2018-2020 жылдарға бюджет мақұлданды

Мәжіліс Төрағасы Нұрлан Нығма­ту­линнің жетекшілігімен өткен жалпы отырыста депутаттар ең алдымен «2018-2020 жылдарға арналған рес­пуб­ликалық бюджет туралы» заң жобасын қарады. Парламент пен Үкіметтің өкі­лет­тігі күшейтілген конс­титуциялық рефор­ма талаптарын негіз­ге ала отырып әзірлен­ген заң жобасы қызу талқыға түсті. Депу­тат­тар, әсіресе меже­лі мақсаттардың соңғы нәтижесіне айрық­ша назар аударды. Өйт­кені тиісті бағдар­ламалар мен жоба­ларға жеткілікті қаржы бөлінгенімен, оның өз деңгейінде жүзеге асырылуы көп­те­ген сұрақтардың тууына себеп болады. Халық қалаулылары осы бағытта бірқа­тар мәселелерді алға тартып, нақты ұсыныс­тары мен пікірлерін жеткізді. Оның барлығы үш жылдық бюджетті мақұлдау барысында есепке алынды. 

«Біз бүгін еліміздің негізгі қаржы құ­жаты – үш жылдық бюджетті мақұл­да­дық. Бұл еліміздің тұрақты дамуы жо­лын­д­а Парламенттің де, Үкіметтің де атқа­рып келе жатқан ең жауапты әрі ең маңыз­­ды міндеттерінің бірі. Сондықтан, біз бір­­лесіп, Елбасымыздың тапсырма­ларын бас­шылыққа алып, мемлекет қар­жы­сын тиімді пайдалануымыз керек», деді осы мәселеге қатысты талқылауды қоры­тын­дылаған түйінсөзде Мәжіліс Төрағасы.

Табыс еселене түседі деп болжануда

Ал тақырыптық баяндамалардың барлығын да Ұлттық экономика министрі Тимур Сүлейменов таныстырып, депутаттар тарапынан қойылған сан сауалға Үкімет басшысымен қатар, Министрлер кабинетінің мүшелері және өзге де тиісті ведомстволардың жауапты мамандары жауап берген болатын.

Ұлттық экономика министрі халық қалаулыларының назарына ұсынылып отырған үш жылдық бюджетте еліміздегі ішкі жалпы өнімнің нақты өсуі 2018 жылы 3,1 пайызға, ал 2022 жылы 4,2 пайызға дейін болжанып отырғанын жеткізді.

«Биылғы 9 айда ішкі жалпы өнімнің өсімі 4,3 пайызды құрады. Ал 2017 жылдың қорытындысы бойынша экономиканың өсуі кем дегенде 3,4 пайыз деңгейінде кү­ті­луде. Осындай деректерге сүйеніп, біз ІЖӨ-нің орташа жылдық өсу қарқыны ал­да­ғы бес жылдық кезеңде 3,7 пайызды құрайды деп болжап отырмыз», деді Т.Сү­лей­менов.

Оның сөзіне қарағанда, жан басына шаққандағы ІЖӨ 2018 жылы 9 мың АҚШ долларын құрап, 2022 жылы 11,7 мың АҚШ долларына дейін өседі. Сол сияқты келер жылға арналған республикалық бюджет кірістері макроэкономикалық көрсеткіштердің өзгеруі, салықтық әкім­ші­лендіруді жақсарту, ел экономикасын жаң­ғырту, темекі бұйымдары мен алкоголь өніміне акциз мөлшерлемелерін ұлғай­ту, АҚШ долларына шаққандағы теңге бағамының 331,5 теңгеден 340 теңгеге дейін өзгеруі және басқа да факторлар есебінен 2017 жылғы бағалауға қарағанда 738 166 713 мың теңгеге ұл­ғая­ды деп болжанған.

Бюджетке байланысты ұсынылған үш жылдық есепте ағымдағы жылғы бағалауға қарағанда 2018 жылғы республикалық бюджет кірістерінің төмендеу мүмкіндігіне мән берілген екен. Депутаттар тарапы­нан оның мәнісі сұралғанда, министр негізгі факторлар деп 2018 жылға арнал­ған бюд­жеттен ҚҚС (қосымша құн салы­ғы) қайтару сомасының ұлғаюы мен мұнай­ға ЭКБ (экспорттық кедендік баж) мөлшерлемесінің тоннасына 50 АҚШ дол­ларынан 45 АҚШ долларына дейін өзге­руі және басқа да жағдайлар ықпал ету қаупін атады. Дегенмен де, мамандар келтірген болжалды есепке сүйенсек, 2019 жылға арналған республикалық бюджет кірістері 2018 жылдың болжамына қара­ғанда 15,8%-ға өсумен, ал 2020 жыл 2019 жылмен салыстырғанда 12,1%-ға өсумен айқындалған.

Шығыстың басым бөлігі әлеуметтік салаға тиесілі

Орайы келгенде өз есебін ұсынған Қаржы министрі Бақыт Сұлтанов Респуб­ли­калық бюджет шығыстарының жалпы көлемінде ең үлкен үлес әлеуметтік салаға тиесілі екенін атап өтті. «Ол 2018 жылы 44,6 пайыздан 2020 жылы 47,4 пайызға дейін өседі. Ақшалай мәнде осы салаға арналған шығыстар 13,4 трлн теңгені құрайды, оның ішінде 2018 жылға – 4,1 трлн теңге. Осы блоктың шы­ғыс­тарының ең ірі көлемі әлеуметтік қам­тамасыз ету және еліміздің азаматтарына әлеуметтік көмек көрсетуге бағытталады», деді ол.

