Бұрын Қазақстанда осындай күрделі техникаларды жөндеп, қайта іске қосу қолдан келмейтін тірліктей көрінетін. Енді күрделі шетелдік техникаларды сыртқа қайта тасымай-ақ, өзімізде жөндеу жүзеге асырылып жатыр.
– Мен Краснооктябрь боксит кен басқармасында 20 жыл жүргізуші болып еңбек етіп келемін, – дейді жаңартылған самосвалдың жүргізу-
шісі Александр Калып. – Әр жұмыс күнін осы «темір тұлпар» екеуміз бірге бастаймыз. Бұл «тұлпарыммен» енді кездеспеймін, оны есептен шығарды деген ойда едім. Алайда күрделі жөндеуден келген «ескі досымды» танымай қалдым. Бұрынғы самосвалым су жаңа, жұтынып тұр. Карьерде әлі талай жыл жұмыс істейтініне кәміл сенемін.
Иә, Александрдың қуанышында шек жоқ. Күніне карьерге осы самосвалмен неше мәрте қатынайды, кен жынысын шығарады, кен тасиды. Техника жүріп тұрса, Александр да шаршадым демейді, жұмыс уақыты ол үшін – ақша. Айлық жалақысын уақытылы отбасына апарады. Өзінің ауысымы біткен соң, әріптесі осы самосвалмен жұмысты әрі қарай жалғастырады. Бұл техника алып құмырсқа секілді, бір тыным таппайды. Солай тынымсыз қалыппен 10 жыл жұмысқа жегілді. Темір де тозады екен. Ал бұрынғы кез болса, өзге техникалар секілді мұның да барар жері белгілі еді, тозған техника қайта карьерге кіргізілмейтін. Шетелден оның жаңасын әкелгенше жүргізуші Александар да мүмкін бос жүрер ме еді. Бұл жолы тек Александр ғана емес, тұтас боксит басқармасы ұжымы қуанды. Алып самосвалдың карьерге қайта оралуы жаңа табыстардың толқыны деп біледі жұмысшы ұжымы.
Жақында «Қазақстан алюминийі» АҚ филиалы – Краснооктябрь боксит кен басқармасында Қазақстанда тұңғыш рет алып самосвал қалпына келтіріліп, сертификатталды. Мамандар Краснооктябрь боксит кен басқармасындағы карьерде 10 жыл жұмыс істеген Cat 777F маркалы самосвалдың екінші тынысын ашты. 2008 жылдан пайдалануға берілген, жүк көтерімділігі 91 тонналық қуатты көлік өз техникалық ресурсын толықтай тауысқан деуге болатын. Әдетте, тау-кен техникасының ғұмыры аса ұзақ болмайды. Себебі, жоғарыда айтқандай, оларға бір тыным жоқ. Күн-түн демей ауысыммен бұл техникалар жүздеген тонна кен мен аршылған тау жынысын тасымалдап, көптеген шақырымды жүріп өтеді. Ондай жұмыс ырғағына темір де шыдас бермейді екен. Ал тозған машинаның орнына кәсіпорын миллиондаған теңге қаржы шығарып, жаңасын сатып алар еді. Өткен жылы «Қазақстан алюминийі» АҚ жаңа техниканы сатып алудың тиімді баламасын тапты. Қазақстанда тұңғыш рет Краснооктябрь боксит кен басқармасы базасында сертификатталған қалпына келтіру (CCR) бағдарламасы бойынша бірегей операция бас-
талды. Аталған бағдарламаны Caterpillar ресми диллері – «Борусан Макина Казахстан» компаниясы жүзеге асырды. Барлық қалпына келтіру жұмыстары Қарағанды қаласында орналасқан компоненттерді қалпына келтіру жөніндегі мамандандырылған орталық базасында жүзеге асты.
Тау-кен алыбын жөндеу соңғы бұрандасына дейін шешіп алудан басталды. Тозған бөлшектер түгел жаңасына ауыстырылды. Бұдан кейін көліктің қалпына келтіру және жөндеуге келетін барлық тораптары мен бөлшектері «Борусан Макина Казахстан» зауыты цехтарына жөнелтілді. Одан кейін әр тетігі сынақтан өтті және сырланды. Жұмыстың соңғы межесінде самосвалды құрастырып, қажетті барлық жағармайларын құйып, машинаны жалпы сынақ-тексеруден өткізді. Бұл ретте осындай қалпына келтіру үдерісінен кейін көліктің жұмыс ресурсы жаңа техникадан кем түскен жоқ. Самосвалға құрастырушы зауыттың барлық инженерлік жаңартулары пайдаланылғанын айта да кеткен жөн.
Cat 777F маркалы самосвалды толық қалпына келтіру 90 күннің ішінде толық сертификатталып, жүзеге асты. Сайып келгенде оның 15 мыңнан астам қосалқы бөлшегі алмастырылды, жаңа оң жақ бампері жасалды және басты тетіктері толығымен жөнделді. Самосвалға жаңа 102 сериялы нөмір берілді, техниканы пайдалану сәтінен бастап-ақ кәсіпорында жаңа жүйенің тарихы басталды деуге болады. Жаңа техниканы сатып алуға қарағанда оны осылайша қалпына келтіру қаражатты орта есеппен 50 пайызға үнемдеді. Сонымен қатар компания жаңарт-
қан самосвалға 2 жыл кепілдік береді.
– Кен техникасын сертификаттап, қалпына келтірудің бірінші тәжірибелік жұмысы сәтті өтті. Бұл самосвалды жобаның алғашқы қарлығашы дейміз және осы бағдарлама арқасында техниканың қызмет көрсету мерзімін екі есеге ұзарттық. «Қазақстан алюминийі» АҚ үшін қайта жөндеу жаңа техниканы сатып алуға қарағанда әлдеқайда тиімді екеніне көз жеткіздік, демек жаңа техникамен жабдықтаудың өміршең баламасын таптық, – деді «Қазақстан алюминийі» АҚ техникалық қызмет көрсету және жөндеу департаментінің басшысы Евгений Құрманбеков.
Бұл кен орнындағы өте маңызды келелі істің басы ғана. Қайта жөнделген техниканы пайдалануға беру сәтінен бастап-ақ жүйенің жаңа тарихы басталды. Алдағы үш жылда «Қазақстан алюминийі» АҚ мен «Борусан Макина Казахстан» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі 4 самосвалды қалпына келтіруді жоспарлап отыр. Компоненттерді қалпына келтіру орталығы Cat® компоненттерін сертификаттап жөндеу жүргізетін өндіріс болып табылады. Әлемдегі 175 диллердің 8-і ғана осындай мәртебеге ие. Үш жылда «Қазақстан алюминийі» АҚ мен «Борусан Макина Казахстан» ЖШС алты самосвалды қалпына келтіруді ойластырып отыр.
Нәзира ЖӘРІМБЕТ,
«Егемен Қазақстан»
Қостанай облысы,
Лисаков қаласы
