Үлкен ағатайларымыз тендер ойнап жүретіндіктен, балалар зардап шегіп отырады. Осыны түбегейлі шешу керек», деп қынжылғаны да ұмытыла қойған жоқ. Өкінішке қарай, өңірлерде мемлекеттік сатып алуға байланысты заң бұзушылықтар әлі де азаймай отыр.
Мысалы Оңтүстік Қазақстан облысында 2017 жылдың 10 айында жүргізілген камералдық бақылау бойынша 83 995,7 миллиард теңгені құрайтын 3585 лот бойынша заң бұзушылық анықталған. Бүгінгі таңда департаменттің 10 хабарламасы бойынша 2 мекеменің есепшоты жабылған. Жыл басынан бері жалпы 15 мекеменің есепшоты жабылып, 27 әкімшілік құқық бұзушылық хаттамасы толтырылған, 88 мемлекеттік қызметкерге әкімшілік шара қолданылған.
Жуырда Қаржы министрлігі Ішкі мемлекеттік аудит комитетінің Оңтүстік Қазақстан облысы бойынша ішкі аудит департаменті биылғы жылдың 10 айында мемлекеттік сатып алу саласында жүргізілген камералдық бақылаулардың нәтижелері бойынша семинар өткізді. Осы семинарда аудиторлар бірқатар кемшіліктердің бетін ашты. Деректердің тоқетерін айтсақ, мемлекеттік сатып алуды ұйымдастыруда заң бұзушылық көп, тендер әділ өтпейді. Бір мердігердің мүддесін қорғау үшін, бәсекелес компанияларды тендерден тайдыру үшін негізсіз талаптар қоятындар бар. Аталмыш департамент басшысы Батырбек Көшербай семинарда заң бұзушылықтарға қатысты Сайрам, Сарыағаш, Қазығұрт аудандары, Шымкент қаласы бойынша бірнеше мысалдар келтірді.
Нақтырақ айтсақ, Сайрам аудандық әкімдігі жариялаған құрылысқа қатысты тендерлерде «А строй проект» компаниясы 15-тен астам лот бойынша жеңімпаз деп танылған. Ал тексеру барысында 10 конкурстың заңға қайшы өткені анықталыпты. Департамент тарапынан заң бұзушылықты жою жөнінде ұсыныс берілгенімен, әкімдік орындамаған. Ұсыныс орындалмаған соң құрылыс бөлімінің есепшоты жабылады. Әкімдік осыдан кейін сот төрелігіне жүгінген. Сот департаменттің талабын орынды деп табады. Алайда әкімдік бұған да келіспестен, облыстық соттың апелляциялық алқасына шағым берген. Осы арада аудан әкімдігі не себепті шапқылап жүр деген заңды сұрақ та туындайды. Департамент басшысының айтуынша, әкімдік төрт ай уақытын сарп еткенімен, құрылыс бөлімінің есепшоты әлі күнге ашылмаған. Өкініштісі сол, бөлінген қаржы игерілмеді.
Дәл осындай жағдай Сарыағаш ауданында білім беру нысандарын күрделі жөндеу үшін жарияланған тендерлерде де орын алыпты. Аудиторлардың айтуынша, әкімдік әу бастан-ақ заңға қайшы әрекетке барған. Тендерді заңға сәйкес білім бөлімі емес, құрылыс бөлімі өткізген. Онымен тұрмай, конкурс үш айдан астам уақытқа кеш жарияланған. Тексеру барысында заңсыздық анықталып, оны қалпына келтіруге ұсыныс беріледі. Алайда жауаптылар талапқа мойынсұна қоймапты. Нәтижесінде қымбат уақыт бос әуремен өтіп, қыруар қаржы уақтылы игерілмеді.
Мемлекеттік сатып алу конкурсын өткізушілер арасында қисынсыз талаптар қоятындары да бар екен. Мысалы Шымкент қаласының тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық бөлімі қаладағы «Ұлағат» шағын ауданын газбен қамтамасыз ету жұмыстарына тендер өткізеді. Жобаның сараптамалық құжаттарында бұл жұмыстарға 41 техника мен құрал-жабдық талап етілген. Бірақ тапсырыс беруші мен ұйымдастырушы тендерді жариялаған кезде қатысушылардан 87 техника талап еткен. Сайрам аудандық тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық бөлімі де Қасымбек датқа ауылында газ құбыры жұмыстарын жүргізуге жариялаған тендерде жобадағы 30 техниканың орнына 87 техниканы талап еткен. Ал Қазығұрт аудандық құрылыс бөлімі мектептерге газ құбырын тарту жұмыстарына жариялаған тендерде көшедегі газды кіргізу үшін 54 техника талап етіпті. Мектеп пен негізгі газ құбыры арасындағы әрі кетсе 500 метрлік жерге құбыр тарту үшін 54 техниканы талап етудің қандай қажеттіліктен туындағаны беймәлім.
Алайда мұндай талаптардың астарында белгілі бір мүдде жатқан секілді. Олай дейтініміз, Бәйдібек аудандық тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық бөлімі Ақбастау ауылына газ құбырын тарту үшін жариялаған тендерінде де қатысушылардан 32 тонналық мосылық кранның болуын талап еткен. Сөйтіп ұйымдастырушылар 18 әлеуеттік өнім берушіні шеттетіп, біреуін жеңімпаз деп тапқан. Қажет емес техниканы талап етудің мәнісі осында жатқан сияқты. Осы «тәсілді» Шымкент қалалық әкімдігінің тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық бөлімі де қолданыпты. Бөлім қаланың орталық көшелеріндегі автобус аялдамаларын орнату үшін жариялаған тендерінде қатысушылардан 85 техника талап етіп, оның ішінде 100 тонналық шынжыр табанды техника болуы шарт екенін көрсетіпті. Ішкі аудит департаментінің басшысы Б.Көшербайдың айтуынша, тендерге қатысу кезінде әлеуетті өнім берушілер тауарды белгілі бір мекемеден алатыны туралы сертификат тапсырады. Жеңімпаз болған соң бұл уәделерін ұмытып, жалған құжат өткізетіндері де бар екен.
Ғалымжан ЕЛШІБАЙ,
«Егемен Қазақстан»
