Бұл заң талаптарына қаншалықты қарама-қайшы мәселе? Ал анығында мұндай іс-әрекетке әлемдегі бірде-бір ел төзбейді, өрескел жағдай санайды. Демек, қайсыбір адам мұны білмейді немесе заңға мойынсұнғысы келмейді деген сөз. Ал оларға заңның өз айтары бар. Заң адамды жақсылыққа жетелейді. Ендеше, бұл туралы Қазақстан азаматтарының түсінігі мол болуға тиіс.
Егер белгілі бір адам Қазақстан Республикасының азаматтығын алған болса, онда Ата Заңымыздың 10-бабында және «Қазақстан Республикасының азаматтығы туралы» Заңның 3-бабында жазылғандай, ол адамда басқа мемлекеттің азаматтығының бар болуы заңды деп танылмайды. Яғни, өзге елдің азаматтығын қоса алу біздің заңға қайшы. Алайда, осы арада бұл заң талабына қарамастан, ол адам өзге мемлекеттің азаматтығын алып қойған болса қайтеді деген сұрақ та туындайтыны анық қой.
Ондай жағдайда еліміздің Конституциялық Кеңесінің 2003 жылғы желтоқсандағы «Қазақстан Республикасы Конституциясының 10 және 12-баптарын ресми түсіндіру туралы» қаулысына сәйкес, егер Қазақстан Республикасының азаматы басқа мемлекеттің азаматтығын алатын болса, онда сол сәттен бастап оның Қазақстан Республикасының азаматтығы сақталмайды. Егер әлгі адамның басқа мемлекеттің азаматтығын алғандығы анықталса, онда ол «Қазақстан Республикасының азаматтығы туралы» Заңның 21-бабына сәйкес, Қазақстан Республикасының азаматтығынан айырылады.
Міне, көрдіңіз бе, заңда соқырға таяқ ұстатқандай, бәрі айқын жазылған. Мұны біле тұра қайшы әрекетке бару – аталған заңды мойынсұнбау деген сөз. Осы арада бұл мәселе туралы хабарласқан ІІМ Мемлекеттік тіл және ақпарат департаментінің директоры А.Садубаевтың пікірін де келтіре кеткенді жөн көрдік. «Қазақстан Республикасының азаматы болып табылатын және шет мемлекеттің азаматтығын қабылдаған адам өзге азаматтықты алған күнінен бастап күнтізбелік отыз күн ішінде шет ел азаматтығын алу фактісі туралы Қазақстан Республикасының ішкі істер органдарына немесе Қазақстан Республикасының шет елдердегі мекемелеріне хабарлауға және Қазақстан Республикасы азаматтығының паспортын және жеке куәлігін тапсыруға міндетті. Шет ел азаматтықты алу фактісі туралы осы баптың екінші бөлігінде белгіленген мерзімде хабарламаса, онда ол Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес, жауапқа тартылады», – дейді А.Садубаев.
Алайда, заңда осылай көрсетілгенімен, бұл жағдайда аяғын шалыс басқан жандар арасында төлқұжаты мен жеке куәлігін уақтылы тапсыруды қажет деп санамайтындары да болады екен. Ондай жағдайда заңымыздың нақты тетігі іске қосылады деп ойлаймыз. Яғни, «Әкімшілік құқық бұзушылық туралы» кодекстің 496-бабында көрсетілгендей, Қазақстан Республикасының азаматтығынан айырылған адам Қазақстан Республикасы азаматының паспортын немесе жеке куәлігін одан әрі пайдаланса, оған 100 айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде айыппұл салынады. Сол сияқты, белгіленген мерзім ішінде шет ел азаматтығын алғаны туралы хабарламау –200 айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде айыппұл салуға, не Қазақстан Республикасының аумағынан тыс шығарып жіберуге апарып соғатынын есте ұстаған жөн.
Сонымен қатар, аталған баптың 1 және 2-бөліктерінде көзделген іс-әрекеттерді мемлекеттік қызметтегі адамдар, сондай-ақ, билік өкілінің функцияларын жүзеге асыратын, не мемлекеттік органдарда ұйымдастырушылық-өкімдік немесе әкімшілік-шаруашылық функцияларды орындайтын адамдар жасаған жағдайда олар да әкімшілік жауапкершілікке тартылатынын ұмытпау керек. Мұндай жағдайда оларға 300 айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде айыппұл салынады.
Сонымен, қос азаматтық дерегін анықтау және оның алдын алу мақсатында басқа мемлекеттің азаматтығының бар болуы туралы хабарлама қазақстандық азаматтықпен қатар тексерілетінін қаперден шығармаған жөн.
Александр ТАСБОЛАТОВ,
«Егемен Қазақстан»
