Сенім сардары

Елбасы – Тұңғыш Президент Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев мем­ле­кеттік тәуелсіздігімізді жариялаған тұс­та жаңа мемлекет қалыптастыру бағ­дар­ла­масының ең өзекті алғышартты мә­се­лелері ретінде мемлекеттік аппарат пен білікті мемлекеттік қызметкерлер ірік­теп, оларды тиімді орналастыру ісіне ай­рықша басымдық берді. Ширек ғасыр бой­ына осы салада түбегейлі реформалар жүргізумен келеді.
Әсіресе Президенттің бес инс­ти­ту­т­-
тық реформасын жүзеге асыру­да жүз нақты қадамның ең алғашқы он бе­сі дәл осы мемлекеттік қызметтің са­па­­сын, мазмұнын жаңа талаптарға сай мо­­дернизациялаудың маңызы ерекше.
Бұрынғы саяси әкімшілік жүйеде бас­қарушы билік, лауазымды қыз­мет­кер­лерді жауапты қызметтерге бе­кі­ту тек қана коммунистік партия ко­ми­тет­терінің құзырында еді. 
Өз ұлттық мемлекетіміздің тәу­ел­­сіздігін жариялаған алғашқы сәт­тен бас­тап ең алдымен ел басшысы Рес­пуб­ли­ка Президентінің құзырын заң­дас­ты­рып, мемлекеттік басқару жүйесін ор­нықтырып, барлық мемлекеттік инс­титуттарды қысқа мерзімде жаңадан қа­лыптастыру жұмысын жүзеге асырды. Бүкіл өміріміз түбірімен өзгеріске ұшы­рап жатты. Тұтас биліктегі коммунистік пар­тияның бақылауындағы саяси әкім­ші­лік жүйе саяси аренадан кетті. 
Тұңғыш Президент алдында маз­мұн, мақсаты жағынан, қоғаммен қа­рым-қатынасы жағынан мүлде жаңа би­лік жүйесін қалыптастыру арқылы ел­ге қызмет ете алатын мемлекеттік жау­апкершілік талаптарын анықтау қа­жет болды. Сөз жоқ, бұл өте қиын жұ­мыс еді. Басты қиындық адам тану са­ла­сында болғаны және бола беретіні анық. Бұрынғы Одақ кеңістігінде толас­сыз тасқындаған басқару жүйесін сынап, олар­ды «жерден алып, жерге салып», ми­тингілеп, неше түрлі саяси нау­қан­дар өткізумен іс бітпейтіндігі қысқа мерзімде белгілі болды. 
Нұрсұлтан Әбішұлының ұтқырлығы мен саяси көрегендігі арқасында біз­дің елде ондай науқаншылық пен қақ­ты­ғыс­тарға жол берілмеді. Өйткені, саяси жүйе, билік өзгеріп жатқанымен бүкіл қо­ғам да, адамдар да, мамандар да, яғни бар­лық тұрмыс, болмысымыз кешегі қоғ­амда саяси жүйеде өмір сүргеніміз белгілі. Бізге, біздің жаңа мемлекетімізді ешкім де, ешқандай сыртқы күш те келіп жасап бермейтіні анық. Біздің халықтың кемеңгерлігі осыны әділ­дік­пен түсінді. Өткен өмірді, өткен сая­си жүйені немесе саяси тұлғаларды кі­нә­лап, дау-дамай туғыза беруден еш­нәрсе шықпайтыны, одан гөрі бүгінгі, ер­теңгі өмірдің жасампаздық жолдарын іздестіру маңыздырақ екенін жеке тұл­ға­лар да, қоғам да дер кезінде пайымдай алды. Әрине, бір-ақ күнде адамдар, тіп­ті озық ойлы, талантты тұлғалар ке­шегі қоғамнан мүлде бөлек сана, дүниетаным, жүйе орнатып, «жап-жаңа» болып шыға алмайтыны да адамзат, мем­лекеттер тарихынан белгілі. Өткен қо­ғам­ның алдағы кезең талаптарына, жаңа ре­фор­маларға сай келмейтінін түсіну, ен­ді еркін мемлекет, жаңа тұрмыс, жаңа көз­қа­рас қалыптастыру міндеттерін түсіну ар­қылы келетінін де қоғам даму жолдары дәлелдеген.
