Ортақ күш-жігер текетіреске тосқауыл қояды
Отырысты Қазақстан Парламенті Сенатының Төрағасы, Съезд Хатшылығының басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев ашып, дінаралық өзара түсіністікті нығайту ісіндегі Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың бастамаларына қолдау көрсеткендері үшін шараға қатысушыларға ризашылығын білдірді.
«Құрметті Съезд Хатшылығының XVІ отырысына қатысушылар! Сіздермен Астанада кезекті Съезд Хатшылығының дәстүрлі отырысында жүздескеніме қуаныштымын. Сіздер әрдайым дінаралық өзара түсіністікті нығайту жолындағы Қазақстанның игі бастамаларына белсенді түрде қолдау көрсетіп келесіздер. Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлері съезінің жұмысына қосқан айтулы үлестеріңіз үшін зор ризашылығымды білдіремін. Бұл ынтымақтастық әрі қарай да табысты жалғасын табады деп сенемін. Барлық қатысушылардың атынан барша мұсылмандар қауымын келе жатқан қасиетті Рамазан айымен шын жүректен құттықтауға рұқсат етіңіздер», деді өзінің сөзінде Қасым-Жомарт Кемелұлы.
Сонымен қатар, ол Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлерінің съезін шақыру туралы қазақстандық бастама шеңберінде нығайып келе жатқан үнқатысу форумының айналасына мүдделі қатысушыларды көптеп тартып отырғанына тоқталды. Бұл ретте, Сенат Төрағасы: «Мемлекет басшылары, халықаралық ұйымдардың жетекшілері, танымал саяси және қоғам қайраткерлері, ғылыми қоғамдастық пен азаматтық сектор өкілдері діни көшбасшылардың үнқатысудағы тікелей серіктестеріне айналды», деп атап өтті.
Жиын аясында діни және саяси қайраткерлердің үнқатысуын нығайту жөніндегі күш-жігер де ерекше атап өтілді. Қ.Тоқаев өткен жылғы мамырда Астанада түрлі елдердің парламентшілері, Съезд Хатшылығының мүшелері және сарапшылардың қатысуымен «Діндер терроризмге қарсы» конференциясы өткенін еске салды.
Сенат Төрағасы биылғы наурызда Санкт-Петербургте өткен Халықаралық терроризм жөніндегі парламенттік конференцияда ЕҚЫҰ және ТМД Парламенттік Ассамблеяларының көптеген депутаттары кезекті VI Съезге қатысуға ықылас білдіргенін хабарлады. Сондай-ақ, әлемнің көптеген аймағындағы текетірестер мен ядролық қарудың таралу қаупіне байланысты жаһандық саяси дүрбелеңдер көріністері күшейіп келе жатқанына назар аударды.
«Көптеген елдерде әлемдік тәртіпті құлдырату, ксенофобияны өршіту, этностық-діни белгілер бойынша кемсіту қаупіне ұшырататын популизмге ұмтылу үрдісі шегіне жетіп тұр. Жер бетіндегі өркениеттің барлық жетістігін жоқ қыла алатын жаһандық экономикалық, әлеуметтік және экологиялық проблемалар да планетамыздың болашағына қатер төндіруде», – деді бұл жөнінде ол.
Жиын барысында Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлері съезі Хатшылығының басшысы – Қазақстан Парламенті Сенатының Төрағасы биылғы жылы Қазақстан Көшбасшысының бастамасымен конституциялық реформа жүргізілгенін, ол саяси жүйені одан әрі демократияландыруға, жергілікті мемлекеттік басқару және өзін өзі басқару органдары қызметінің құқықтық негіздерін жетілдіруге бағытталғанын жеткізді. «Бұл ретте, ішкі тұрақтылықтың факторы ретінде ұлтаралық және конфессияаралық келісімге ерекше назар аударылған. Конституциялық реформаның қорытындысында бұл норма еліміздің Ата Заңында бекітілді»,– деді ол.
Қ.Тоқаев өз сөзінде уақыт алдымызға қойып отырған көптеген сын-қатерлерге өткен жылғы Дүниежүзілік ядролық қауіпсіздік жөніндегі саммитте Президент Н.Назарбаев жариялаған «Әлем. ХХІ ғасыр» манифесінен жауап табуға болатынын да айтты. Төрағаның пікірінше, VI Съезге қатысушы діни және саяси өкілдердің оны талқылауы қауіпсіз және әділетті әлем құру жолындағы мақсатқа жақындата түспек. «Бұл құжатта бейбітшілік тетіктері негізінде дағдарысқа және шиеленіске толы жағдайларды түбірімен жоюға болатын алгоритм көрініс тапқан. Сондай-ақ, бұл манифест соғыс өртіне әкелетін себептердің алдын алуға және қауіпсіздіктің шын мәнісінде жүзеге асатындай талап-ережелерін әзірлеуге шақырады. Аталған манифест БҰҰ-ның ресми құжаты болып бекітілді. Сондықтан, оны Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлерінің VI съезіне қатысатын діни және саяси өкілдермен бірлесе талқылау бәрімізді қауіпсіз және әділетті әлем құрудағы мақсатымызға жақындата түседі деп ойлаймын», – деді Қ. Тоқаев.
