Сонымен қалдықтарды кешенді басқару мәселелеріне қатысты Алматыда R4PARTNERS халықаралық бизнес-форумы өтті. «Reduce. Reuse. Recycle. Recover» жиыны бұл жолы «бизнес-форум» ретінде ұйымдастырылғанына мән беру керек. Сондай-ақ жиынға Италия мен Финляндияның қатты тұрмыстық қалдықтарды өңдеумен айналысатын ірі компаниялары, Ресей мен Германияның сарапшылары қатысты. Ең бастысы, екі күндік шараның аясында Қазақстан мен Италия ҚТҚ қайта өңдеу саласында ынтымақтастық жасау туралы мәмілеге қол қойды.
Форумда FISE UNIRE (Қалдықтарды қайта өңдейтін кәсіпорындар қауымдастығы) президенті Андреа Флуттеро Италияда да барлық қиындықтар болғанын, тұрмыстық қалдықтарды кешенді игеруде жағдайы күрделі 20 провинция бар екенін алға тартып, форумның алғашқы күнін қалдықтарды қайталама ресурс ретінде қайта кәдеге жарату туралы тұсаукесермен тәмамдады.
Еуропа қайта құру және даму банкінің Қазақстандағы директоры Агрис Прейманис «жасыл экономикаға» қатысты тоқтаусыз айта беруге болатынын алға тарта келе, Қазақстан энергия қуатымен тиімсіз жұмыс істейтіндігін жасырған жоқ. Инфрақұрылымдарды жетілдіріп, инвесторлармен де қоян-қолтық жұмыс істеудің маңыздылығын атады.
Ал Азия даму банкінің басшысы Джованни Капанелли бұл форумды тұрақты даму тұрғысында және бизнес қауымдастық үшін үлкен мүмкіндік деп біледі. Жалпы, Азия даму банкі аталмыш мәселеге қатысты бүкіл Орталық Азияны зерттеген. Қатты тұрмыстық қалдықтарды кешенді басқаруда бұл аймақтағы елдердің қай-қайсысында болсын жағдай мәз емес. Қоқыстарды игерудегі инфрақұрылымдар мен қаржылық құрылымдар әлсіз. Мәселен, елімізде күніне 13 мың тоннадай қалдық жиналады. Оны өңдеуге қатысты жобалардың барлығы бастапқы қалпында. Қазақстан да қоқыстарды тек жинаумен ғана шектеліп отыр. Сондықтан уақыт ұзаған сайын бұл мәселе ушыға түсуі мүмкін.
Өз кезегінде Қазақстанның экологиялық ұйымдары басқармасының басшысы Айгүл Соловьева еліміз қалдықтарды қайта өңдеуге қатысты көптеген тұжырымдамалық құжаттарға ие екендігін айтады. Оның мәліметінше, қазірге қалдықтардың 5 пайызын ғана өңдеп отырмыз. Дүние жүзінде бұл мәселеде 162 елдің ішінде 39-шы орында көрінеміз.
Қысқасы, ҚТҚ тиімді қайта өңдеу бойынша зауыттар мен технологиялардың болмауы, қоқыстарды бөлек жинау және сұрыптау жүйесінің дамымауы және оларды полигондарға бірыңғай салмақпен қоймалау эпидемиологиялық қауіпті қалдықтар мен улы заттардың жиналуына алып келетіні аян. Нәтижесінде қоршаған ортаның ахуалы, сапасы тұрақты нашарлауда, ал табиғи ландшафтар қалпына келместей өзгерістерге ұшырауда.
Ал Қазақстан «жасыл экономикаға» көшу жөніндегі тұжырымдамасына сәйкес, 2050 жылға қарай қатты тұрмыстық қалдықтарды 50 пайызға дейін өңдеуге қол жеткізуі тиіс. Бұл көрсеткішке жету үшін мемлекет, бизнес пен қоғам бірікпесе, нәтижесі неғайбыл.
«ТКШ ҚазОрталығы» АҚ басқарма төрағасының орынбасары Дастан Хамзин мемлекетіміз қоқыстарды сұрыптау мен қайта өңдеуде екі нұсқаны қарастырып отырғанын атады.
– Біріншісі – тұрғындар өз беттерінше қалдықтарды сұрыптаумен айналыспайды. Қоқыстарды тек контейнерлерде жинайды. Екінші жол – әртүрлі секциялары бар қоқыс жәшіктеріне алдын ала үйінен бөліп алып шыққан қоқыстарды бөліп салады. Егер бұл мәселеде ортақ тіл табысып жатсақ, онда ұлттық стандартымызды даярлаймыз, – дейді Дастан Хамзин.
«Табиғат» экологиялық одағының президенті Мэлс Елеусізов «Алматыда қазір қоқыс сұрыптайтын зауыт салынып жатыр. Бұрынғы әкімдердің тұсындағы қоқыс сұрыптайтын зауыттардың барлығының жобасы құрдымға кетті. Үйіліп-төгіліп, былығып барған қалдықтардың ішінен шыны мен пластикті ғана айырып алу мүмкін болды. Әлі де зауытқа дейін қалдықтарды сұрыптау үшін шұғыл арада тұрғын үйлердің аулаларында қоқыс қабылайтын бекеттер ашу керек. Арнайы адам қалдықтарды контейнерлерге өзі сұрыптап, бөліп салып отырса бұл мемлекет үшін қосымша жұмыс көзі, бизнес үшін қып-қызыл пайда. Әрі қалдықтарды қайта өңдеудің аса тиімді көзі, себебі қоқысқа таза шикізат тасталынады. Бұл әрекеттің бәрі таза пайдамен ақталады», деді.
Тараптар қалдықтарды басқару жүйелерін құру және одан әрі дамыту, бірлескен жобалар жөніндегі іс-шараларды ұйымдастыру, кеңес беру және Қазақстан Республикасы заңнамасына өзгерістер әзірлеу, жаңа серіктестер мен қаржы көздерін қарастыру, қысқасы қалдықтарды кешенді басқарудың бірқатар бағыттарында да ынтымақтасатын болады.
Айнаш ЕСАЛИ,
«Егемен Қазақстан»
АЛМАТЫ
