Әдебиет • 01 Ақпан, 2018

Аспантаудың ақиығы

1183 рет
көрсетілді
4 мин
оқу үшін

Ұлттық академиялық кітапханада жазушы, драматург, Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты Баққожа Мұқайдың туғанына 70 жыл толуына орай естелік кеші өтті. Қаламдас ағалары, қатарлас құрдастары мен оқырман қауым қатысқан жиында жазушының өмірі мен шығармашылығына арналған «Аспантаудың ақиығы» атты ұжымдық жинақтың тұсауы кесілді. 

Аспантаудың ақиығы

Ақын Несіпбек Айтұлы тіз­гінін ұстаған кештің төрінде Баққожа Мұқайдың ұстазы болған Әкім Тарази, Мырзатай Жолдасбеков, Қойшығара Салғара сынды көркем сөздің сардарлары отырды. Әкім Тарази шәкіртінің жазушылық жолына тоқталып, өмір өткел­­деріндегі естен кетпес ес­те­лігімен бөлісті. «Менің ұғы­мымда қазақтан асқақ бауырмал халық жоқ. Баққожа үйге келген сайын балалармен аулаға шығып, біраз уақытын бөліп, ойнап келетін. Ауладағы әр балаға тоқтап аман­дасып, сөзге тартатын. Бұл Баққожаның бойынан көрінген халықтық қасиеті еді» деді Әкім Тарази.

«Баққожаның менен бес-алты жас кішілігі бар. Есім­де 70-жылдардың басында алғашқы екі-үш әңгімесін «Жалын» журналына әкелді. Әңгімелерін оқып, журналға баспаған едім. Өйткені бізді тәрбиелеп жүрген Шерағаң: «Егер әңгіме өзінің деңгейіне жетпесе, әкеңдікі болса да, баспа» деп айтатын. «Жалын» журналының дәстүрлі бәйгесі бар еді. Авторы белгісіз шығармалар түседі. Сонда Баққожаның бір повесі жүлде алды. Жақсы шығарма, рецензия жаздым, сөйледім. Махаббатты, адамның ішіндегі рухани тазаруды өте шынайы жеткізген. Жүлде алғаннан кейін Баққожа келіп, өзі менен кешірім сұрап: «салқындау қарап жүр едім, сіздің адамға өте әділ қарайтыныңызға ризамын» деді. Содан бастап сырласатын, әңгімелесетін болдық. Бұл алғашқы таныс­тығымыздың басталуы еді. Екінші айтайын дегенім 86-жылғы оқиғадан кейін Мәскеу қазақ ұлтшыл деген айып тағу үшін әртүрлі амал іздеді. Оны әдебиеттен тапқысы келді. Мәскеуден бір әйелге тапсырыс беріп, оның көлемді мақаласы жарық көрді. Соның ішінде осы Баққожаның бір шығармасындағы «Алаш» деген сөзді айтыпты. Оның Алаш партиясына, саясатқа қатысы жоқ екенін айтып тү­сіндіре алмадық. Сол кезде үш әріптің қысымы болған шығар. Оның болмауы мүм­кін емес. Соның әсерінен «Өмір­зая» деген романы дүниеге келді деп ойлаймын. Өйткені «Өмірзаяда» қазақтың рухани әлеміндегі үлкен мәсе­лелер көтерілген. Кез келген халықтың алдында шешімін күтіп тұратын мәселелер болады. Қазақ халқында да бар. Әдебиетшілердің қолынан келетіні – халықтың санасына әсер ету. Осы орайдан келгенде «Өмірзая» романының орны өте үлкен», деді естелігімен, пікірімен бөліскен жазушы Төлен Әбдік.

Жиында Баққожамен үзең­гілес, сыйлас болған жан­дар­­дың бәрі естелігін айтып, қаламгердің азаматтық болмысына, адамгершілік қасиетіне ерекше тоқталды. Сейіт Қас­қа­басов, Алдан Смайыл, Сауыт­бек Абдрах­манов, Көпен Әмір­бек, Бауыр­жан Омаровтың сөй­леген сөздері көпшіліктің көңілін толқытып, жылы әсер қалдырды. Әсіресе, Сауытбек Абдрахманов Баққожа Мұқай­дың өмірдегі жайдары, ақпейіл болмысын айтып, көңілдің кейбір кездерінен фрагменттер айтқанда көз алдымызға жазушының портреті көлбең қаққандай болды.

Жазушы дүниеден озғанда Тұманбай Молдағалиев былай деп қоштасыпты інісімен:

Еректер еңбегімен көш бастайды,

Арайлы аппақ таңды кеш баспайды.

Өзіңмен қоштасқанмен, інім, сенің

Қазағың өнеріңмен қоштаспайды.

Тұмағаң жарықтық рас айтады. Асылдың өзіндей боп халқының жүрегінен орын алған шығармалары ұрпақ жадынан өшпек емес.

 

 

Бағашар ТҰРСЫНБАЙҰЛЫ,

«Егемен Қазақстан»

Суреттерді түсірген

Ерлан ОМАР,

«Егемен Қазақстан»