Б.Сұлтановтың айтуынша, денсаулық сақтау жүйесіне 2018-2020 жылдарға ар­нал­ған шығыстар 3,3 трлн теңгені құ­райды да, оның 1 трлн 70 млрд теңгесі келер жылғы бюджетте қарастырылған көрінеді. Олардың өсуі негізінен міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыруға сапалы өту мақсатында тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемінің күшеюіне байланысты екен. Ал білім және ғылым жүйесін дамытуға 2018-2020 жылдарға арналған бюджет жобасында 1,1 трлн теңге көзделген болса, оның алғашқы жылында 341 млрд теңге бөлу қажет деп көрсетілген.

Депутаттар тарапынан Үкіметке қол­дау жасалғанына алғысын жеткізген Пре­мьер-Министр Бақытжан Сағынтаев мақұл­данған бюджеттің жобасы негізінен эконо­микамыздың өсімін қамтамасыз етуге, әлеу­меттік міндеттерді толығымен орын­дауға, негізгі бағдарламалық құжат­тарды іске асыруға, яғни Мемлекет басшы­сының бар­лық тапсырмаларын орындауға мүмкіндік беретіндігіне тоқталды.

Сонымен қатар, ол заң жобасын талқы­лау барысында халық қалаулыларын тол­ған­дырған бірқатар сауалдарға да жауап берді. Соның бірі – Астана мен басқа да өңірлердің қашан газбен қамтамасыз етілетініне қатысты мәселе болатын. Елі­міз­дің солтүстік өңірлері мен Астананы газбен қамтамасыз ету үшін, алдын ала есеп­теулерге сәйкес триллион теңге қа­жет болса, оның 600 миллиард теңгесі газ­ды тарату желілерінің құрылысына жұм­са­латындығы айтылды. Үкімет басшы­сы бүгінгі таңда «Қызылорда-Жезқаз­ған-Қарағанды-Те­­мір­тау-Астана» және «Ас­танадан-Көк­ше­тау-Петропавл» бағы­тында жүр­гізілетін Сарыарқа магистральды газ құ­бы­рының құрылысына қажетті есептеу­лер жасалғанын еске салып, қазіргі кезде қар­­жыландыру мәселесі қарастырылып жат­қанын естіртті.

Адал салық идеологиясы

Жалпы отырыста ел Үкіметі әзірлеген жаңа Салық кодексінің жобасы да бірау­ыз­­дан мақұлданды. Салық жүйесін жаң­ғыр­ту мақсатында дайындалған жаңа жо­бада идеологияны өзгерту, ынталандыру және әкімшілендіруді жеңілдетуге басымдық берілген. Ал идеология адал са­лық төлеушілерді қорғауға бағытталып, экономиканың әртүрлі салалары ынта­лан­дыруға ие болады. Әкімшілендіру жеңіл­де­тіледі және салықты өз бетінше төлеуге ын­таландырылады.

Министр Тимур Сүлейменовтің айтуынша, «Оңайлатылған декларация» бойынша режімге арналған жеке тұлғалар үшін де, заңды тұлғалар үшін де кірістерінің көлемі бойынша талап бірдей болады. Сондай-ақ, патенттеу мөлшерлемесі 2 пайыздан 1 пайызға дейін төмендетіледі. Бұл міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру және жұмыс берушілердің міндетті зейнетақы жарналарын енгізуге байланысты салықтық жүктемені төмендету үшін жасалуда. Сол сияқты, шағын және орта бизнеске талап қою мерзімі 5-тен 3 жылға дейін қысқартылып, қосымша құн салығы бойынша 30 мың айлық есептік көрсеткіш сақталады деп көрсетілген. 

Ал талқылау барысында Мәжіліс Төр­­ағасы Н.Нығматулин ішкі істер жә­не қаржы министрліктеріне ұрланған авто­­­көлік иелерін салық төлеуден боса­ту те­тіктерін әзірлеуді ұсынды. Өйтке­ні қол­даныстағы заңға сәйкес, бүгінде ұрлан­ған көлік құралдарының иесі көлікке салы­натын салықтан босау мақсатында құқық қорғау органдарына хабарлайды. Деген­мен, салық органдары салықты төлеуден босата алмайды, себебі көлік тір­кеуден шы­ғарылмайды. Осы ретте, ұр­ланған ав­токөлік бірнеше жыл бойы іздеуде болған уақытта көлік иесінің салық органдарына үнемі салық төлеуіне тура келеді. Осыған байланысты Мәжіліс Төрағасы жауапты министрлікке автокөлік ие­сінің автомобиль ұрлау туралы өтініші не­гізінде тиісті куәлік беріп, автокөлік із­деуде бол­ған кезеңде салық органдары көлік ие­сін салықтан босату туралы ұсы­­нысын біл­дірді. Сонымен қоса Мәжі­ліс Төрағасы осы жобаны екінші оқы­лым­да дайындау кезінде бұл норманы же­тіл­дірудің маңыздылығын тілге тиек етті.

Нұрлыбек ДОСЫБАЙ,
«Егемен Қазақстан»