Аспандағы айдың сұлбасы жердегі құдықтың түбіндегі судан да көрінетіні тәрізді адам баласы арғы дүниеде жәннатқа жайғасу үшін иманның байлығын, бұл дүниеде кісілік келбетін сомдау үшін мәдениеттілік энергиясын бойына сіңіреді. Ізгілікті іздейтін осы екі қасиет те түптеп келгенде ниетке келіп түйіседі. Сондықтан шариғатта «ниет – парыздың алдындағы парыз» деген қағида бар. Яғни не жасасаң да ықыласпен, ынтамен, ыждағатпен жасаған дүниеңнің ұлағатты қайыры, ұлы мәдениеті қалыптасары хақ.
Ал енді осы рухани өлшемді өзімізше ниет+мәдениет формуласына салып, есептеп көрейікші. Өйткені мәдениет қиялдың қиянынан бұлдырап көрінетін абстракция емес, ол өмірдің өзінен орнықты орнын табатын нақты іс, яки форма. Мәселен, Астананы алайық. Елбасының егемендіктің елең-алаңында елорданы салу ниеті келе-келе елімізде өркениет талаптарына сай келетін қала тұрғызу мәдениетіне ұласты. Баз біреулердің ғасырлар бойы көшіп-қонып жүрген бұл қазақтың бойында қалалық мәдениет жоқ деген мысық тілеу пиғылының мұрты шабылды. Қазір қазақтың қай баласын да әлемнің ең сәулетті деген қалаларына апарсаңыз таң қалдыра алмайсыз. Себебі ХХІ ғасырдың қаласы қандай болуы керек екенін ол өз елінен көріп, заманауи көрікке көзін суарып алған. Сөйтіп Астана ниетпен жасалған мәдениетке айналды.
Осы ойды сабақтастыра отырып, алысқа бармай-ақ биыл өткен тарихи шара ЭКСПО-2017 халықаралық көрмесін де тақырыпқа орайластырып көрсек. Шынайы ниеттің арқасында әлемнің 161 елінің ішінен айтулы шараны өткізу мүмкіндігіне ие болдық. Көрме өткізілген үш айда айшықты Астанаға әлемнің түкпір-түкпірінен миллиондаған туристер ағылды. Бұрын-соңды Қазақстан жайлы ақпаратты интернеттен ғана білетін шетелдіктер мәуелі мәдениетімізді көзімен көріп, тамырлы тарихымызға қанықты. Елордада ұрпақтан-ұрпаққа мирас болып қалатын еңселі ғимараттар бой көтерді. Жас ұрпақ жаңғырмалы энергияның жүздеген жобаларымен танысты.
Келесі ойды кестелеп көрейік. «Сырлы аяқтың сыры кетсе де сыны кетпес» деген сөз бар. Талай уақыт сандықтың түбінде жатқан зерлі шапанды сыртқа шығарып, қағып-сілкіп, бір уақ далаға жайып алсаңыз, көнетоз деген киіміңіз қарға аунаған түлкідей қайта жайнап шығатыны анық. Сол сияқты жүректің түбінде, сананың шалғай сарайында жатқан салт-дәстүр қазынасын, қазіргі тілмен айтқанда рухани кодты қайта жаңғырту ниеті бойыңызға ерекше мәдениеттілік энергиясын дарытады. Мемлекет басшысының халықтың рухани жаңғыруына деген ықыласын халық бірден құптап, құштарлық танытты. Соның арқасында аз уақытта елімізде сан жылғадан жиналған салалы өзендей рухани мәдениеттің салтанат құруына жол ашты. Салалы өзендей деп отырғанымыз, ізгі ниет арқылы қазақ тілін латын әліпбиіне көшіру жұмыстары жүйеленіп, ұлттық жазу мәдениетінің жарқын болашағы қалануда, ешкімге ұқсамайтын дербес ұлт болу жолында «Жаһандағы заманауи қазақстандық мәдениет» жобасын іске асырудамыз.
Күнделікті әлеуметтік ахуалмен таразылап көрсек, табиғи қазба байлықтары жеткілікті саналатын елімізде жұртшылықтың айдың күннің аманында, жанармай мен көмірдің тапшылығына тап болып, олардың бағасының шарықтап кетуі, аста-төк астықтың қамбаларға жетпей, далада қалуы сияқты әрекеттердің салдарына қандай атау бермекпіз?
Бұл мысалдардан шығатын қорытынды, мемлекетті де, жеке тұлғаны да мағыналы мақсаттарға бағыттайтын да істің нәтижесін белгілеп беретін де – ниет. Әлеуметтанушылар бүгінде ниет+мәдениет ережесін елеулі мақсатқа қол жеткізудің озық тәжірибесі, тұтастай жүйесі (культура намерения) ретінде қалыптастыруда. Ниеттенуді өмірлік маңызды дағдыларға бағыттайтын сиқырлы таяқшаға балап, ойға алған арман-мақсаттың жылдам әрі нәтижелі орындау өнері ретінде бағалауда. Ендеше ниетіңіз мәдениетіңізге қызмет етсін!
Қуат БОРАШ,
«Егемен Қазақстан»
