Заң жобасының негізгі мақсаты – Қазақстанның валюталық заңнамасын интеграциялық процестердің дамуына әлемдік тәжірибені ескере отырып бейімдеу. Сондай-ақ ол валюталық реттеу және валюталық бақылау саласында туындайтын қатынастарды реттеп отыруды қамтамасыз ететін құқықтық тетікті жетілдіруге бағытталған.
Заң жобасын таныстырған Ұлттық банк төрағасы Данияр Ақышевтің баяндамасында айтылғандай, аталған құжат жоспарлы түрде қабылданғалы отыр. Атап айтқанда, Қазақстан Дүниежүзілік сауда ұйымына қосылып, «Астана» халықаралық қаржы орталығы және «Қорғас» шекара маңы ынтымақтастығы халықаралық орталығы» арнайы экономикалық аймақтары құрылған соң арақатынасты реттейтін жаңа заңға сұраныс туындаған.
Мәселен, ДСҰ-ға толық мүшелікке өткеннен соң елімізде шетелдік фирмалардың өкілдіктері көптеп ашылуы мүмкін. Қазірдің өзінде мұндай филиалдардың саны 4,5 мыңға жеткен. Сәйкесінше, ел ішінде шетел валютасындағы төлемдер көбейгенімен, бұл ұлттық мүдделерге сай емес. Мәселен, 2017 жылы шетелдік компания филиалдарының резиденттерінің валюталық операциялар көлемі 2,7 млрд АҚШ долларын құраған. Заң жобасында осыған байланысты шетелдік ұйымдар филиалдарының қазақстандық компаниялармен есеп айырысуларын теңгеге ауыстыру ұсынылған.
Елімізде валюталық операциялар бойынша банктік құпиясы бар ақпараттарды Мемлекеттік кірістер комитетіне беру құқығы да қарастырылып отыр.
– Капиталдың әкетілуін бақылауды заң нормаларымен ғана қамтамасыз ету мүмкін емес. Ол заңсыз жолмен немесе заңды келісімдер арқылы жасыра отырып жүзеге асырылуы мүмкін. Тікелей шектеу шаралары адал кәсіпкерлердің инвестициялық ахуалына және бизнес жағдайына кері әсерін тигізуі ықтимал. Бұл, сондай-ақ нарықтық экономика талаптарына да келмейді. Мемлекеттік органдардың тиімді ақпараттарды тұрақты түрде алмасуы кез келген мәміле бойынша дәйексіз мәліметтерді анықтауға мүмкіндік береді. Сондықтан заң жобасында валюталық операциялар бойынша банктік құпиясы бар ақпаратты Мемлекеттік кірістер комитетіне беру құқығы көзделеді, – деді Ұлттық банк төрағасы.
Мәжілістің жалпы отырысынан кейін журналистерге сұхбат берген Д.Ақышев Ресейдегі валюталық ахуал мен оның біздің елімізге әсеріне байланысты пікірін білдірді.
Соңғы екі тәулік ішінде Ресей рублі АҚШ долларына шаққанда шамамен 10 пайызға әлсіреді. Бұл өзгеріс Қазақстан теңгесіне де кері әсер етіп, ұлттық валютамыз орташа есеппен 3 пайызға әлсіреді. Алайда Д.Ақышев Ресейге салынған санкциялардың салдарынан валюта нарығында орын алған өзгерістерге байланысты алаңдауға негіз жоқтығын айтты.
Ұлттық банк төрағасының айтуынша, Ресей рублінің теңгеге ықпалы болғанымен, түбірімен байланған тәуелділігі жоқ.
– Еркін айырбас бағамы жағдайында шетелдік валюталарға шаққанда біздің теңгенің бағамы ішкі және сыртқы факторларға байланысты екені белгілі. Шын мәнінде, соңғы бірнеше күн бұрын орын алған оқиғаларға дейін барлық макроэкономикалық параметрлер тұрақты болды. Бірінші кезекте мұнайға қатысты жоғары баға мен саудадағы серіктес елдердегі тұрақтылықты байқадық, – деді бас банкир.
Әрине, сыртқы саудадағы бас серіктесіміздің ахуалы, атап айтқанда көршімізге салынған санкциялардың Қазақстанға тікелей де жанама да қатысы жоқ. Біздің еліміз әлемнің өзге мемлекеттерімен бейбіт және тату қарым-қатынасын сақтап келеді. Отандық компаниялар да қандай да бір шектеулерден, бұғалықтан ада.
– Теңгенің құны өседі не төмендейді деп айту қиын. Өзгерістер таяу күндері ғана басталғандықтан, шешім қабылдауға асықпаған дұрыс. Өйткені асығыс қадам орасан шығынға да ұшыратуы мүмкін. Қазір валюта айырбастау пункттерінде теңге де, шетелдік валюта да жеткілікті. Халықтың әбігерге түсіп, қарбаласып жатқаны байқалмайды. Дегенмен, кез келген тәуекелдің пайдасы да, зияны да қатар болуы мүмкін, – деді Д.Ақышев.
Ел бюджеті 1 долларға 340 теңгенің есебімен бекітілгендігін ескерсек, қазынаға да әзір қауіп жоқ. Өйткені теңгенің бүгінгі бағамы доллардың жыл басындағы құнына жақындаған. Етек-жеңімізді жинауға мүмкіндік те, уақыт та жетерлік.
Айта кетейік, жалпы отырыс барысында Мәжіліс 2018-2020 жылдарға арналған республикалық бюджетке түзетулер бойынша заң жобасын жұмысқа алды. Ол Президенттің бес әлеуметтік бастамасын жүзеге асыруға арналған. Сондай-ақ осы күні палата бірқатар ратификациялық заң жобаларын жұмысқа қабылдады. Олар: Еуразиялық экономикалық қоғамдастыққа мүше бір мемлекеттің азаматтары осы бірлестікке мүше екінші мемлекеттің аумағында еңбек қызметін жүзеге асыру кезінде ұшыраған өндірістегі жазатайым оқиғаларды тергеп-тексеру тәртібі туралы және Қазақстан мен Иордан Хашимит Корольдігінің Үкіметтері арасындағы Азаматтық қорғаныс, төтенше жағдайлардың алдын алу және оларды жою саласындағы ынтымақтастық туралы келісімдерді ратификациялау.
Жалпы отырыс соңында халық қалаулылары – Д.Еспаева, Г.Баймаханова, Т.Сыздықов, Ә.Сапарова, К.Абсатиров, К.Мұсырман, Ш.Нурумов орталық мемлекеттік органдар басшыларының атына депутаттық сауалдарын жолдады.
Серік ӘБДІБЕК,
«Егемен Қазақстан»