Сондықтан, қоғамдағы түбегейлі өзгерістердің бағыт-бағдарымен үндесіп, үйлесуге, еңбектенуге қабілетті адам­дар­дың бұрынғы тәжірибесін орынды пай­далану да қажет болды. Осындай са­бақ­тастықты орнықтыру арқылы жас ұрпақ қатарынан талантты жастар мем­лекет ісіне көптеп тартылып, олар жа­ңа реформаларды жүзеге асыруға бел­сене араласты. Әрине, бәрі де оңай бол­ған жоқ. Еш нәрсе де бір күнде өз­ге­ре салмады. Мақсатты ізденіс, та­бан­ды ұстаным, білікті бағдар қажет бол­ды. Қателіктерді де, қайшылықтарды да еңсеруге уақыт кетті. Осындай жұ­мыс­тың нәтижесінде Қазақстан қо­ғ­а­мын­да өткен дәуірдің идеологиясынан бас тарта отырып, баланы әкеге қар­сы қою, ұрпақтар арасын араздастыру пи­ғыл­­дарына, жаппай қоғамдық төң­ке­ріс­тік науқаншылыққа жол берілмеді.
Сенімнен күмәні, анығынан бұлың­ғы­ры көп, аумалы-төкпелі заманда адам та­ни білу, қандай адамның қай қызметке лай­ықтылығын болжап, дер кезінде шешім қабылдаудың өзі де үлкен өнер, білгірлік. Мемлекетті құрып, оның негізін қалап, қабырғасын тұрғызу ісі Нұрс­ұлтан Әбішұлы үнемі өзі ерекше атап жүретіндей бір басшы адамның ға­на ісі емес. Сөз жоқ, оның жанында өзі таңдап, әрқайсысына сенім көрсетіп, ор­тақ­ мүддеге жұмылдыра алған, мемлекет ісіне адал, білімді, білікті, қабілетті әріп­­тестері, жарамды тұлғалар болуы ке­рек, өкілетті мемлекеттік институт­тар құрылып, жұмыс істеуі қажет. Мемлекетті басқару институтарының да уақытты жоғалтпастан жедел, қысқа мер­­зімде жасақталып, үздіксіз жұмыс іс­­теуін ұйымдастыра білетін білікті, дай­­ындығы мол адамдар болуының да ма­ңызы айрықша. Бүгінгі әңгімеміз сон­дай маңызды тұлғалардың бірі туралы болмақ.
Біз өз Конституциямызда көр­се­­тіл­­гендей, Президенттік басқару жүйе­сін таңдауымызға байланысты еліміз тәу­­елсіздік алған алғашқы жылдары жо­ғарыда айтылған аса жауапты мем­ле­кеттік маңызды жұмыстарды ұйым­дас­тырып, мемлекеттік дәрежеде елді бас­қару жүйесінің үздіксіз қызметін қы­р­ағылықпен, сергектікпен әділ де адал қамтамасыз етуге міндетті – Пре­зидент Әкімшілігінің Басшысы деген ла­уазымның орны ерекше. Тұңғыш Пре­зидентіміз бұл лауазымға сол кезде Нұр­тай Әбіқайұлы Әбіқаевты таңдаған. Е­лбасы сол таңдауынан қателескен жоқ. Ұзақ жылдар осы қызметті абыроймен ат­қарған Нұртай Әбіқайұлы аталмыш қыз­меттің беделін көтерді.
Ел-жұрт, қоғам Нұртай Әбіқаевты Ел­басының ең сенімді серігі, көмекшісі, ада­ми тұрғыда жанашыры деп қарайды. Шын мәнінде солай. 