Әлемдік және дәсүрлі діндер лидерлері съезі Хатшылығының басшысы – Қазақстан Парламенті Сенатының Төрағасы өз сөзінде Хатшылық отырысы V Съездің шешімдерін тәжірибе жүзінде іске асыруға айтарлықтай деңгейде үлес қосатынына және жалпы, дүниежүзілік деңгейде кеңінен мойындалған Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлері съезі аясындағы үнқатысу мен ынтымақтастықты одан әрі жалғастыруға ықпал ететініне сенім білдірді.
Қ.Тоқаев сөзінің соңында: «Қазіргі әлемде дін лидерлерінің рөлі аса маңызды. Халықаралық өткір мәселелерді шешуде сіздерге көп нәрсе байланысты. Біз ортақ күш-жігерімізбен діндер мен өркениеттердің шынайы текетірестеріне жол бермеуіміз керек. Сіздерге, дін көшбасшыларына бүкіл әлем зор үмітпен қарап отыр», – деп атап өтті.
Рухани келісім – қауіпсіз әлемнің өзегі
Хатшылық отырысы барысында әлемдік діндер өкілдері де сөз алып, өз көкейлерінде жүрген ой-пікірлерін ортаға салды. Мәселен, Папа кеңесінің Қасиетті Тақтағы дінаралық үнқатысу бойынша Исламмен байланыс бөлімінің меңгерушісі Халед Акаше қазіргі таңда қауіпсіздік дүние жүзі үшін ең өзекті мәселеге айналғанына тоқталды. Ол өз сөзінде: «Шын мәнісінде, біз қауіпсіз емес әлемде өмір сүріп келеміз. Әлемде ешкім өзін қауіпсіз сезінбейді. Осыдан шығатын қорытынды мынадай: Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлерінің VІ Съезін өткізу күн өткен сайын өзекті бола түсуде. Себебі, бір дін өкілінің өзге дін өкіліне деген қарым-қатынасы қашанда айрықша маңызға ие. Бұл ретте, біз діндер лидерлері, діни сенім өкілдері қауіпсіз әлем құруда үлкен рөл атқаратынын ұмытпауымыз керек. Өкінішке қарай, қазір әлемде түрлі зорлық-зомбылықтарды, қарама-қайшылықтарды, шиеленістер мен текетерістерді діни сипатпен байланыстыру үрдісі орын алуда. Мәселен, біз қандай да бір экстремистік іс-әрекеттердің исламға еш қатысы жоғын түсінуіміз керек», – деді.
«Сомаия Бхаратия Санскрити Питам» үнді мәдениеті орталығының директоры Калай Ачария, ең алдымен, Астананың ЭКСПО-2017 көрмесі өтетін орын ретінде таңдалғанына қуанышты екенін жеткізді. «Көрмеге 100-ден аса мемлекет, түрлі халықаралық ұйымдар өкілдері белсенді түрде қатыспақ. ЭКСПО-2017-нің тақырыбы «Болашақтың энергиясы» деп аталады. Үндістан да бұл ауқымды шараға қатысатын болады», – деп бастады ол сөзін. Бұдан кейін Қазақстан Президенті қауіпсіз әлем құру жолында маңызды бастамалар көтеріп жүргенін, оған «Әлем. XXI ғасыр» манифесі дәлел бола алатынын жеткізді.
«Қазақстан Көшбасшысы ұсынған бастамалардың өзегі – ол ядролық қарудан азат әлем құру, террористік-экстремистік іс-әрекеттерге тосқауыл қою. «Әлем. XXI ғасыр» – тек Қазақстан халқының ғана емес, бүкіл дүние жүзі елдерінің қауіпсіз болашағын ойлауды мақсат тұтқан құжат. Демек, дүниенің түкпір-түкпіріндегі барлық діндер өкілдері осынау мақсат-мүдде жолында күш біріктіргені жөн. Бұл – бәріміз үшін маңызды», – деді К.Ачария.
Франция метрополиті Эммануил Адамакис те маңызды жиын – Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлері съездерінің өтуіне белсенді түрде қолдау көрсетіп келе жатқаны үшін Қазақстан тарапына ризашылығын білдірді. «Біз діни экстремизм сынды кері құбылысқа қарсы тұрудың, оған тосқауыл қоюдың жолдарын іздестіре беруіміз керек. Себебі, дін атын жамылған террористер адамзатқа күн өткен сайын қауіп төндіруде. Мұны бәріміз жете ұғынғанымыз жөн. Ал шынайы дінаралық үнқатысу өзара сенімнің қалыптасуын және бейбітшілік пен келісімнің дамуын қамтамасыз етпек», – деді Э. Адамакис.
