Қазақстан • 15 Қыркүйек, 2017

Келешектің кемел кілті

301 рет
көрсетілді
3 мин
оқу үшін

Дүйсенбі күні өткен «Мемлекеттік тілдің латын графика­сындағы әліпби­дің бірыңғай стандартын енгізу мәселелері туралы» парла­мент­тік тыңдаудан кейін,  кеше осы саланың мамандары Орталық коммуникациялар қызметінде баспасөз мәслихатын ұйымдастырды.

Келешектің кемел кілті

­

Аталмыш шараның маңы­зы жайлы журналистерге баян­даған Ш.Шаяхметов атындағы Тілдерді дамыту республи­ка­лық үйлестіру-әдістемелік орталы­ғының директоры Ербол Тіле­шовтің пайымы бойынша, Парламент қабырғасында мақұлданған латын әліпбиінің жаңа жобасын тіл жанашырлары дұрыс қабылдап жатыр. Орталық қызметкерлері жоба талқылан­ған сәттен бастап, тәулік бойы әлеу­меттік желілердегі пікірлерді жинап, арнайы сараптаған. Тіпті кейбір бағалы ұсыныстарды жинақтап, жұмыс тобына жолдау үстінде екен.

Әліпби мәселесі түсінген жанға әріптің таңбасын ауыс­тыру емес. Бұл ұлттық рухани реформа. Яғни келешектің кемелдігі үшін жасалып жат­қан шаруа. Кез келген реформа қиын­­дықсыз іске аспайды. Сон­дық­тан да, бұл мәселеде қоғам­дық тұрғыдан асқан байып­тылық пен салмақтылық, ғылы­ми тараптан толық зерделенген әрекет қажет дейді, жиынды ұйымдастырушылар.

Елбасы тапсырмасымен латын әліпбиін жасауға байланыс­ты құрылған жұмыс тобына жүздеген нұсқа келіп түскен. Осылардың ішінен – ұлттық және заманауи интернет нұсқа атты екі жоба таңдап алынып, олар Парламентке ұсынылған болатын. Парламент осындағы екінші нұсқаны мақұлдаған. 
«Мақұлданған нұсқаның ұтым­ды жағы, мұндағы латын әріп­тері күнделікті қолданып жүр­ген пернетақта үстіндегі таңба­лардың орналасу ретіне дәл сәйкестендірілген. Сол себепті, еш қиындық туғыз­байды. Ал ұлттық нұсқа­ның ерек­шелігі – тілдің ішкі дыбыс­талу үйлесіміне орай­лас­тырып жасалғанымен, кейбір таң­ба­лар үшін арнайы бағдар­лама құру қиынға соқты», дейді баспасөз мәс­лихатын ұйым­дас­тырушылар. 

Осы орайда, «Латын әліп­биіне көшу шарасы – қоғам­ға, халық­қа, ұлтымызға нендей пайда әкеледі?» деген сұрақты филология ғылым­дарының док­торы Әлімхан Жүсіп­беков мыр­заға қойып көрдік. Ғалым:

 – Әріп дегеніміз – халықтың тілдік болмысын өз алдына айшықтап тұратын ұлттық бейне. Осы бейнені дыбыстайтын ұл­ттық таңба таңдалуы керек. Бұл таңба тілдің қорғаныс-қауы­зы болуы тиіс. Осы таңба-дыбыс­тардың басын қосып ұлт­тық емле-ереже жасала­ды. Біз латын әліпбиін қабыл­дау арқылы бұрынғы оқулық­тардағы басы артық 40-50 түрлі емле-ереже­ден құтыламыз әрі әлемдік ақпа­рат кеңістігіне кіруге кең жол ашылады, – деп жауап берді. 

Латын әліпбиіне көшу мәсе­лесі көтерілгелі халық арасында көп айтылып жүрген тағы бір сұрақ «бұған дейінгі кириллицамен жарық көрген дүниелер оқылмай қалмай ма?». Бұл сұрақтың шешімі де табылыпты. «Attila group» атты компания өкілдері қазіргі таңда пайдаланып отырған әліпбилер – кириллица, латын, араб әріптерімен жазылған мәтіндердің электрон­ды нұсқасын бір түймені басып қалып қана бар-жоғы 3-4 се­кундта сіз қалаған жазумен оқуға дайындап беретін керемет бағдарламаны жасап қойып­ты. Бұл жоба жайлы жұмыс жетек­шілерінің бірі Қуаныш Біләл көпшілікті хабардар етті.

Бекен Қайратұлы,
«Егемен Қазақстан»