Қазақтың қарапайым ауылынан шығып, ақылы һәм парасатымен Алашты таңдандырған аяулы аналар бейнесі тарихымыздағы қымбат та қастерлі беттердің бірі. Өзі дүниеге әкелген перзентін атаның емес, адамның баласы болуға баулыған үлкен жүрек пен кіршіксіз көңілдің көрінісі ұлттың бағына туған азаматтарды қалыптастыруда, тәрбиелеуде теңдессіз рөл атқарды. Сондай аяулы аналардың қатарында Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың анасы Әлжан ана да бар.
Жамбыл облысының Қордай ауданына қарасты Қасық дейтін ауылда аты аңызға айналған ана дүниеге келген. Ғасырдан астам тарихы бар ауылдың табиғаты бір бөлек, қасиеті бір басқа. Ауылдың батысында ағып жатқан Шу өзені де керімсал даланың көркі. Шу өзенінің шұғыласына шынар шағынан шомылып өскен Әлжан ана далалық дегдарлықты, ұлттық тектілікті бойына сіңірді. Әкесі Бұқарбай мен анасы Дүрияның да болмысы бөлек, рухы биік жандар болған. Ал ағасы Бөлеген кезінде сол Қасық колхозын басқарған екен. Ол кісінің ауылға мәдениет үйі мен мектеп салдырған жақсылығы күні бүгінге дейін ел жадында. Сондай-ақ, ұлттың басына нәубет төнген ашаршылық жылдары да елге адал еңбек етіп, жоқшылық тақсыретін тартқандарға көмек көрсетіп, азаматтық жасайды. Міне, осындай азаматтардың еңбегінің нәтижесінде Қасық ауылы бүкіл Одақ көлеміне белгілі болады. Кейіннен жергілікті партия ұйымы Бөлеген Бұқарбайұлын әуелі Красногор ауданындағы Ворошилов колхозына партия ұйымының жетекшісі етіп қызметке жібереді. Одан соң аудандық партия комитетінің нұсқаушысы етіп тағайындайды. Бірақ, замана ағымы бір орнында тұрмай, дәуір тынысы тарылғандай уақыт келеді де, елдің игі жақсыларының қатарында Бөлеген кісі де «халық жауы» деген жалған жаламен ұсталады. Бұл өте бір қиын кезеңдер еді. Осындай тауқыметті тағдырды бастан кешкен Әлжан ана Шамалғанға келіп, сол жерде жол салушылардың бригадирі болып жүрген Әбіш Назарбаевпен танысады. Әр нәрсенің қадірін білетін азаматтар тағдыр тоғыстырып, қызылша мен бидай егеді. Сөйтіп, нәсібін адал еңбекпен айырған отбасы қазақы қалыптан, ұлттық ұстанымнан айнымай ғұмыр кешеді.
Елбасы жайында түсірілген «Балалық шағымның аспаны» көркем фильмінде Әбіш ақсақалдың еңбекқорлығы мен кісілігі, өзгеге қамқорлығы айрықша көрінеді. Әсіресе, тағдырдың жазуымен жер ауып келген өзге ұлт өкілдеріне туғанындай қамқорлық жасауы да азаматтықтың белгісі болса керек. Әкенің осы бір абзал қасиеті кейіннен ұрпағының бойында жаңғырып, жаңаша қуат алды. Әке мен анадан дарыған еңбек туралы тәмсілді Нұрсұлтан Әбішұлы өзінің «Әділеттің ақ жолы» кітабында өрнектеп жазады. «Соғыстан кейінгі кезең, қырқыншы жылдардың аяғы мен елуінші жылдардың бас кезі. Анам колхоздан күтіп-баптауға бір гектар қызылша алады. Көктемнен бастап алғашқы қар түскенге дейін бір толастамайтын азап еңбек. Тұқым сепкеннен кейін ми қайнатқан ыстық күн астында бел жазбай жүріп, осынау гектардағы егісті сиретіп қолмен жұлуды елестетіп көріңізші. Бұл ғұмыр бойы есте қалады. Ал ақырында қызылша тамырлап, піскен кезде оны үлкен пышақпен тазалап, тиеп, өткізіп, содан соң Боралдай қант зауытына барып, бір жарым қапшық қант алу үшін колхоздан берілетін анықтамаға қол жеткізу керек. Еңбеккүніңе алатының сол ғана, ал ақшалай соқыр тиын да төленбейтін» деген естеліктен еселі еңбек пен бес батпан бейнеттің нақ өзін көруге болады.