Жиын шеңберінде өз пайымдарымен бөліскен басқа діндер өкілдері де бұл ой-пікірлерді қуаттап, бейбіт, қауіпсіз әлем құру, соғыс өртін тұтатпау, текетірес пен шиеленіске толы оқиғаларды болдырмау жолындағы жұмыстарды одан әрі де жалғастыра беру қажеттігін, бұл рухани келісімге негіз қалайтынын атап өтті.
Діндер өкілдері марапатталды
Отырыс аясында Қасым-Жомарт Кемелұлы бірқатар дін басшыларын «Шапағат» медалімен марапаттады. Сондай-ақ, кейбір дін өкілдеріне Қазақстан Тәуелсіздігінің 25 жылдығына арналған мерекелік медальды табыстады. Бұл марапаттар Әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшылары съезінің мақсат-міндеттерін жүзеге асырып, халықтар арасындағы достық пен бейбітшілікті нығайтуға қосқан үлесі үшін берілді.
Сонымен, «Шапағат» пен 25 жылдық мерейтойлық медалімен Бэдфорд епископы Ричард Аткинсон мен «Сомаия Бхаратия Санскрити Питам» үнді мәдениеті орталығының директоры Калай Ачария марапатталса, Әл-Азһар Жоғарғы имамының сыртқы байланыстар жөніндегі кеңесшісі Әбделрахман Мұса, Сауд Арабиясы Корольдігі Ислам, вакуфтер және үндеу істері жөніндегі министрінің кеңесшісі Абдулла ибн Фахд әл-Лхидан, Иран Ислам Республикасының мәдениет және исламдық байланыстар жөніндегі ұйым президентінің орынбасары Гахраман Солеймани, Исламабад халықаралық ислам университеті Исламды зерттеу институтының бас директоры Мұхаммад Зия Уль-Хак, «Нұр-Мүбәрак» Мысыр Ислам университетінің ректоры Гоуда Басиуни, Франция митрополиті Эммануил Адамакис, Армян Апостол шіркеуінің украиндық епархиясының жетекшісі Маргос Оганесян, Папа кеңесінің Қасиетті Тақтағы дінаралық үнқатысу бойынша Исламмен байланыс бөлімінің меңгерушісі Халед Акаше, Ресей Федерациясының Дінаралық кеңесінің атқарушы хатшысы Дмитрий Сафонов, Израильдің Бас ашкеназий раввинінің өкілі Элияху Хавлин, Қытай буддистері қауымдастығы төрағасының орынбасары Ху Сюэфэн, Дүниежүзілік буддистік университеттің ректоры Анил Ман Сакья, Моңғолияның буддистік орталығының Гандан Тэгчэнлин монастырінің далай ламасы Хунхур Бямбажав, Орталық Азиядағы «Чогечон» корей буддистік ұйымының өкілі Янг Ки Хун, «Джинджя Хонче» халықаралық байланыстар дерпартаментінің директоры Катсуджи Ивахаши, Дүниежүзілік бейбітшілік елшісі кеңесінің Бас хатшысы Пичаи Товивич, БҰҰ Өркениеттер Альянсының директоры Мэтью Ходс пен Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының төрағасы, Бас мүфти Ержан Маямеров Қазақстан Тәуелсіздігінің 25 жылдығына арналған мерекелік медальға ие болды.
Жиын аясында Қазақстан Сыртқы істер министрінің орынбасары Ержан Ашықбаев шараға қатысушыларға Қазақстанның БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесіндегі басымдықтарын таныстырса, Дін істері және азаматтық қоғам вице-министрі Берік Арын алдағы уақытта «Астана» халықаралық сыйлығымен бірге, Әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшылары съезінің Құрмет медалі тағайындалатынын, аталған марапаттар дінаралық үнқатысуға қосқан үлесі үшін табысталатынын атап өтті. «Атап айтқанда, үміткерлердің дінаралық және өркениеттер арасындағы үнқатысуға өз үлестерін қосуы тиіс. Олардың рухани үндестікті нығайту жолында белсенді жұмыстары да ескеріледі. Үміткер Әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшыларының кем дегенде үш съезіне, сондай-ақ, Съезд Хатшылығының отырыстарына қатысуы қажет», – деді Б.Арын бұл жөнінде.
Бұл күні Хатшылық отырысына қатысушылар Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлерінің VІ съезін 2018 жылғы 10-11 қазанда өткізу туралы шешім қабылдады. «Мәселен, мен қазан айында өткізуді қолдайтын едім. Өйткені, тамыз бұл демалыс маусымы болғандықтан, қыркүйек айының басында съезді өткізуге дайындық шараларына уақыт тым аз қалады. Сондықтан, егер сіздер қарсылық танытпасаңыздар, Съезд өтетін мезгілді біз 10-11 қазан деп белгілер едік», – деді Әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшылары съезі Хатшылығының басшысы – Парламент Сенатының Төрағасы Қасым-Жомарт Тоқаев.
Бұл ұсынысты отырысқа қатысушылар бірауыздан қолдады.
Ләйла ЕДІЛҚЫЗЫ,
Суреттерді түсірген
Ерлан ОМАРОВ,
«Егемен Қазақстан»
