Өзіңді-өзің жаттай сыйлағанда жатты жаннан түңілдіру емес, тегіңнің тереңдігін ұғындыру, тұңғиығына үңілдіру екенін ерекше тәптіштеп, термелеп, таразылап, тілге тиек, ойға оттық боларлықтай жол сілтеген.
Толғағы пісіп, толғауы тоқсан толқытқан елдік тілдің тетігін түзейтін әліпбиді өзгертудегі түйткілдің түйіні шешіліп, нар-тәуекелдің тұсауы кесілгені келешектің көкжиегін кеңейте түскендей ойымызды серпілтті. Латын әліпбиіне көшу әлемдік үнмен үндесіп, елдік тілде тілдесудің яғни, бүтінделе түсудің басты кепілі болмақ. Азаматын білікті ету, бүкіл қоғамның көшін көлікті етудің негізі екендігінің айшықтала айтылғаны арқаландыра түсті.
Ең бастысы, «Кемеңгерге де кеңес керек» деген хандардан жеткен қағиданың көнермегенін ұғындық. Шығыс даналарының «Дүниедегі бар нәрсені білетін – халық. Халықтың білгенін білетін жан әлі анасынан туған жоқ», деген өзекті өсиеті бағдардың өн бойында өрбіп отырғандай. Мақалада ақыл айтудан гөрі ақылдасудың, ақылдаса отырып ақылға ақыл қосудың жүйелі желісі, даналықтың алтын арқауы үзілмегендігін байқатады.
Қос дәуірдің тоғысқан тоғыз тарауында өз жолыңды айқындау алагеуім аласапыран заманда адасудан сақтайтыны сарапталған. Жаһанданудың жал-жал толқынына жұтылып кетпейтіндей жігерді жанып, намысты қамшылай түскен. Әрбір адам өзін өзі тауып, заманның талабына сай бейімделе бастауы керек дей келе, өзгеру деген өзгеге еліктеу емес, өзін-өзі тану, өзіне-өзі сену, яғни өзіне-өзі келу екендігін ерекше еске салады.
«Адамзаттың бәрін сүй, бауырым деп» – ұлы Абай ардақтаған өнегенің жалғасындай өзгені өгейсітпей, өзіңді сыйлата білудің де қыры мен сыры сындарлы оймен бекітілген. Өткеніміздің өрелі өнегесін өркениеттің өріне талпындыратын да өзімшілдік емес, өзімізге ғана тән табиғатымыз, діңі берік діліміз, дәстүрімізге сай дініміз қағидасы дөп басып айтылған.
«Жеті ғаламның сырын біл, жеті жұрттың тілін біл, өз тіліңді қастерлеп, өзгелерге ұғындыр» деген жетелі жұрттың деңгейіне қалай жетудің де тәлімді тәсілі егжей-тегжейлі дәйегімен дәлелденген.
Өнеріміздің өрісін өсіріп, өнегенің бастауындай қастерлеп, рухани асыл мұрамыздың деңгейін мойындату құндылықтарымыздың құнын пайымдата отырып дәріптей білуге де өзіндік мән берілген.
Дәстүрдің тозаңынан сілкініп, озығын ойға тоқып, көрпеңе қарай көсілудің, менменсуден, дарақыланудан, ұрда-жық әпербақан мінезден сақтайтын халқымыздың «Тарта жесең тай қалар, қорқа жесең қой қалар» деген есті ескертуі ережеге айнала түскендей.
Білімдінің дәурені жеткен, білектінің кезі өткен кезеңнің бәсекесіне бәсіңді жібермеу, үйренгеніңді еліңе үйрете білу біліктіліктің шыңы болмақ.
Дүниені дүр сілкінткен дүлей дауылдың екпіні, тегеуріндінің текпіні санамызды сансыратса да рухымызды күйрете алмады. Қиянаттан қиялай өтіп қияметтен аман қалған қайсар жұрт сүрлеуге сүрініп, шалғынға шалынып, соқпаққа соғылып, дамудың дара жолына ұмтылған ұтымды уақытта тарихтың сабағын саралай, барын бағалай, асылын даралай білудің дара тәсілін табудың да мәні асты сызыла көрсетілген.
«Жел тілегеннің дауылға ұрынатыны» ұрда-жық «ұраншылдардың» даңғаза дау-дамайынан басталатыны да елеусіз қалмаған.
«Кісі елінде күркірегенше, өз еліңде дүркіре» дейтін мақалдың да мәнін аша түсетін «туған жерге туыңды тік» бағдарламасы уақыт талабына сұранып тұрған таңдаулы жол деп ұғындық.
Дара тұлғаларды тұғырына қондыру арқылы жас ұрпаққа үлгі беру де қаперде ұсталған.
Болашақ бүгіннен басталады десек, тұтастықтың кепілі, көш бастаған көсемнің, сөз бастаған шешеннің, тамыры терең салтымыздың, рухы биік халқымыздың қадірін қастерлей білу өзгермес өсиетке айналмақ. Демек, аталы сөздің айтылмағы – арысқа серт, қабылдануы – халыққа серт.
Ғалия ҚАЙДАУЫЛҚЫЗЫ АЙУПКЕЛІНІ,
«Алтын Арқау» мәдени-
этнографиялық әйелдер қоғамдық бірлестігінің төрайымы
АЛМАТЫ
