Нарықтың аты нарық. Қоғамдық дамудың бұл үрдісі ысырап пен артық шығындарды көтермейді. Әр тиын есепте болса, нарықтық қарым-қатынастар кезіндегі қаржы жүйесі де солғұрлым сомдана түспек. Сондай-ақ, бүгінгі кез қажетті-қажетсіздігіне қарамай, мамандықтарды бірінен соң бірін топырлатып әзірлей беруді де кешпейді. Керісінше, ұсыныс пен қажеттілік бір-біріне толықтай сәйкес келіп, бір-бірімен үйлесім табуы тиіс. Айтайын дегеніміз, облыстағы кәсіптік білім беру орындарында бюджет қаражаты есебінен мамандар әзірлеу кезінде еңбек нарығының осы ерекшеліктері ескерілмей келіпті. Ең бастысы, тапсырыс берушілер нақты қандай мамандық пен қанша түлекті қажет ететіндіктеріне ешкім басын ауыртпаған.
Айталық, 2014-2015 жылдары өңірдегі колледждерді мемлекеттік тапсырыс бойынша 6981 оқушы-студент аяқтап, кәсіптік білім алып шықса, олардың 3909-ы ғана алған мамандықтарына сәйкес қызметке орналасқан. 2238-і колледждерде алған білімдерін пайдаға асыра алмай, өз еріктерімен басқа мамандықтар бойынша қызметке кірген. Сондай-ақ, осы аралықта 834 түлек мүлдем жұмысқа тұра алмай, әрі «сайда сандарын, құмда іздерін» білдірмей, жым-жылас жоғалған. Мұның өзі мақсатты түрде мемлекет қаржысына оқытылған мамандардың 40-45 пайызы жұмыс іздеуге мәжбүр болғанын көрсетеді. Тіпті аймақтағы кейбір колледж-дерде алған мамандықтары бойынша жұмысқа орналаса алмаған түлектердің саны 64 пайызға дейін жеткені көңілге қонымсыз. Атап айтқанда, осындай жағдай Ембі қызмет көрсету саласы колледжінде орын алған. Ақтөбе облысы бойынша тексеру комиссиясы жүргізген мемлекеттік аудит тексерулері облыс орталығындағы өндірістік кәсіпорындар мен жауапкершілігі шектеулі серіктестіктерден 2014-2015 жылдары колледж түлектеріне жүздеген сұраныстар түскенін айғақтайды. Алайда, бұл сұраныстар сол айтылған, жолданған күйінде қалып қойыпты. Өйткені, бюджет қаражатына кәсіби мамандық алып шыққан түлектердің бірде-бірі аталған мекемелер мен кәсіпорындарға жұмысқа қабылданбаған.
– Біз бұдан Ақтөбе қаласында орналасқан мекеме кәсіпорын басшыларының ұсыныстары колледжде оқитын оқушылар санын жасанды түрде көбейту мақсатында ғана жасалғанына көз жеткізе аламыз. Соның салдарынан 112,6 миллион теңге бюджет қаражаты тиімсіз жұмсалған, – деді облыстық тексеру комиссиясының төрағасы Сағат Еңсегенұлы.
Талдаулар нәтижелеріне сүйенсек, сұраныстағы мәліметтер мен деректер нақты қажеттіліктен әлдеқайда артық берілгені белгілі болып отыр. Бұл кәсіптік білім беруде өңірде мемлекеттік тапсырысты қалыптастыру мәселесі әлі де шешімін таппағанын көрсетеді. Бұған дейін орын алған түйткілдер сырының мәнісі осында десек, қателеспейміз. Осы орайда, облыстағы кәсіптік білім беру жүйесіне жауапты тұлғалардың бюджет қаражатын белгіленген межеден артық алуға ұмтылып, оны желге ұшырғандары мемлекетшілдік пен салаға жанашырлықтың белгісі емес екенін түйсінгендері жөн демекпіз.
Темір ҚҰСАЙЫН,
«Егемен Қазақстан»
АҚТӨБЕ