Оның тәуелсіздік тұсындағы бүкіл өмірі мен еңбегі Тұңғыш Президентіміздің қызметімен, жас мемлекетіміздің мем­лекеттік институттарының қалып­та­­сып, жұмыс істеуімен, еліміздің өр­­кендеп өсуімен тығыз байланыс­ты. Әсіресе мемлекеттігіміздің жаңа тари­хын­дағы ау­малы-төкпелі, аласапыран 1991-1995 жылдары Президент Әкім­ші­лі­гі­нің жетекшілігінде дәл осы Нұр­тай Әбіқаевтай бірқалыпты, сабырлы, адал адам­ның болуы көптеген қайшылықты жағ­дайлардың оң шешілуіне зор ықпал ет­кенін сол кездегі алғашқы Үкіметтің құрамында болып, көзіміз көріп, көңі­лі­міз тынған. Кейінгі жылдары оның сон­дай ел басқару, ел мүддесінде оң ше­шім­дік қадамдарына бару шеберлігі абырой­мен арта түскеніне де куә болдық. Ол – Ел­басының тамаша мектебінен, тә­р­бие­сі­нен өткен жоғары дәрежедегі мем­ле­кет­тік қызметкер.
Нұртай Әбіқайұлы жаратылысынан тазалық, адалдық, еңбекқорлық, әдеп­тілік ауанында тәрбиеленіп, қа­тар­ластары мен құрдастарының қа­лып­тасу, шыңдалу, есею жылдары мен жол­дарында өз еңбегімен өскен азамат. Тегінде көп адамдардың өмірде жо­лы болып, немесе болмай жататын жағ­дайлары – жас адамның мамандық таң­дауынан басталатыны да кәдімгі тұр­мысымызда бар жағдай. Ол әуел бас­та мамандық таңдаудан жаңылмаған. Жас жігіт 1970 жылы Свердлов (қа­зіргі Екатеринбург) қаласындағы сол кезде Кеңес Одағындағы мәртебелі, бе­делді жоғары оқу орындарының бірі – С.М.Киров атындағы политехникалық институтын үздік бітіріп, екі жыл әс­кер қатарында офицер болып, еңбек жо­лы­ның алғашқы жылдарын институтта ал­ған мамандығымен нақты өндірісте бас­таған. Өндіріс орны, ұжым ортасы қашанда жас маман үшін, оның аза­мат­тық дүниетанымының, мінез-құл­қының қалыптасып, шынығып, ши­рауы үшін үлкен мектеп. Өткен ға­сыр­дың 70-жылдары Алматы ауыр ма­шина жасау заводында жұмыс істеу көп­те­ген мамандардың арманы болатын, жә­не оған қазақ жігіттерінің өтуі де Мәс­кеу арқылы шешілетін. Бас­шысы, бас­қарушы аппараты, өндірісі бой­ы­н­-
ша Мәскеудің құзырында болатын. Осы бір мысалдан-ақ «тәуелсіз мем­ле­кеттілік» деген ұғымның қадірін біл­сек керек. Бес жылға жуық осы завод­та қа­тардағы инженерден заводтың бас кон­с­трукторлық бөлімінің констру­к­-
тор инженері дәрежесіне дейін нә­-
т­ижелі еңбек еткен жас маман Алматы қаласының жаңадан құрылған Әуезов аудандық партия комитетінің бөлім меңгерушісі, Қазақстан Орталық партия комитеті нұсқаушысы қызметтеріне шақырылады. 
1984 жылы Үкімет төрағасының кө­мекшісі, 1985-1988 жылдары Алма­ты қаласының Медеу (бұрынғы Фрун­зе) аудандық партия комитетінің бірін­ші хат­шысы қызметін абыроймен атқа­рып, Нұрсұлтан Әбішұлы 1989 жылы Қазақстан Компартиясы Орталық Ко­ми­теті­нің бірінші хатшысы болып сай­лан­­ғаннан кейін Нұртайды қайтадан жаны­на шақырып, оған зор сенім көрсетіп, Рес­публика басшысының көмекшісі қыз­метін тапсырады. 
