– Шара қымыз фестивалі аталғанымен, оның аясында ұмытылып бара жатқан басқа да дәстүрлеріміз насихатталатын болады. Фестивальдің символдық белгісіне тарпаң мінезді жылқы таңдап алынды. Жерлес ғалым Виктор Зайберттің археологиялық зерттеулеріне сүйенсек, бабаларымыз түліктің төресін осыдан бес мың жыл бұрын қолға үйретіп, үй жануары ретінде тұрмыста пайдаланған. Бие байлап, қымыз ашытқан. Оны Айыртау ауданы, Ботай қонысынан табылған деректер айғақтайды. Игі бастамаға көпшілік қолдау көрсетсе, құба-құп болар еді, – деді жиналғандар алдында сөйлеген сөзінде кәсіпкерлік және туризм басқармасының басшысы Құралай Жарова мен қоғамдық бірлестіктің төрағасы Ерлік Мұхамеджанов.
Қымыз мерекесі төрт бағытта ұйымдастырылып, тұлпарлар шеруімен басталды. Оған өңірдің барлық аудандарынан келген атбегілер қосылып, орталық көшелермен салтанатты жағдайда жүріп өтті. Сәйгүліктер сайысында жалынан бастап тұяғына дейін күміспен өрнектелген әбзелдермен безендірілген Айыртау ауданы бірінші орынды иеленді.
Мерекені қызықтаушылар Ағынтай мен Қарасай батырлардың ескерткіші жанындағы үлкен алаңға тігілген киіз үйлер мен шатырларға кіріп, адам ағзасына шипасы мол сусынның бал қымыз, уыз қымыз, май қымыз, дөнен қымыз, жуас қымыз, құнан қымыз, түнемел қымыз түрлерінен дәм татты. Дастарқандарға қазы-қарта, жал-жая, құрт, ірімшік, қоспа, жент, сарымай қойылып, ұлттық ас мәзірлерінің қадір-қасиетін арттыра түсті. 800 литрден астам қымыз қолжетімді бағамен лезде сатылып кетті. «Облыста біздің шаруашылық қана қымыз дайындаумен айналысады. Қазір 43 бие сауылады. Озық технология пайдаланылады. 270 литр қымыз әзірлеп едік, аз әкелгенімізге өкініп қалдық. Менің ойымша, бір шара аясында шектеліп қалмай, жүйелі өткізуге күш салу керек. Сосын бір айтарым, фестивальға «Қымызмұрындық» деген атау берілсе, құлаққа жылы, көңілге қонымды естілер еді», дейді «Арқалық» шаруа қожалығының жетекшісі Нағашыбай Барлыбаев.
Ауылдық кеңес әкімі Сайран Байдалина соңғы кездері «Құлан» бағдарламасы арқылы жылқы өсіруге ниет білдірушілердің Тимирязев ауданында көбейіп келе жатқанын, солардың бірі «Қыпшақбаев» шаруа қожалығы қымыз өндіруге кіріскенін жеткізсе, Қызылжар ауданының өкілі Қалима Мұқажанова қымыздың, құрттың, женттің, ірімшіктің бірнеше түрін әкеліпті. Оның айтуынша, Бескөл кентінде тұратын Ақлима апай ұлттық сусынды баптаудың білгірі көрінеді. Күбіде әбден пісіліп, жылқының не қойдың майы сіңген болмаса үстіне саумал құйылып, жұмсартылған не екі түнегеннен кейін қотарылған қымыздың дәмін бірден айырады. Осындай бесас-пап жандардың тәжірибелерін алып қалуымыз керек. Қазір 10 бие ұстайды, дейді ол.
Қымыздың дәмділігі бойынша Тимирязев ауданы бірінші орынға лайық деп танылды.
Қолөнер шеберлері жұртшылыққа ағаштан, сүйектен, тастан жасалған туындыларын ұсынды. Ағайынды Қалдыровтардың ісмер қолынан шыққан астауды Ресейден келген қандасымыз Боранбай Бижігітов сөзге келместен сатып алды. Жетпістен асқан келлеровтық ақсақал Дауей Шатарбайұлы Моңғолияда меңгерген ата-баба дәстүрін кейінгі буынға талмай үйретуді мақсат тұтқан. Сүйектен, тастан, мүйізден жасалған бұйымдар көздің жауын алады. Тайыншалық Ілияс Баймағанбетов халықтық жәрмеңкеге жүген, құйысқан, өмілдірік секілді ат әбзелдерін, алты, он екі таспа етіп өрілген қамшылар алып келіпті. Тарих пәнінің мұғалімі бола тұра шәкірттерін ұлттық өнерге баулып жүргені сүйсінтеді.
Ұйымдастырушылардың күш салуымен қайта жаңғыртылған «Сақа» ұлттық ойынында М. Қозыбаев атындағы Солтүстік Қазақстан мемлекеттік университетінің студенті Ұлан Төшкенов қарсылас шыдатпады.
Шынында да, «Жылқыдан асқан мал бар ма?, Қымыздан асқан дәм бар ма?» (Ақтамберді жырау).
Өмір ЕСҚАЛИ,
«Егемен Қазақстан»
Солтүстік Қазақстан облысы
Суретті түсірген Амангелді БЕКМҰРАТОВ