Абыз туған, аңыз тұнған өлкеде сөз өнеріне құлықсыз болу мүмкін емес. Әлжан ана да ақындығымен, шешендігімен, тапқырлығымен халықтың құрметіне бөленген жан болыпты. Тағдырдың түрлі сынақтарына тап келсе де мойымаған қайсар жанның бұл қасиеті қазақ қыздарына тән тектілік пен имандылықты көрсетеді. Нұрсұлтан Әбішұлы бір сұхбатында ана туралы толғанысын «Өзі қарапайым, сауаты жоқ адам болса да өмірден үйренгені, көрген-білгені көп анам әр уақытта көз алдымда, жүрегімді елжіретіп тұрады. Қиын шешімдер қабылдар кезде түсіме кіріп, ақыл беріп кетеді», деген жүрекжарды сөздермен жеткізеді.
Әлжан ананың қасиеті мен өсиеті жайында да ел арасында тағылымды естеліктер сақталған. Қордай аудандық ардагерлер кеңесінің төрағасы Біржан Әлімбет Әлжан ана туралы ойын «Ақын да, батыр да, жыршы да шыққан қасиетті Қордай жерінде дүниеге келген Әлжан ана расында тегін жан емес еді. Сол кездері «Ән тыңдасаң Қасыққа бар, қыз алсаң Қасықтан ал» деген сөз шыққан. Ол кісі әнді нақышына келтіре орындайтыны өз алдына, әзілге ұсталығымен, айтқыштығымен, шешендігімен, тапқырлығымен ауылдастарының арасында ерекше құрметке бөленген, жаны жайсаң, мінезі жайдарлы жан болған екен. Елінің бағына біткен баланы өмірге әкелу ана үшін қандай бақыт десеңізші. Осындай аналарды қалай құрметтесек те жарасады», деп сабақтады. Ал Қасық ауылынан шыққан тағы бір азамат, он сегіз жыл шопан, жиырма екі жыл ферма басқарған Тұрғанбек Тұрысбаев өткен күнге шегініс жасап, естен кетпес естелігімен бөлісті. «1956 жылы оқу бітіріп, Алматыға келдім. Бірақ оқуға түсе алмаған соң, Шамалғандағы құрылыс техникумына оқуға қабылдандым. Сонда Шамалғанға атақты биші Шара Жиенқұлова келіп, бір әдемі өнер кеші болған. Техникумда оқып жүргенімде, ауылда тұратын Иван Айдапкелов деген жігіт маған «Шамалғанда менің туыстарым тұрады. Әпкемнің аты Әлжан. Нұрсұлтан деген жиенім бар. Қаласаң, сол үйге барып тұруыңа болады» деді. Содан Шамалғанға келген соң, Әлжан әпкейді іздеп, ақыры үйіне бардым. Ол кезде халықтың жағдайы нашар еді. Соғыстан кейін елдің оңала қоймаған шағы. Бірақ соған қарамай Әлжан әпкеміздің айран бергені әлі күнге есімнен кетпейді. Ол кісінің қолынан талай дәм таттым. Өте жақсы адам еді. Үйден кетерімде Нұрекең маған өзінің суретін сыйлады. Суреттің сыртына «Қымбатты досым Тұрғанбекке шын досы Нұрсұлтаннан!» деп жазыпты. Бұл сурет менде әлі күнге дейін сақтаулы. Көрген сайын жүрегім елжіреп, көңілім өседі. Кейіннен мен Нұрсұлтан Әбішұлымен үш рет кездестім. Маған естелікке сағат сыйлады», дейді бұл күнде сексеннің сеңгірінен асып отырған ақсақал.
Жақсының аты өлмейді. Құрылғалы бері Қасық деп аталып кеткен ауылдың не себепті бұлай аталғаны жайында нақты айта қою қиын. Бірақ талай жақсы мен жайсаңды дүниеге келтірген елдің иесі, жердің киесі екені анық. Бүгінде ел құрметтеген азаматтардың атында ауылдан бастап көше, мектептер бар. Халық өзі топырағында туып, тамырын тартқан тұлғаларға деген ілтипатын осылай білдірсе керек. Ендігі жерде ауыл тұрғындары да Қасық ауылын Әлжан ана ауылы деп атасақ деген ойларын жеткізді. Аяулы ананың дүниеге келген жері де айбынды, ажарлы. Және қазақтың қайраткер ұлын дүниеге әкеліп, тәрбиелеген ардақты ананың есімі әрдайым ел есінде.
Хамит Есаман,
«Егемен Қазақстан»
Жамбыл облысы