Еліміздің өсу жолдарында тәуел­сіз­діктің қарсаңы және алғашқы жыл­да­рының орны да, маңызы да ерекше дер едім. Ол жылдардың аласапыраны мен қайшылық қиындықтары жайлы Нұр­сұл­тан Әбішұлы өзінің ресми баяндама-
л­а­рын­да, естелік шығармаларында, сон­дай-ақ, сол кезеңде Орталық билік басында қызмет атқарған тұлғалар да жазды, жа­зып жүр.
Еліміздің Тұңғыш Президенті ресми тәу­е­лсіздік жарияланар қарсаңындағы өт­пелі кезеңде қоғам құбылыстарының та­мырын қалтқысыз басып, дер ке­зін­де мемлекеттік билік құрылымын бі­лік­тілікпен дайындай бастағанын әуел бас­та көпшілігіміз анық біле де алмай қал­дық. Өйткені, ол кезде Мәскеудегі Одақ­тық Орталық биліктің өзі бопсала­нып, тиянақсыздыққа тіреліп жатты. Ақы­ры Мәскеуде 1991 жылы әйгілі тамыз дүрбелеңі көтеріліп, ол сәтсіздікке ұшы­рап, Одақтағы Бас билік иесі – Ком­мунистік партия таратылып тынды.
Осыдан кейін-ақ біздің Президент Қазақстанда шұғыл түрде Мәскеуге жалтақтамастан өзінің дербес жолын айқындай бастады. Жедел жағдайда тәуелсіз мемлекеттің басқарушы өтпелі кезеңнің билік институттары құрылып, жасақталуына айрықша мән берілді. Қазақстан президенттік басқару формасын таңдады. Министрлер Кабинеті құрылды. Жоғарғы Кеңесті (парламент) қайта құру жұмысы алда тұрды. Ақы­ры 1991 жылдың 16 желтоқсанында Жо­ғар­ғы Кеңес депутаттары (ол кезде 360 де­путат болатын) көпшілік дауыспен «Қазақстан Республикасының мемлекеттік тәуелсіздігі туралы» заң қабылдап еліміз өз тәуелсіздігін әлем­ге жариялап, ресми түрде тәуелсіз мем­лекет болып қайта құрылды.
Ол кезде, яғни осыдан 26 жыл бұ­рын бүгінгідей бізді бүкіл дүние жүзі та­ны­ған келісті, қуатты мемлекет дәре­жесіне жете қоймаған кезіміз. Өкі­летт­і­гі бүгінгідей Сыртқы істер ми­ни­стр­лі­гі әлі жасақталмаған тұста әлем­дік қо­ғамдастықпен қарым-қа­ты­нас Пре­зи­дент Әкімшілігі арқылы жүр­гі-
з­і­ле­тін. Жоғарыдағы маңызды мем­ле­кет­тік ұйымдастыру жұмыстарын, сол ба­­ғыттағы Президенттің бастамалары мен белгілеген нақты шараларын, ше­шім­дерін аса жедел түрде жеткізіп, Ор­та­лық мемлекеттік аппарат қызметін ың-шыңсыз үйлестіріп, қабылданған ше­шімдерді қаққан қазықтай етіп, жол­ға қою Президент Әкімшілігінің құ­зы­рында болды. Сондай мемлекеттік инс­титуттардың қаз тұрып қалыптасып жатқан 1992-1994 жылдары Президент пен Министрлер Кабинетінің бірлескен аппаратын Нұртай Әбіқаев басқарды. Бұл, сөз жоқ жоғарыда айтқанымыздай жас мемлекет құрылысындағы әрі құрылымындағы ең жауапты лауазымды қызметтердің бірегейі, қазір де солай. Әкімшілік аппаратының қыз­меті дүние жүзі елдерінің ұзақ тари­хын­да билік жүрегі десек болады. Оның құзырына жауапты мемлекеттік қы­з­меткерлерді таңдау, тәрбиелеу, жүйе­леп, орналастыруда Президентке ұсы­ныс дайындаудан бастап, еліміздің бү­кіл тыныс-тіршілігіне, Президент құ­з­ырына қ­атынасты үздіксіз жұмысты ұй­ым­дас­тыру толық кіреді. Аппарат жұ­мы­сы­ның ерекшелігі де, міндеті де көп. Ол туралы, оның стратегиялық міндеті туралы қаншама ашықтық және белгілі ереже тәртібі болғанымен, көп жағдайда аппарат жұмысының ішкі механизмін оны басқарып, жүргізіп отырған адамнан басқа адамның білуі мүмкін емес. Сол жариялана бермейтін жұмыстың нә­тижесі ретінде қабылданған шешім ға­на айғақты. Бірінші басшы, яғни Пре­з­и­денттің өзі ғана біліп, шешім қабыл­дай­тын жағдайларды кейде Әкімшілік ба­с­шы­сы білуі мүмкін. Бұл да жоғары дә­ре­­ж­едегі мемлекет мүддесінің маңыз-
д­ы­лығын көрсетеді. 
