Елбасы Н.Ә.Назарбаев: «Тәуелсіздік – тұрақты және қауіпсіз келешекке деген зор сенім», деп атап көрсеткендей, еліміз халықаралық саясатта бірқатар тың идеялар ұсынып, әлемнің дамуына зор үлесін қосуда. Әлемнің жетекші халықаралық ұйымдарындағы нәтижелі жетекшілігіміз осының нақты дәлелі.
Тәуелсіздікті жариялағаннан кейін, әлемнің көптеген мемлекеттері елімізді әлемдік қоғамдастықтың толыққанды мүшесі ретінде таныған болатын. Бүгінде байыпты жүргізілген көпвекторлы сыртқы саясаттың негізінде халықаралық аренадағы тұғырымызды нығайтып, әлемнің 180-нен астам мемлекетімен дипломатиялық байланыстар орнатып, негізгі халықаралық ұйымдарға мүшелікке өтіп, шекараларымызды шегендеп, еуразиялық кеңістіктегі интеграциялық үдерістердің локомотивіне айналдық.
Осы орайда Қазақстан тәуелсіздігін алғаш мойындаған қандай мемлекеттер, бүгінде сол елдермен қарым-қатынасымыз қай деңгейде дегендей мазмұндағы сауалдарға аз-кем жауап іздеп көрсек.
1991 жылдың 16 желтоқсанында кешкісін Қазақстанның Жоғарғы Кеңесі өзінің VII сессиясында, көптеген айтыс-тартыстардан кейін «Қазақстан Республикасының Мемлекеттік тәуелсіздігі туралы» конституциялық заңды қабылдағандығын жариялаған еді. Бұл бүкіл қазақстандықтардың өміріне зор әсер еткен, бағыт-бағдарымызды өзгерткен маңызды құбылыс болды.
Еліміздің егемендігі туралы Конституциялық заңда, Қазақстанның мемлекеттік тәуелсіздігін әлемдік мемлекеттердің мойындауына ашық екендігі туралы ереже бар еді, яғни әлемдік картада пайда болған жаңа мемлекет халықаралық мойындауды қажет етті.
Республика басшылығының тапсырмасымен сол кезде Қазақстанның Ресейдегі тұрақты өкілдігі қызметкерлері Мәскеу қаласында орналасқан дипломатиялық корпустың еліміздің мемлекеттік тәуелсіздігіне деген пікірлерін білу мақсатында шетел елшіліктеріне ноталар жолдап, әрбір елшілікті аралаған-ды. Алғашында Ұлыбритания, Германия, Жапония, Оңтүстік Корея, Иран, Қытай сияқты елдердің дипломатиялық миссия басшыларымен кездесулер өткізілген. Бәрі еліміздің саяси дербестігін қолдайтындықтарын білдіргенімен, елдің тәуелсіздігін мойындау ісі сол жылы 21 желтоқсанда Алматы қаласында өткізу жоспарланған бұрынғы Кеңес Одағы республикалары басшыларының кездесуінің нәтижесіне байланысты болатындығын жеткізген. Сонымен 21 желтоқсанда Алматы қаласында бұрынғы КСРО құрамына енген 11 тәуелсіз мемлекет басшылары Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығын (ТМД) құру туралы Алматы декларациясына қол қойды.
Біздің дипломаттардың сол кезде атқарған тарихи іс-әрекеттерінің нәтижесінде көптеген елдер көп ұзамай еліміздің тәуелсіздігін мойындаған болатын. Осы арада ерекше тоқтала кетер жайт, бірқатар елдер сол жылы 21 желтоқсанда Алматы қаласында өтетін ТМД саммитінің нәтижесін күтіп отырғанда, Түркия Республикасы ештеңеге қарайламай түркітілдес, бауырлас ел ретінде мемлекеттік тәуелсіздігімізді алғаш мойындады (Жоғарыда біздің дипломаттар аралаған елшіліктердің ішінде Түркия елшілігі болмаған-ды).
Сонымен 1991 жылы 16 желтоқсанда тәуелсіздігімізді алғаш мойындаған Түркия болса, екінші болып Румыния қолдады. Ал 17 желтоқсанда Ресей, 20 желтоқсанда Пәкістан және бұрынғы Кеңес Одағы республикалары, 25 желтоқсанда АҚШ, 30 желтоқсанда Сауд Арабиясы және т.б. мемлекеттер мойындаған болатын. Бүгінде олардың саны 180-ге жетіп отыр. Жалпы еліміз қазіргі таңда БҰҰ-ға мүше немесе бақылаушы мәртебесіндегі мемлекеттермен дипломатиялық байланыстар орнатқан.
Географиялық және геосаяси тұрғыда еуразия кеңістігінің қақ ортасында, әлемнің жетекші державаларымен көршілес орналасу, мемлекеттің сыртқы саясатына әсер етпей қоймауы мүмкін емес. Сол себепті тәуелсіздіктің алғашқы күнінен бастап, еліміздің сыртқы саясатында Ресей, ҚХР, АҚШ және Еуропалық одақ елдерімен екі жақты және халықаралық ұйымдар шеңберінде қарым-қытынастарға стратегиялық басымдық беріліп келеді.
Жалпы, теңестірілген сыртқы саясатты жалғастырып, ұлттық мүддеге сай ашық және өзара тиімді қарым-қатынастарды дамытып, өзінің жинақтаған тәжірибесі мен халықаралық аренадағы беделін пайдалана отырып, аймақтық және жаһандық қауіпсіздікті сақтауға мейлінше ықпал етуді негізгі мақсаты санайтын Қазақстан өз тәуелсіздігін мойындаған әлем елдерінің барлығына құрметпен қарайды. Бұл өз кезегінде еліміздің бейбітшіліктің сенімді жақтаушысы екенін айқындай түседі.
Нұрлан СЕЙДІН,
саясаттанушы
