Біз сөзбен айтқанда, үлкен спортта өлермендік болмаса ешқашан жеңіске жете алмайсың. Оның бер жағында КСРО кезінде ұсақ ұлттың ұлдарын шетқақпайлау әдеттегі жағдайдың бірі болатын. Мұндай құқай Жақсылық ағамызды да айналып өтпепті. Айталық, 1973 жылы Одақ біріншілігінде жүлдегер атанып, 1975 жылы Бүкілхалықтық спартакиада чемпионы болған сәттен бастап, 1980 жылға дейін Жақсылық балуанды кеңестік бапкерлер әлемдік һәм құрлықтық деңгейдегі ешқандай жарысқа қатыстырмады. Қарсыластарынан күші басып, айласы асып тұрса да, жолы болмады.
Осы бір сүреңсіз күндердің, көңілсіз сәттері жайлы Жақсылық Үшкемпіров өзінің кезекті бір сұхбатында: «Олимпиада, Әлем чемпионатына бару үшін қанша жыл толассыз тер төктім. КСРО-ны ұтып тұрсам да маған Олимпиада, әлем кілемінде күресу бақыты бұйырмады. Талай әділетсіздікке кез келдім, бәріне төздім, сабыр сақтадым, үміт үзбедім. Артынан қандай атақ-даңққа кенелдім, оның бәрі пешенеме жазылған тағдыр екен. «Шыдамды Жак» («Терпеливый Жак») деген лақап ат маған тегін таңылған жоқ. Үлкен жарыстың алдында «осы жолы сөзсіз баратын шығармын» деп, үміттеніп жүрем. Дәл жарыс алдында бапкерлер: «Бұл жолы Аникин немесе Шумаков, я, Бозин барады, келесі жол сенікі. Бапкерлер солай деп шешті», дейді. Мен болсам: «Ә, бапкерлер солай шешсе, жарайды. Мен келесі жолы-ақ барайын» дей салам. Сыр білдірмеймін, қарсы дау айтпаймын. Бірақ түптің түбінде осы сабырым текке кетпейтініне сендім. Бапкерлер мені Әлем, Еуропа чемпионатынан қасақана қақты да отырды. Мысалы, 1978-1980 жылдары жалғыз рет ұпай санымен ұтылыппын. 1978 жылы КСРО чемпионатында бәрін жеңіп, финалда Аникинді менсінбей күресемін деп жеңісті қолдан беріп қойдым. 1979 жылғы КСРО чемпионатында финалға шыққан А.Шумаков екеумізді күрестірмеді. Менің көзімді бақырайтып қойып жеңісті А.Шумаковқа беріп жіберді. Сонда да мыңқ етпедім. Бірақ Шумаковтың дәті шыдамады. Олимпиадаға азғана күн қалғанда, бас бапкер Сапунов бастаған жаттықтырушылардың алдында барып: «Олимпиадаға мен қатыса алмаймын. Жақсылық бәрімізден күшті. Оны өздеріңіз де білесіздер. Оған сенуге болады» деп, бас тартты. Осылай Олимпиадаға қатысатын болдым…».
Жоғарыдағы естеліктен қандай ой түйеміз. Егерде шыдамсыздық танытып немесе болып жатқан әділетсіздікке төзбей Жақсылық спортты тастап кеткенде не болар еді. Көзге көрініп, көңілге сезіліп тұрған шындық: Жақаңның басына бақ боп байланған бүгінгі атақ-абыройдың бірі де болмас еді.
Жоғарыдағыдай қазақты шетқақпайлайтын келеңсіз дүние басқа бауырларымызды да айналып өтпеген. Мысалы, 1986-1987 жылдары КСРО чемпионы атанып, КСРО кубогын жеңіп алған велошабандоз Марат Сатыбалдиевті 1988 жылы өткен Сеул Олимпиадасына апармады. Қолдан келер қайран жоқ Марат сабыр сақтады. Ақырын күтті. Нәтижесінде, келесі 1989 жылы әлем біріншілігін бағындырған тұңғыш қазақ ретінде тарихта аты қалды.
Атам қазақта: «Сабырлы жетер мұратқа, сабырсыз қалар ұятқа» деген аталы сөз бар. Қазіргі біздің спортшыларға осы Жақсылық пен Мараттың сабыры мен төзімі жетіспейді. Сондай-ақ тұла бойларында ұлы мақсат, ірі арман жолындағы өлермендік жоқ. Құранның «Әл-имран» сүресі, 146-аятында: «Алла сабырлыларды жақсы көреді» дейтін ашық дұға болса, «Нахл» сүресінің 96-аятында да «Сабыр еткендерге істеген істерінен де артық сый беремін» деген Алланың уәдесі айтылады.
Демек, үлкен спортта, қарапайым өмірде күнделікті кездесіп жататын әділетсіздікті кезекті бір сынақ деп түсініп, оған сабырлылық таныта білген, онымен қатар алдағы табысты күндерден үміт үзбей, адал терін төккен жанның ақысы ешқашан текке кетпейді. Бұған жоғарыдағы Жақсылық Үшкемпіровтің әрекеті мен тағдыры дәлел.
Жақсылық ағамыздың спорттағы жеткен жетістігі оның сабыры мен төзіміне берген тағдырдың сыйы. Жақаң 1980 жылы 29 жасында Олимпиада биігін бағындырса, отыз жасында Әлем чемпионы атанды. Келесі, яғни 1982 жылы Әлем кубогының иегері атанды. Неткен қажыр, неткен сабыр, неткен қайсарлық!
Бекен ҚАЙРАТҰЛЫ,
«Егемен Қазақстан»
