Өткен жылы еліміздегі уран өндірісінің көлемі 24 070 тоннаны құрап, 2009 жылғы кезеңмен салыстырғанда өсім 76 пайызға дейін жеткен екен. Ал биылғы қаңтарда республикада уран өндірісінің көлемін 10 пайызға, яғни 22 мың тоннаға дейін төмендету туралы шешім қабылданған. Парламенттегі Үкімет сағатында осылай деген министр Қ.Бозымбаев уран өндіруді қысқартудың себебін егжей-тегжейлі түсіндірді.
«Біздің уран өндірісіндегі қысқартқан көлеміміз әлемдік өндірістің 3 пайызын құрайды. Осындай шешімнің нәтижесінде әлемдік нарықтағы уран бағасы 20 пайызға қымбаттады. Ал 2016 жылы табиғи уран нарығында 80 пайыз уран белсенді өндірілген болса, оны өндірген негізгі елдердің қатарында Қазақстан, Австралия, Канада, Нигер және Ресей мемлекеттері бар. Енді әлем бойынша өндірілген уранды жоғарыда аталған елдерге шаққанда 39 пайыздық үлес Қазақстанның еншісіне тиесілі болып шығады», деді Қанат Алдабергенұлы.
Министрдің айтуынша, соңғы уақытта әлемдік нарықта уранға деген ұсыныстың артуы айқын сезіле бастаған. 2011 жылғы Фукусимада орын алған келеңсіздіктен кейінгі кезеңде аталған өнімге сұраныстың төмендегені байқалуда. Мамандардың пікірінше, бұл үрдіс осы күндері де жалғасуда көрінеді. Сол себептен де өткен жылы табиғи уранның бағасы едәуір түскен. Тіпті, статистикалық мәліметтер базасында бір жыл ішінде уран құнының 40 пайызға дейін құлдыраған деректері тіркеліпті.
«Осындай жағдайларды бағамдаған сала мамандары табиғи уран нарығындағы артық үлес 2020 жылға дейін сақталады деген болжам айтуда. Соның салдарынан уран бағасы құбылып, ұсыныс пен сұраныстың тепе-теңдігі бұзылады деп күтілуде. Қалай десек те, әлемдік уран нарығындағы қиын жағдайға қарамастан, Қазақстан әлемдік нарықта өзінің көшбасшылық орнын сақтауға қабілетті деп нық сеніммен айта аламыз», – деді Қ.Бозымбаев.
Естеріңізде болса, 2009 жылы Қазақстан уран өндiрiсi бойынша әлемде бiрiншi орынға шыққан болатын. Содан бері біздің елдің көшбасшылық орны әлі де сақталып келедi. Бұл биіктік ел аумағында уран өндiру iсiнің негізгі қозғаушы күші – «Қазатомөнеркәсiп» ұлттық компаниясы» АҚ-тың еншiлес және бiрлескен кәсiпорындары арқылы бағындырылып жатқанын да атап өткен жөн. Өйткені, «Қазатомөнеркәсіп» АҚ-тың өндiрушi кәсiпорындарының құрамына бiрнеше елдiң компаниялары мен бiрлескен кәсiпорындары кiредi. Ал олардың арасында қазақстандық ұлттық компанияның қатысу үлесi 30-65 пайызға тең.
Бүгінгі күні уран өндірумен Ресей, Франция, Қытай, Канада, Жапония және Қырғызстанның компанияларымен бірлескен 11 кәсіпорын айналысатындығын алға тартқан министр, Қазақстанда өндірілген уран түгелдей әлемдік нарыққа, бірінші кезекте Қытай мен Еуропа, Канадаға және АҚШ-қа экспортталатындығын мәлім етті. Сондай-ақ, әлем бойынша барланған уран қоры бойынша біздің ел жер-жаһандағы жалпы қордың 12 пайызын еншілеп, екінші орынға жайғасқан.
Қазір өндірістік технологияның қарышты дамыған шағы. Тіпті, күн сайын ашылып жатқан жаңалықтардың соңынан ілесу де оңайға түсіп отырған жоқ. Еліміздегі уран өндіру процесі де соны технология мен жоғары санатта сапалы өңделген, барынша байытылған өнім қажеттілігіне сұраныс артуда. Осы бағытта Қазақстан ядролық отын жасаудың толық циклін қалыптастыруды жоспарлауда.
«Қазақстан Республикасы дамуының стратегиялық жоспарында энергетика саласындағы басты мақсаттардың бірі – 2020 жылға қарай ядролық отын циклімен вертикалды ықпалдасқан компания құру туралы айтылғаны баршамызға белгілі. Сондықтан да, біз табиғи уранды өндіріп, сатып қана қоймай, жоғары қосылған құрамы мен құны бар уран өндіріп, әлемдік нарыққа шығаруға да мүдделік танытудамыз», деді Қ.Бозымбаев.
Оның атап өтуінше, атом өнеркәсібі бағытындағы басымдықтардың бірі ядролық отын жасаудың толық циклін қалыптастыру болып табылады. Бұл ретте, отандық ресурстық базаны мейлінше кеңінен қолдану жоспарлануда.
Нұрлыбек ДОСЫБАЙ,
«Егемен Қазақстан»
