Медициналық сақтандырудың маңызды міндеттері

– Мақсұт Кәрімұлы, бү­гінде халық міндетті әлеу­меттік медициналық сақтан­дыру жүйесі жайында негізгі ақпараттардан хабардар болды. Десе де, осы тарапта қа­былданған заң аясында ме­ди­циналық ұйымдардың ме­ди­циналық көмекті қалай ұсы­натынын егжей-тегжейлі айтып берсеңіз...
– «Әлеуметтік медициналық сақтандыру» қоры тегін кепіл­дендірілген көмек аясында да, міндетті әлеуметтік меди­ци­налық сақтандыру бойынша да конкурс негізінде мемлекеттік және жеке клиникалардан ме­ди­циналық қызметтерді сатып алады. Байқау екі кезең­де өтеді. Бірінші кезеңде әр­бір медициналық ұйым қыз­меттерді жеткізушілердің бір­ыңғай тізбесіне өзінің техни­калық-экономикалық және ме­дициналық деректерін енгізеді. Ұсынылған деректерге сәйкес, қор олардың белгіленген ең тө­менгі стандарттарының сәйкес­тігіне баға береді. Оң нәтиже болған жағдайда медициналық ұйым конкурстың екінші ке­зеңіне өтеді. Екінші кезеңде қор ұсынылған қызметтердің көлеміне, оның құнына және өткен жылы көрсетілген қыз­меттердің сапасына белгіленген критерийлер бойынша баға береді. Егер медициналық ұйым­ның ресурстық қамтамасыз етілуі белгіленген ең төменгі стандарттарға, ал көрсетілетін қызметтер белгіленген сапа кри­терийлеріне сәйкес келетін болса, онда медициналық ұйым әлеуетті қызмет беруші ре­тінде таңдалады. Осылайша, тиіс­ті ресурстық тұрғыдан қамтамасыз етілген және білікті көмек көрсетуге қауқарлы тәжі­рибелі мамандары бар үздік мемлекеттік және жеке емханалар медициналық көмек көрсету мүмкіндіктеріне ие болады.
– Денсаулық сақтау са­ла­сының қызметкерлері сақтан­дырылған азамат мәртебесін қалай анықтайды?
– Барлық медициналық ұй­ым­дар Қазақстан Респуб­ликасының сақтандырылған аза­маттарының бірыңғай тіз­бе­сін қарай алады, яғни ақ­парат қолжетімді. Азамат ме­­­дициналық қызметкерге жү­гін­ген кезде, жеке сәйкес­тен­діру нөмерін енгізіп, оның сақтандыру дәрежесін анық­тау­ға болады. Егер аударымдар жүргізілген болса, онда өтініш білдірген азамат сақтандырушы ұсынатын қызметтің барлық түрін ала алады. Егер олай болмаса, онда тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі аясында ғана көмек көрсетіледі.
– Аталған заңнама шең­бе­рінде медициналық ұйым­дардың қызметтеріне ақы тө­леу тәртібі қандай?
– Бірыңғай ақпараттық жүйе арқылы келісімшарт жасаған барлық медициналық ұйымдар көрсетілген қызметтері тура­лы ақпаратты қорға күн сайын ұсынады. Көрсетілген қыз­меттердің көлемі мен сапасын сараптауды қордың өңір­лердегі аумақтық бөлімшелері жүр­гі­зеді. Қор ай сайын аумақ­тық бөлімшелерден төлем қа­жет­­тілігін алады және соның негі­­зінде медициналық ұйым­дар­дың есебіне қаражатты аудара­ды. Сондай-ақ, бірың­ғай ақпараттық жүйе дерек­терінің негізінде алдағы уақыт­та келісім­шарттың іске асыры­луына әсерін тигізетін меди­циналық ұйымдардың рейтин­гін үнемі анықтап отырады.
– Жаңа жүйе аясында медицина қызметкерлерінің ең­бекақысы көтерілетіні тура­лы айтылып жүр. Бұл қан­ша­лықты мүмкін болмақ?
– Енгізілгелі отырған МӘМС жүйесі еліміздің денсаулық сақтау саласын реформалау про­цестеріне үлкен қозғау болады. Басқарудың экономикалық әдістері, қаржылық және мате­риалдық ресурстарды тиімді пай­далану медициналық кө­мек сапасын жақсартып, еңбек­ақының өсуіне мүмкіндік бе­реді. МӘМС жағдайында әрбір медициналық ұйым еңбек­ке ақы төлеу мәселесінде сара­лан­ған әдісті енгізе алады, қыз­меткерлерді материалдық тұр­ғыдан ынталандыру үлгісін өз бетінше қалыптастыра алады. Яғни, танымал кәсіби мамандар, тәжірибелі жоғары білікті дәрігерлер қазіргі жағдайға қа­рағанда көбірек еңбекақы алады. Медициналық ұйым менеджменті емханалардың табысты қызметі мен қаржылық әл-ауқаты жоғары санатты мамандарды тартуға байланыс­ты болатынын түсіну керек. Мұндай еңбекақы төлеу тетігі жеке медицина секторында бұрыннан қолданылады және өзінің тиімділігін дәлелдеді. Бүгінгі тәжірибеде көптеген пациенттер емделу мен кеңес алу үшін сәйкесінше лайықты материалдық қамтамасыз еті­луге тиіс атақты дәрігерлерді таңдайтыны құпия емес. Меди­циналық сақтандыру жүйесінде медицина қызметкерлерінің еңбегін ынталандыратын осындай тетіктер болады. Өйт­кені, МӘМС-тің негізгі мақ­са­ты – медициналық қызмет­тер­­дің сапасы мен түпкілікті нәтиже екені анық.
