Жемқорлықпен күрес қайтсе жетілдіріледі?

Сенатта Қазақстан Республикасы Мемлекеттік қызмет істері және сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің басшылығымен Қазақстан Республикасының 2015-2025 жылдарға арналған сыбайлас жемқорлыққа қарсы стратегиясын іске асыру барысын талқылауға арналған кездесу болды, деп хабарлады осы палатаның баспасөз қызметі. Кездесуді Сенаттың Халық­ара­лық қатынастар, қорғаныс және қауіпсіздік комитетінің төрайымы Дариға Назарбаева ашты.  Ол өзінің сөзінде екі жыл бұрын қабылданған стратегия­да мемлекеттік қызметтегі, квази­мемлекеттік және жеке сектор­дағы, соттар мен құқық қорғау орган­дарындағы сыбайлас жемқор­лыққа қарсы іс-қимылдың негізгі міндеттері белгіленгенін атап өтті. Сондай-ақ, сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетті қалыптастыру мен көлеңкелі экономикаға қарсы іс-қимыл жөніндегі шаралар айқындалды. Стратегияның орындалу нә­ти­желерін бағалай келіп, Д.Назар­баева сыбайлас жемқорлыққа қарсы ірі шаралар жүзеге асырылып келе жатқанын, ол бұқаралық ақпарат құралдары арқылы жұртшылыққа жария етілгенін атап өтті. Сонымен бірге, сенатордың пікірінше, сыбайлас жемқорлыққа қарсы көптеген шаралар жүйелі сипатқа ие болған жоқ, сондықтан сыбайлас жемқорлықтың түпкі себептерін болдырмауға байланыс­ты шешімдер қабылдануы қажет. Д.Назарбаева Мемлекет басшысы жария еткен «100 нақты қадам» Ұлт жоспарының негізгі бағыттарының бірі транспарентті есеп беретін мемлекет қалып­тас­тыру екенін еске салды. Жоспарда азаматтардың қоғамдық кеңестерге белсенді қатысуы мен барлық мем­лекеттік органдар қызметі тура­лы ақпаратқа қол жеткізу мүм­кіндіктері, өзін өзі басқару және өзі реттелетін ұйымдарды дамы­ту секілді маңызды шаралар қам­тылған. Мемлекеттік қызмет істері және сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі төрағасының орынбасары Алик Шпекбаев баяндама жасады. Оның айтуынша, Сыбайлас жемқорлыққа қарсы стратегияның басты мақсаты сы­байлас жемқорлық ауқымын қыс­қарту, мемлекеттік органдар мен Үкімет қызметінің айқындығы, квазимемлекеттік және жеке сектордың ашықтығы болып табылады. А.Шпекбаевтың мәліметтері бойынша, 2015  жылы және 2016 жылғы 11 айда комиссия мен Әдеп жөніндегі кеңесте 378 мемле­кеттік қызметші тәртіптік жазаға тартылған, 21 қызметкер жұмы­сынан босатылған, 192 қызметкер лауазымына толық сәйкес келмей­тіні туралы ескерту алған. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызмет жұмысының нәтижесінде 2015 жылы және 2016 жылдың 11 айында 1888 лауазымды адам сыбайлас жемқорлығы үшін жау­апқа тартылыпты, оның 22-сі республикалық, 109-ы облыстық, 286-сы аудандық және қалалық дең­гейдегі қызметкерлер. Белгі­ленген шығын 48,5 миллиард тең­гені құрады, жалпы сомасы 32,6 миллиард теңге болатын мүлік қайтарылды, тұтқынға алынды және өндірілді. Отырыс барысында сыбайлас жемқорлыққа байланысты жо­ғары лауазымды адамдар мен мемлекеттік және квазимем­ле­кеттік компаниялардың топ-ме­неджерлері қатысы бар ірі оқиғалар туралы егжей-тегжейлі айтылған бейнеролик көрсетілді. Сондай-ақ, баяндамада жемқорлыққа көбірек жол берілген салалар да аталды. Атап айтқанда, 2016 жылы жемқорлыққа қатысты бұзушылықтар ішкі істер органдарында, мемлекеттік сатып алу, денсаулық сақтау, жер қатынастары, білім беру, ауыл шаруашылығы және құрылыс салаларында көп тіркелген. Сыбайлас жемқорлықтың алдын алу тетіктері туралы айта келіп, А.Шпекбаев сыбай­лас жем­қорлыққа қарсы шетелдік тәжі­рибелерді пайдалану және заң­наманы БҰҰ конвен­циясы­на сәйкестендіру қажет­тігін атап өтті. Сондай-ақ, мем­лекет­тік қызметшілердің еңбек­ақы дең­гейін көтеру, жеке тәртіп­тік жауапкершілікті енгізу, мем­ле­кеттік сатып алуда мүдделер қақ­тығысын жою, жеке секторда сыбайлас жемқорлық үшін жауапкершілікті арттыру мен «арандатушылық пара» институтын енгізу мәселелерін қарастыру ұсынылды. Сенаторларға Қаржы министр­лігі Мемлекеттік кіріс комитетінің төрағасы Ардақ Теңгебаев кө­леңкелі экономиканы азайту үшін қабылданып жатқан салықтық және кедендік әкімшілік шаралар туралы әңгімеледі. Баяндамаға сәйкес, 2015 жылы  ІЖӨ-ге қатысты алғанда елдегі көлеңкелі экономиканың мөлшері 27,5 пайызды құрады, ал 2014 жылмен салыстырғанда 0,2 пайызға өскен. Бұған ішкі көлеңкелі айналым, яғни жалған кәсіпкерлік, салық төлеуден жалтару және қолма-қол ақша айналымы, сондай-ақ, сыртқы сауда-экономикалық қызметтегі көлеңкелі айналым негізгі факторлар болған. Комитет қабылдаған шаралар ішінен А.Теңгебаев электронды шот-фактура енгізу жөніндегі кең ауқымды жобалар мен электронды аудитті (тексеру өткізгенде электронды аудитті пайдалану) қолдану мәселелеріне ерекше тоқталды. Елбасының 5 институттық реформасы мен «100 нақты қадам» Ұлт жоспарын орындау аясында кедендік рәсімдерді автоматтандыру маңызды жаңалық болды. Талқылау барысында Сенат депутаттары Икрам Адырбеков, Нұртай Әбіқаев, Мұхтар Алтын­баев, Серік Жақсыбеков пен Геор­гий Ким ойларын ортаға салды. Шараны қорытындылаған комитет төрайымы Д.Назарбаева тал­қылау нәтижесі бойынша әзір­ленген ұсынымдар Үкіметке жібе­рі­летінін, сондай-ақ, заң шыға­ру жұмыстары барысында ескері­летінін атап көрсетті.