Бұл келісім Қазақстан, Түрікменстан және Өзбекстан арасындағы мемлекеттік шекаралардың халықаралық-құқықтық ресімдеу кезеңі аяқталып, өзара сыйластықтың, теңдіктің және аумақтық тұтастықтың берік діңгегі қаланғанын білдіреді. Қол қою рәсімі аяқталғаннан кейін Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрі Қайрат Әбдірахманов журналистерге: «Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаев тәуелсіздігіміздің алғашқы күнінен бастап мемлекеттік шекараның делимитациясын бірінші кезекке қойған. Шын мәнінде бұл мемлекеттің жауапты құрылымы мен қауіпсіздігінің мәселесі болып табылады. Бүгін қол қойылған үш жақты келісім, негізінен, Орталық Азия үшін тарихи оқиға болып табылады, себебі ол үш мемлекеттің шекараларын құқықтық ресімдеуді қорытындылайды», деді.
Қол қою рәсімі Самарқан қаласында Біріккен Ұлттар Ұйымының «Орталық Азия: тарихы бір, болашағы бір, тұрақты даму мен өзара өркендеу жолындағы ынтымақтастық» атты халықаралық конференциясы аясында өтті.
Бұрын Қазақстан Түрікменстанмен және Өзбекстан Республикасымен шекаралар бойынша екіжақты деңгейде уағдаластықтарға қол жеткізген болатын. Қазақстан Республикасы мен Түрікменстан арасындағы «Қазақстан–Түрікменстан Мемлекеттік шекарасын делимитациялау және оны демаркациялау үдерісі туралы» келісімге 2001 жылғы 5 шілдесінде, Қазақстан Республикасы мен Түрікменстан арасындағы «Қазақстан – Түрікменстан Мемлекеттік шекарасын демаркациялау туралы» келісімге 2017 жылғы 18 сәуірде, Қазақстан Республикасы мен Өзбекстан Республикасы арасындағы «Қазақстан – Өзбекстан Мемлекеттік шекарасы туралы» келісімге 2001 жылғы 16 қарашада, «Қазақстан – Өзбекстан мемлекеттік шекарасының жеке учаскелері туралы шартқа» 2002 жылы 9 қыркүйекте қол қойылған.
Мемлекеттік шекараларды құқықтық ресімдеуді аяқтау халықаралық нормада осылай – түйісу нүктесіне қол қою деп қабылданған. Бұл барлық қол қоюшы жақтардың бір шешімге келіп, өзара мәселелер толықтай қарастырылып, шешімін тапқанын білдіретін құжат. Мысалы, бұған дейін де Қазақстан Қытай Халық Республикасымен, Қырғызстанмен мемлекеттік шекаралардың түйісу нүктесі туралы келісімге қол қойған. Бұл құжат 2000 жылғы 17 мамырдағы заңмен ратификацияланған еді. Ал мына құжат кезекті көршілерімізбен түйісу нүктесіне қол жеткізіп отыр.
Осы жолғы Самарқанға жасаған сапарында Қазақстан Сыртқы істер министрі Қайрат Әбдірахманов өзінің қырғызстандық, тәжікстандық, түрікменстандық және өзбекстандық әріптестерімен 2018-2019 жылдарға арналған сыртқы істер министрлері арасындағы Орталық Азиядағы ынтымақтастық бағдарламасына да қол қойды. Бұл құжат аймақ елдері СІМ-дерінің өзара байланыстарын кеңейту мен сыртқы саясаттағы іс-әрекеттерін үйлестіруді көздейді. Сонымен қатар министрлер кездесулерін сапалы дайындап, оларды мазмұнды істермен толықтыруды қарастырады.
Ынтымақтастық бағдарламасы қауіпсіздік, сауда-экономикалық, инвестициялық, су-энергетикалық, мәдени-гуманитарлық салалардағы өзара іс-қимылды дамыту бойынша келісілген позиция мен ұсыныстар дайындауды да көздейді. Сондай-ақ, Орталық Азия мемлекеттерінің СІМ басшылары халықаралық өзекті мәселелерді қарастырудың күн тәртібіне, сонымен қатар халықаралық және аймақтық халықаралық ұйымдар шеңберінде өзара іс-қимыл жасауға келісті.
Аталған конференцияда сөйлеген сөзінде Сыртқы істер министрі Қ.Әбдірахманов Қазақстанның Орталық Азия мен Ауғанстанда аймақтық бейбітшілік, қауіпсіздік және ынтымақтастық зонасының үлгісін құруды қалайтынын жеткізді. «Осыдан 25 жыл бұрын Қазақстан өз Тәуелсіздігін алған күнінен бастап Президент Нұрсұлтан Назарбаев аймақтағы барлық мемлекеттердің мүдделері мен үміттерін ескерген аймақтық интеграция саясатын белсенді түрде ілгерілетіп келеді. Бүгінгі таңда бұл процесс жаңаша қарқын алуда, оны аймақтық барлық деңгейдегі байланыстардың көбеюі көрсетіп отыр», деді министр өзінің сөзінде.
Бұл кездесуге Орталық Азия Сыртқы істер министрлерінен басқа Ауғанстанның, Иранның сыртқы саясат ведомстволарының басшылары, ЕО жоғарғы өкілі Федерико Могерини, БҰҰ, ШЫҰ, ЕҚЫҰ, ТМД және басқа да халықаралық ұйымдардың хатшылықтарының басшылары қатысты.
Қатысушылар назарына, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Президентінің бастамасымен қолға алынған Астана халықаралық қаржы орталығы мен ЭКСПО-2017 халықаралық көрмесінің аясында құрылған жасыл технологиялар жөніндегі халықаралық орталық туралы да айтылды.
Жақсыбай САМРАТ,
«Егемен Қазақстан»