– Ал, «Әлеуметтік медици­налық сақтандыру» қорының қызметіне қоғамдық бақылау бола ма?
– Бақылауды қамтамасыз ету тетіктерінің бірі «Міндетті әлеуметтік медициналық сақ­танд­ыру туралы» заңда қарас­ты­рылған. Бұл – медици­на­лық қызметтердің сапасы жө­ніндегі бірлескен комис­сия. Аталған комиссия Денсау­лық сақтау министрлігі, «Әлеу­мет­тік медициналық сақ­тан­дыру» қоры мен қоғам өкіл­дерінің арасындағы диалог құратын келісім алаңына айналады. Комиссия құрамына міндетті түрде дәрігерлер қауым­дас­тығының, пациенттердің, үкі­меттік емес ұйымдардың өкіл­дері енеді. Қор жарғысында МӘМС жүйесінің қызметі мен оны дамыту мәселелері бойынша қоғамдық кеңес құру мүмкіндігі қарастырылуда, оның құрамына мемлекеттік органдардың, үкіметтік емес ұйымдардың өкілдері және ел азаматтары кіре алады. Өз кезегінде, қордың директорлар кеңесі бекіткен ережемен айқындалатын қоғамдық ке­ңестің қызмет регламентіне «Әлеуметтік медициналық сақ­тандыру» қорының жұмысын қоғамдық бақылау тетігі қосы­луы мүмкін.
– Бұл мәселелер бойынша «Республикалық меди­цина­лық палата» ұйымы тара­пынан қандай жұмыстар атқарылуда?
– Жуырда Шымкент қала­сында өткен қоғамдық ұйы­мы­мыздың IV съезінде неміс және жапон медициналық сақтандыру жүйесіне талдау жасалынды. Жапония мен Германиядан арнайы ша­қы­рылған маман­дар медициналық сақтандыру жағдайындағы ерекшеліктерге тоқталды. Өз мүдделерін қор­ғау үшін ме­ди­цина қызмет­керлерінің бір­лесе жұмыс істеуі маңызды. Ме­дициналық кө­мек сапасын жақсарту үшін сапа комис­сиясы, сондай-ақ, тәжі­рибелі дәрігерлер мен мейір­бикелердің көмегімен жұмыс орындарында үнемі біліктілікті арттырып отыру қажет.
– Ел ішінде медициналық сақтандыруды түсіндіру жұ­мыстары қандай деңгейде жүр­гізілуде?
– Республика аумағында кең ауқымды ақпараттық жұмыстар жүргізілуде. Тұрғындармен, жұмыс берушілермен, кәсіп­керлермен, үкіметтік емес ұй­ым­дармен жүйелі түрде кезде­сулер ұйымдастырылып жатыр. Медицина ұйымдарында күн сайын мыңдаған медицина қызметкерлері МӘМС жүйесінің ерекшеліктерін, сала­матты өмір салтының маңыз­дылығын, денсаулығына шағым болған жағдайда қалай, қайда бару керектігін түсіндіреді. Жеке өз басым сәуір айының соңында Батыс Қазақстан, Атырау, Маңғыстау облыстарында 2 мыңнан аса жергілікті тұрғындармен, 400-ден аса медицина қызметкерлерімен кездесіп, 9 ауданды, ондағы ауылдарды араладым. Олардың тарапынан міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесіне қатысты «Бір адамға екі жақты төлем жасалып кетпей ме? МӘМС жүйесінде қым­бат медициналық көмек көрсету қаншалықты қол­жетімді бол­мақ? Медицина қызмет­кер­ле­рінің жеткіліксіздігі, кадр мәселесі қалай шешіледі? Жұмыс берушілер қорға жарнаны уақтылы аудара ма, жоқ па, ол қалай бақыланады?» деген мазмұндағы сауалдар қойылды. Бұл ешкімнің де жаңа жүйеге бейжай қарамайтынын көрсетеді. Сондықтан МӘМС жүйесі мен қордың жұмыстары Үкімет пен қоғам тарапынан бақылауда болады. Осы кезге дейін атқарылған ауқымды жұмыстарға қарамастан, рес­публика аумағында жоспарлы түрде ақпараттық-түсіндіру жұмыстары жүргізіле бермек.
Әңгімелескен 
Думан АНАШ,
«Егемен Қазақстан»