Бұл лауазымдағы адамның жауап­кер­­шілік дәрежесін Елбасының үз­дік­сіз жұ­мыс кестесімен тікелей бай­ла­ныс­ты­лы­ғынан да білсе болар.
Нұртай Әбіқаевтың өмірбаянының ши­рек ғасыры – осы жиырма алты жы­лын­­да жас мемлекетіміздің тәуел­сіз­ді­гінің тұрақтанып, қуаттанып, нығаюы үшін қаншама ізденіс, күрес жолдарынан өтіп, қаншама тәуекел шешімдерге бар­ғанын да білетін адамдар көп емес. Ол осы жылдар үнемі Тұңғыш Пре­зиденттің ең жақын әрі сенімді, сон­дай-ақ жаңа заман үрдісіне сезімтал, қо­ғамның тыныс-тіршілігін білетін білікті адам­дардың алдыңғы қатарында жүр. Бі­ріншіден, ол мемлекеттің өте жауапты әрі күрделі қызметтерін абыроймен атқарып келеді. Екіншіден, оның адами тұлғасы қандай да қайшылықты қиын сынақтардан сыр бермей өтіп келеді. 
Оның ант беріп атқарған мемлекеттік лау­азымды қызметтерінің атауларының өзі-ақ азаматтың кім екенін айғақтап тұр. Нұртай Әбіқайұлы еліміздің Ұлыб­ри­тания, Ресей сияқты империялық елдер­дегі елшісі, екі рет Президент Әкім­ші­лігінің басшысы, екі рет сыртқы істер ми­нистрінің бірінші орынбасары, екі рет республика Қауіпсіздік Комитетінің Төрағасы, Сенат Төрағасы, депутаты сия­қты қызметтерді, әрине Елбасының ең сенімді деген сардарлары, сарбаздары атқарары хақ. Елбасының сенімі – ел сенімі. Өйткені, халық өз Сенімін бү­кіл­халықтық сайлау қорытындысы бо-
й­ынша Нұрсұлтан Әбішұлына тапсы­рып, През­идент саясатына оның ел басқару қай­раткерлігіне тұтас қолдау көрсетіп ке­леді.
Нұртай да қалтқысыз Елбасымен бір­ге. 
Нұртай Әбіқайұлы кейбіреулер па-
й­ымдайтындай, «сұр кардинал» да емес, тоқ­мейілсіп, қатып қалған паң ше­­неу­нік те емес. Қызметінің сипаты­на қа­рай көп алдына, бұқаралық ақ­па­рат құ­рал­дарына шыға да бермейді. Қа­же­тін­­де айтар сөзін айтады. Көп біледі, аз сөй­­­лейді. Жарияламай жүріп іс ты­н­ды­ра­­­тын салмақты, байыпты топқа жата­ды. Қызбалығы жоқ. Ұстамдылығы, сабырлылығы басым. Даңғазасыз ба-
уырмал. Адам жанын түсінгіш. Спортқа бейім. Студент шағында волейбол коман­да­сының капитаны болып, Свердлов, Ресей біріншіліктерінде жүлделі бол­ған. Жастық шақтың жарқылдаған дәу­ре­нінде спорт шебері деген атаққа да қол жет­кізген. Көп жылдан бері Қазақстан Рес­публикасы волейбол федерациясын бас­қарады. Тәуелсіздік алған алғашқы жыл­дарда Елбасының бастамасымен біз­де бұрын аса дами қоймаған гольф сияқ­ты «ақсүйек» спорт түрлерінің елімізде қалыптасып, өріс алуына көп еңбек сіңірді.
