ұлт­тық холдингтің еншілес акционерлік қоғамдары АӨК субъек­тілеріне сатып алу операцияларын жүргізу арқылы қолдау көрсетеді. 2011 жылғы 1 шілдедегі жағдай бойынша «ҚазАгроӨнім» АҚ арқылы мал шаруашылығы өнімдерін сатып алуға, қайта өңдеуге, сақтау және тасымал­дауға 658,7 млн. теңге қаржы бөлінді. Ал Азық-түлік келісім-шарт корпорациясы 1080,4 млн. теңге қаржыға мемлекеттік қорға астық сатып алуды іс жүзіне асырды. Жылқыбай ЖАҒЫПАРҰЛЫ.