Еліміздің жаңа, яғни тәуелсіз мем­ле­кеттік дәуіріндегі ең тағдырлы ше­шім­дер тұсында, ең елеулі оқиғалар мен Елбасының бастамаларында Нұртай Әбі­қайұлы қатынаспаған шаралар жоқ­тың қасы. Елбасының жыл сайынғы та­рихи Жолдауларының стратегиялық да­му мақсаттарының орындалуы, халық тұр­мысының жақсаруы мемлекеттік ше­караларымыздың бекітілуі, халық­ара­лық беделінің өсуі, ішкі-сыртқы қауіп­сіздігіміздің қамтамасыз етілуінде Нұртай Әбіқаевтың тиянақты еңбегі, қолтаңбасы бар.
Адамдардың қарым-қатынасында да, мемлекет жұмысында да, тіпті от­ба­­сын­да да Сенім деген ұғымның мә­ні де, маңызы да зор. Сенім – адамдар дүниетанымының ерекше қасиеті. Се­нім – адам, қоғам мәдениетінің ай­қын көрінісі. Сенімді шашпай-төк­пей сақтай алатын адамдар ғана өз адам­гер­шілік дең­гейін көрсете алады. Менің түсі­ні­гім­де Нұрсұлтан Әбішұлы мен Нұртай Әбіқ­айұлының арасындағы Сенім ұғы­мына негізделген, соған сүйенген таза қа­тынас ортақ мемлекет мүддесіне жауап бере алатын, ұлтқа үлгі болатын сирек құбылыс. 
Осы күндері біздің қоғамда Нұрсұлтан Әбішұлының «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты мақаласы кеңінен талқылануда. Қуанарлығы – бұл мақала ел арасында ешқандай ресми тапсырмасыз, халықтың, әр адамның өз санасымен оқып, түйсініп, соған көзқарасын, пікірін білдіруінде. Әсіресе, мақалада көтерілген ұлттық сана, ұлттық мәдени- генетикалық код, туған жер қасиеті, латын әліпбиіне көшу мәселелері туралы Елбасының ой-толғамдары, ұсыныс- пікірлері ел жүрегінен ерекше үндестік табуда. Мақаланы қазақстандықтар ерекше рухани серпіліспен қарсы алды. Еліміздің, ұлтымыздың болашағын ойлайтын әрбір азамат мақаладағы тың  ұсыныстарға құлшына пікірлесіп отыр­ға­ны Елбасы ел жүрегінде, көкейінде жүр­ген сұрақтарға жауап беріп отыр. Жа­ңа тарихымыздағы осы мақаланы оқи отырып, ұлтымыздың өсу жолдарын, сол жол­дағы ұлт тұлғаларын ой елегінен, көз алдыңнан өткізе аласың. Ұлттың сапасының тұрақтанып, күшеюіне қал­т­қысыз қызмет етіп, жас ұрпаққа үлгі бо­лар Нұртай Әбіқаев сияқты тұлғалар қа­тарының арта түсуі де біздің тәуелсіз мем­­лекеттігіміздің жемісі, ұлттық-ге­н­ет­икалық кодымыздың сақталуының нә­тижесі деуімізге негізіміз толық. Ол – ұлтымыздың текті әлеуетінің бола­шақ­тың дамуына, жақсаруына өз болмысымен, өз тәжірибе, тәрбиесімен, рухани мә­дениетімен алдағы уақытта да мол үлес қоса алатын тұрлаулы Тұлға.
Қысқасы, замандасымыз, әріп­тесіміз, бауырымыз Нұртай Әбіқайұлы жо­ғары ұғым мағынасында сенім сардары, сергек ұйымдастырушы, қоғам сұ­ранысына жауапкершілік сезімі ай­рық­ша, көрнекті мемлекет қайраткері.

Қуаныш СҰЛТАНОВ,
Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің депутаты